Ægir - 01.12.1985, Qupperneq 17

út og stíga gengisbremsuna í botn
þannig að útflutningsatvinnuveg-
irnir eru í hættu?
Þá er komið að hinum mögu-
leika fiskvinnslunnar þ.e. innri
hagræðingu og sparnaði. Þá má
byrja á vöxtum. Þeir eru orðnir
þriðji og stærsti útgjaldaliður
útgerðar og fiskvinnslu næst á
eftir hráefni og launum. Hér væri
hægt að spara verulega með
bættu skipulagi í bankakerfinu og
hér er ég ekki að tala um niður-
greidda vexti þeir eru það ekki í
dag til sjávarútvegs, heldur að
bankarnirendurskoði t.d. afurða-
lánakerfið til einföldunar og að
framleiðandi geti tekið lánið í
sölumynt þeirrar afurðar sem
hann framleiðir. Nú síðustu daga
hafa verið stigin risaspor í rétta átt
þó lengra megi ganga. Vextir og
fjárfestingar tengjast mjög. Því
meira fjárfest því hærri vextir en
þá má spyrja, hvað er arðbært?
Hvað stendur undir vöxtum?
Nú í ár er Ijóst að fiskvinnslan
býður uppá mjög mikla mögu-
leika og fjöldi nýrra leiða blasa
við. Tökum dæmi: Á þessu ári
stórjókst útflutningur á ferskum
fiski, framleiðsla sjófrystra afurða
margfaldast, lausfrystar afurðir
frystihúsa og aðrar nýjar pakkn-
ingar þeirra stóraukast og farið er
að tala um tvífrystingu sem raun-
hæfan valkost. Allt þetta auk þess
sem fiskur er holl fæða og æ fleiri
eru að uppgötva það, veldur því
að eftirspurn eftir fiski eykst og
með aukinni fjölbreytni næst
betra verð fyrir afurðirnar í heild.
En það þarf að fjárfesta í nýjum
vélum markaðssetja nýjar afurð-
ir, allt kostar þetta peninga. Fyrir-
tækin sem vinna á markaðinum
eiga að þróa sínar afurðir, en
hvað er gert? Nýjar afurðir fást
ekki skráðar í afurðalánakerfið
fyrr en mörgum mánuðum eftir
að umsókn berst. Það er ekki að
ósekju sem mætti spyrja, á fram-
leiðandi að þróa vöru á markaði
eða afurðalánadeild Seðlabank-
ans? Með svona vinnubrögðum
er það Ijóst að fyrirtækin geta ekki
staðið undir þróun afurða og hag-
ræðingu sem þó er forsenda betri
reksturs. Erlendir markaðir eru
kröfuharðir, sölusamtökin okkar
hafa staðið sig vel, svo vel að
aðdáun vekur erlendis, en við
verðum að gera okkur Ijóst að
þrautpínd fyrirtæki með langa
skuldahala frá fyrri árum geta
ekki staðist þessa samkeppni. Já
það er dýrt að vera fátækur.
En nú hafa vaknað nýjar vonir
hjá útgerðamönnum. Þeir sjá nú
möguleika á að frysta fiskinn um
borð eða selja hann ferskan er-
lendis og þá er útgerðinni
bjargað. Ég vil minna á að á árinu
1984 varð gengisþróun slík að
þessi útgerð var ekki fýsileg.
í dag er það glæsilegt að gera út
á frystingu og selja í Evrópu
ferskan fisk. Helst vilja allir kom-
ast í þetta. Fyrir nokkrum árum
var sagt að um offjárfestingu væri
að ræða í skipum og jafnvel frysti-
húsum. Fiskstofnarokkareru tak-
markaðir og þarfnast verndar. Er
ekki ráð „að ganga hægt um gleð-
innar dyr?" Hafi verið offjárfest-
ing og of mikil sókn, er það þá
ekki enn í dag? Og hvað missir
þjóðfélagið ef fiskurinn sem
veiddur er á einum togara veitir
bara 20 mönnum atvinnu í stað
70-80 áður? Meginmunur á
frystitogara og frystihúsi í landi er
sá að nýting togarans sem slíks er
85—90% af líftíma hans en nýting
frystihúss er ca., 20-25% af líf-
tíma þess. Þannig þarf mörgum
sinnum lægra framlag úr rekstri til
að standa við afskriftir og vexti.
Þetta segir að sú hagræðing sem
best borgar sig fyrir fiskvinnsluna
er að láta vinna 16-18 tíma á
sólarhring í stað 8 tíma eins og
gert er í dag. Á togurunum er
unnið 24 tíma á sólarhring. Hins-
vegar er nýting frystihússins á
fiskinum til muna betri en hjá tog-
aranum og margföldunaráhrifin í
þjóðfélaginu eru helmingi meiri
en hjá togaranum. Þannigermín
skoðun sú, að með breytingu
vinnutíma og stöðugri hagræð-
ingu séu frystihúsin fullfær um að
keppa við frystitogarana og hátt
verð á ferskfiskmörkuðum. Hins-
vegar eru ákveðnar tegundir
fisks, sem borgar sig ekki að
vinna í frystihúsi nema í ákveðnu
magni og því er samsuða þessa
alls heppilegust þegar til lengdar
lætur.
Góðir þingfulltrúar og gestir
Ég hef reynt að setja hér fram
skoðanir til umræðu. Ég ítreka
þann vanda sem sjávarútvegur-
inn er í núna. En ég er um leið
vongóður um að verði stjórnvöld
staðföst og skapi okkur traustan
grunn til reksturs, með réttri og
traustri gengis- og fjármálastefnu
þá munum við styrkja þann grunn
enn frekar með innri aðgerðum
og hagræðingu okkur öllum til
framdráttar og hagsældar.
ÆGIR-687