Ægir - 01.09.1989, Blaðsíða 18

466
ÆGIR
9/89
aði, þeim mun hærra verð eru við-
komandi útgerðir tilbúnar til að
greiða fyrir viðbótarkvótann, hvort
heldur er í formi hærra leiguverðs á
kvóta eða hærra verði á skipum
sem keypt eru í þeim tilgangi að
auka kvóta viðkomandi útgerðar.
Þetta stafar af ástæðum sem flestum
eru kunnar, að það getur borgað sig
fyrir aðila að kaupa hráefni til að
framleiða úr, þó tap verði á fram-
leiðslunni. Ef kvótakauperu nauð-
synleg til að hægt sé að gera skip
út, þá mun útgerðin ráðast í þau
kaup meðan það er hagkvæmara
en að láta skipið liggja við
bryggju. Þannig verður fjármagns-
kostnaðurinn til þess að sanna þá
þversögn að það getur borgað sig
að kaupa kvóta til tímabundins
taprekstrar.
Úreldingasjóður
Stefna núverandi sjávarútvegs-
ráðherra er, að flýta aðlögun að
hagkvæmari stærð fiskiskipaflot-
ans, meðstofnun Úreldingarsjóðs.
Stofnun Úreldingarsjóðs sem fjár-
magna á með sölu kvóta þeirra
skipa, sem úrelt verða, mun að
líkindum í megindráttum þýða að
hið opinbera tekur að sér hlutverk
fasteignasala. Fyrr var rakið að slík
stýring ríkisins muni líklega hafa
mildandi áhrif á hvernig sam-
dráttur flotans kemur niður á sveit-
arfélögum, en til þess að svo megi
verða, mun það kosta, að sjóður-
inn mun ekki ætíð selja hæstbjóð-
anda kvótann eða kaupa ódýrustu
skipin. Halli verður því á rekstr-
inum og líklega verður nauðsyn-
legt framlag frá ríkisjóði til við-
bótar þeim 400 milljónum sem
eru eignir eldri sjóða sem gegna
áttu svipuðu hlutverki og renna
sem stofnfé til nýja Úreldingar-
sjóðsins. Auk þess sem útgerð
verður lítillega skattlögð til að
bæta stöðu sjóðsins og fást þar
sennilega um 90 milljónir króna á
ári til viðbótar.
Líkleg áhrif slíkra kaupa hins
opinbera á kvóta eru að leiguverð
kvóta mun lækka hraðar en ella og
það virðist Ijóst að starfsemi
Úreldingarsjóðs mun hafa áhrif til
tímabundinnar hækkunar á verði
skipa og þar með á virði kvóta.
Hvað hagnast íslendingar
mikið af aflakvótakerfi eða
annarri hagkvæmri stjórn
fiskveiða?
Ólíklegt er að kvótakerfið, eða
önnur hagkvæm stjórnkerfi veiða,
leiði til aflaaukningar að nokkru
marki. Afli getur hugsanlega orðið
jafnari árfrá ári, ef vel teksttil með
uppbyggingu fiskstofnanna, en
tekjuaukning þjóðarinnar af upp-
töku hagkvæmnistjórn fiskveiða,
kemur aðallega til af bættri
nýtingu og auknum gæðum afla.
Hinsvegar mun talsvert fjármagn
losna til ráðstöfunar í uppbygg-
ingu annarra atvinnugreina eða til
aukinnar neyslu. Sjómönnum
mun líklega fækka og laun þeirra
hækka að sama skapi. Hluta-
skiptakerfið gerir það að verkum
að sjómenn njóta ágóða af kvóta-
kerfinu í formi hærri launa.
Meðan á stærðaraðlögun veiði-
flotans stendur, mun það fjármagn
sem losnar, renna til að kaupa upp
lakari veiðiskipin og úrelda þau.
Útgerðarmönnum mun fækka og
einhverjir munu fara út með
ágóða. En eins og eiginfjárstaða
útgerðar er í dag, er óþarfi að
öfundast út í þessa aðila.
Svo sem fyrr hefur verið nefnt,
hefur veðhæfi útgerðarfyrirtækja
sennilega aukist, þrátt fyrir fast-
gengisstefnuna. Það þýðir að í
raun hefur nokkur eiginfjár-
myndun átt sþer stað í útgerð, á
kvótaárunum og enn frekari
hækkun eiginfjár verður þegar
kvóta verður úthlutað ótímabund-
ið. Mun sú eiginfjármyndun
styrkjast þegar frá líður vegna
lægri fjármagnskostnaðar og koma
þjóðinni til góða í lækkandi
skuldabagga útgerðar innanlands
og erlendis og þar með í lækkun
vaxta.
Kvótakerfið mun vissulega hafa
áhrif til hækkunar á gengi krón-
unnar og þ.a.l. versnandi stöðu
annarra útflutningsgreina. Það er
fullkomlega eðlilegt og ekkert við
því að gera. Sama væri upp á ten-
ingnum ef ferðamenn sem kæmu
til landsins, væru jafn eyðslusamir
og landar okkar eru á ferðum
sínum erlendis. Óþarfi er þó að
ýkja þessi áhrif, eins og stundum
er gert. Áður var sagt að ólíklegt sé
að hagkvæmnistjórnun veiðanna
leiði til stóraukins afla. Innflutn-
ingur fjárfestingavara til útgerðar
mun að vísu minnka talsvert, en
innflutningur rekstrarvara mun
ekki dragast saman að sama skapi-
Að líkindum mun samdráttur inn-
flutnings rekstrarvara til útgerðar
dreifast á mörg ár.
Uppbygging fiskstofnanna
skiptir mestu máli, með uppbygg-
ingu þeirra, skapast skilyrði til
meiri stöðugleika í afla. Slíkur
stöðugleiki, mun skila sér í stöð-
ugra gengi og hafa mikil áhrif til
sveiflujöfnunar í íslensku efna-
hagslífi. Hvað varðarferðamanna-
þjónustu og framleiðslu útflutn-
ingsiðnaðar er stöðugleiki gengis
mikilvægasta framlag kvótakerfis-
ins. Stöðugt gengi er líklegri
árangur af kvótakerfi, en af
flestum öðrum hagkvæmum
aðferðum við stjórn fiskveiða.
Sama er hvaða stjórn verður
höfð á fiskveiðum, alltaf mun
þurfa að smíða eitthvað stjórnun-
arapparat til eftirlits. Aðalkostur
kvótakerfisins er, að hægt er að
komast af með tiltölulega fáliðað
eftirlitskerfi. Ef eftir gengur að
útgerðarmenn fái með tímanum
betri tilfinningu fyrir þeirri eign
sem þeir fá til umráða, þá munu
þeir smámsaman geta tekið stjórn-
unina í eigin hendur.
Byggðaþróun
Kvótakerfið er í grunnatriðum