Tímarit lögfræðinga - 01.05.1985, Blaðsíða 14

stjórn fer yfirleitt með fyrirsvar sjóðs og sér um ráðstöfun og nýtingu
eigna innan þess ramma, sem samþykktir setja.
Á það hefur verið bent, að einstaklingar tengist sjóðum og þeim
verðmætum, sem eru talin eign þeirra. Hefur verið greint milli hags-
munaaðila, ráðstöfunaraðila og málssóknaraðila. (Sjá t.d. Alf Ross:
Om ret og retfærdighed (1953), bls. 211 o. áfr.). Samt sem áður reynir
fyrst og fremst á önnur sjónarmið og reglur en eiga almennt við sam-
eign. Svipuð sjóðum og sjálfseignarstofnunum eru félög, sem eru bund-
in ákveðnu hlutverki, þegar aðstaðan er sú, að félagsmönnum er ó-
heimilt að skipta upp eignum við félagsslit.
Samkvæmt hliðstæðum sjónarmiðum eiga sameignarreglur ekki við
opinberar stofnanir, sveitarsjóði eða ríkissjóð.
Um sjóði og sjálfseignarstofnanir sjá t.d. Hessler: Om stiftelser
(1952), Ernst Andersen: Legater og stiftelser, Stiftelser og omdanning
í Norges offentlige utredninger 1975:63, Betænkning nr. 970/1982:
Om fonde (danskt álit), Magnus Aarbakke: Stiftelser etter norsk rett
i Tfr. 1984, bls. 1 o. áfr., Gaukur Jörundsson: Um eignarnám, bls. 104
o. áfr.
1.2. VIRK EIGNARRÉTTINDI OG VÆNTANLEG.
Stundum hefur það verið talið til sameignar, þegar í senn er um að
ræða virkan og væntanlegan eignarrétt að sama verðmæti. Sem dæmi
slíks hefur verið tekinn eignarréttur eiganda fasteignar og forkaups-
réttur forkaupsréttarhafa og ennfremur óðalsréttur óðalsmanns og
óðalsréttur óðalserfingja. (Sjá nánar Fr. Vinding Kruse: Ejendoms-
retten I (1951), bls. 368 o. áfr., og Ólafur Lárusson: Eignaréttur, bls.
55 o. áfr.). í skiptum slíkra aðila koma þó að óverulegur leyti til greina
reglur, sem gilda almennt um sameign. Væntanleg eignarréttindi af
slíku tagi hefta samkvæmt íslenskum rétti aðeins að óverulegu leyti
eignarráð þau, sem rétthafi nýtur í skjóli hins virka eignarréttar, og
að því leyti sem takmörkunum í því tilliti er fyrir að fara, eru þær
reistar á öðrum sjónarmiðum en reglur um samskipti sameigenda.
Að því leyti sem greiða þarf úr réttarstöðu rétthafa virkra eignar-
réttinda og rétthafa væntanlegra eignarréttinda innbyrðis, reynir á
önnur atriði en almennt í skiptum sameigenda. Er þar fyrst og fremst
að nefna úrlausn þess, með hvaða skilyrðum eignarréttindi væntan-
legs rétthafa verði virk og hverjar séu skyldur aðila hvors gagnvart
öðrum í því sambandi. Er ekki rétt að telja slíka réttarstöðu til sam-
eignar.
8