Tímarit lögfræðinga - 01.12.1980, Síða 29

4. ÁHRIF LAGABREYTINGANNA
Eitt af því fyrsta, sem spurt er um, þegar reglum um ákvörðun
bótafjárhæðar er breytt, er það, hvort breytingin verði til þess, að
einstakir tjónþolar fái meiri eða minni bætur en verið hefði eftir eldri
reglum. Áður (í 3.1.) kom fram, að það að miða bætur fyrir tekjutap
við fjárhagslegt örorkumat í stað læknisfræðilegs, geti ýmist leitt til
þess, að örorkubætur verði minni eða meiri en áður var. En þar með
er ekki sögð öll sagan, vegna þess að bætur fyrir „men“ taka nú að
sumu leyti við hlutverki bóta fyrir læknisfræðilega örorku. Heildar-
bætur til tjónþola þurfa því alls ekki að verða minni en áður voru
dæmdar fyrir sambærileg slys, þótt örorkubætur kunni að verða lægri
eða jafnvel engar. í mörgum tilfellum, einkum þegar um mikla fjár-
hagslega örorku er að ræða, verða heildarbætur áreiðanlega hærri en
fyrir lagabreytinguna. Lögfesting bóta fyrir „men“ í Noregi bæt-
ir vafalaust rétt tjónþola, sem eiga skaðabótakröfu að lögum, en
lagaheimild til að dæma miskabætur var lerigst af mun þrengri í
Noregi en annars staðar. Hins vegar er óvíst, hvort breytingar á
sænskum reglum um miskabætur valda hækkun bóta fyrir þess konar
tjón (Hellner, bls. 270-1). Fjárhæðir skaðabóta fyrir sambærileg slys
eru mjög misháar eftir ríkjum, og gætir þess munar einnig á Norður-
löndum. I norsku og sænsku skaðabótalögunum er ekkert kveðið á
um fjárhæðir bóta. Verður það áfram í höndum dómstóla að ákveða
þær. Enn sem komið er verður heldur lítið sagt um bótafjárhæðir eftir
hinum nýju reglum, végna þess hve fáir dómar hafa gengið um slys,
sem hafa orðið eftir að þær tóku gildi (Um ýmsa riýlega dóma, sem
gengið hafa í Noregi í málum um bætur fyrir líkamstjón, vísast til
Lodrup (1979). Lodrup (1978), bls. 349 nefnir nokkur norsk dæmi
um fjárhæð bóta fyrir varanlegan miska. Sbr. og Nygaard, bls.
138-141).
I samvinnunni um undirbúning norrænu skaðabótalaganna kom fram
mikill áhugi á að koma á meira samræmi í bótafjárhæðum meðal ríkj-
anna. Má vera, að þessar hræringar valdi einhverri stefnubreytingu
dómstóla í átt til samræmirigar.
Hitt er annað mál, að samræming upphæða skaðabóta þarf ekki að
leiða til samræmingar í raun. Sama bótafjárhæð fyrir sams konar
slys getur verið misjafnlega mikiis virði fyrir tjónþola eftir því í hvaða
landi hann býr. Bætur nýtast misjafnlega vel eftir verðlagsþróun o.fl.
Einnig má nefna, að staða tjónþola getur verið mjög ólík eftir því,
hver félagsleg úrræði standa honum til boða, en við ákvörðun skaða-
223