Ægir - 01.01.1989, Síða 27

1/89
ÆGIR
19
settur en aðrar atvinnugreinar
vegna fyrirkomulags afurðalána.
Hár vaxtakostnaður kemur þó
óhjákvæmilega fram í viðskiptum
sjávarútvegsins við fyrirtæki í
þjónustu- og verslunargreinum.
Sérstaklega hefur hár kostnaður
af viðskiptaskuldbindingum og
dráttarvöxtum verið tilfinnanleg-
ur.
Mikið hefur verið fjallað um
þennan vanda og nú hafa stjórn-
völd beitt föðurlegri forsjá og
talað um fyrir viðskiptabönkun-
um og fengið þá til þess að lækka
vexti á beinum útlánum sínum.
Vextir á viðskiptaskuldbind-
ingum hafa ekki lækkað jafn hratt
en þó miðar í rétta átt og ekki síst
eftir hvatningar frá samtökum
atvinnulífsins.
Eftir stendur þó vandinn sjálf-
ur, raunvextir eru mjög háir og
það magnar erfiðleikana hjá öllu
atvinnulífinu. Ég fletti t.d. níu
mánaða uppgjöri hjá dæmigerðu
sjávarútvegsfyrirtæki með útgerð
og vinnslu sem skuldar mikið en
er með tiltölulega stóran hluta
skuldanna í langtímalánum.
Þetta fyrirtæki greiðir milli 11%
og 12% raunvexti. Annað fyrir-
taeki í útgerð og rækjuvinnslu sem
ég þekki greiddi milli 10% og
11% raunvexti á fyrstu níu mán-
uðunum. Ég skoðaði líka raun-
vextina hjá öðru fyrirtæki í
vinnslu sem skuldar mjög lítið af
sjávarútvegsfyrirtæki að vera og
reiknað fyrir árið í fyrra. Útkoman
varmilli 7% og8% raunvextirog
hygg að neðar hafi ekki margir
komist. Flest fyrirtæki hygg ég að
greiði nú yfir 10% raunvexti.
Hins vegar ganga allir afkomuút-
reikningar Þjóðhagsstofnunar út
á annað hvort 3% eða 6% ávöxt-
unarkröfu og núll stilling sjávar-
útvegsins miðuð við slíka vexti.
Nú eru margir sem kenna
frjálsræðisþróuninni á markaðn-
um um vandann. Ég held að það
sé misskilningur og engin lausn
fáist með því að beita handafli á
^ennan þátt efnahagslífsins.
Við skulum hafa það hugfast að
stjórnvöld hafa í gegnum tíðina
oft tekið að sér að ráðskast með
verðlagningu á ýmsum sviðum
efnahagslffsins, allt frá gengi
krónunnar til verðs á kaffi og rúg-
arauði. Undantekningalítið kem-
ur að því í slíkum tilvikum að
stjórnvöld geta ekki horfst í augu
við staðreyndir og hækkað verð
eins og aðstæður gefa tilefni til.
Þá hefur það stundum verið ráð
að þvo hendur sínar, gefa verð
frjálst til þess að láta það hækka
og koma svo á eftir og kenna frels-
inu um verðhækkunina og allt
sem miður fer í kjölfar hennar.
Svipað hefur gerst á fjármagns-
markaðnum. Frelsinu er nú kennt
um hækkun fjármagnskostnaðar
þótt hún eigi í raun aðrar orsakir.
Þess vegna leysir það engan vanda
að beita handafli á fjármagns-
kostnaðinn heldur frestar honum
í mesta lagi um nokkurn tíma.
Meginskýringarnar á hinum
háa fjármagnskostnaði eru tvær,
óeðlilegt eftirspurnarástand á
fjármagnsmarkaðnum og dýrt
bankakerfi. Eftirspurn eftir lánsfé
er alltof mikil vegna þess að gengi
krónunnar er of hátt skráð.
Meðan gengið er svona vitlaust
tapar stór hluti atvinnulífsins á
rekstri og þessi taprekstur fram-
kallar eftirspurn eftir lánsfé þegar
öllu þarf að halda gangandi. Ég
hef haldið því fram að hvert eitt
prósent í vitlausu gengi þýðir yfir
einn milljarð í aukinni fjárþörf
atvinnulífsins.
Það þarf ekki annað en kynna
sér ástandið í hvaða sjávarútvegs-
plássi sem er til þess að skynja
áhrif gengisskráningarinnar á
íjármagnsmarkaðinn. í slíkum
plássum skulda sjávarútvegsfyrir-
tækin ekki bara í bönkunum
heldur líka öllum þjónustuaðil-
um, vatnsveitunni, rafmagnsveit-
unni, lífeyrissjóðnum, trygginga-
gjöld og sveitarfélaginu. Allir
þessir aðilar þurfa ýmist að sækja
inn í bankakerfið til að taka lán
eða koma ekki inn í kerfið með þá
peninga sem eðlilegt væri. Því
leiðir vitlaust gengi af sér lánsfjár-
hungur og óseðjandi þörf á
skuldbreytingum lána.
Hinn nýi Atvinnutryggingar-
sjóður útflutningsgreina er aðeins
byrjunin á nýjum skuldbreytinga-
rúnti. Fyrsta kastið á að lána og
skuldbreyta fimm milljörðum en