Tímarit lögfræðinga - 01.04.1988, Blaðsíða 34

íslenskur maður væri dæmdur til greiðslu fjárkröfu, yrði að höfða mál
hér á landi til þess að fá kröfunni fullnægt. 1 því máli byggir dómhafi
ekki rétt sinn á niðurstöðu hins erlenda dóms, heldur þeim réttindum,
er að baki kröfu hans búa, sbr. t.d., að því er danskan rétt varðar, dóm
í UFR 1964. 64 (H). 1 nýja málinu gæti dómþoli að öllum líkindum
komið fram með allar þær mótbárur gegn kröfunni, sem erlendur dóm-
stóll hefur hafnað.10) Að sama skapi er og eðlilegt að skýra megin-
regluna þannig, að ekkert hindri dómþola samkvæmt slíkum erlendum
dómi í því að byggja á málsástæðum og lagarökum gegn gildi um-
ræddrar kröfu, sem hann hefði getað fært fram, meðan á rekstri máls-
ins fyrir erlendum dómi stóð, en gerði ekki.10) Þá verður að telja, að
ekkert sé því til fyrirstöðu, að stefnandi máls fyrir erlendum dómstóli,
sem fengið hefur sýknudóm í hendur, geti höfðað mál fyrir íslenskum
dómstóli og að íslenski dómstóllinn sé þá óbundinn af niðurstöðu er-
lenda dómstólsins. Eins hlýtur það að leiða af almennu reglunni, að sá,
sem unnið hefur mál fyrir erlendum dómstóli, getur ekki komið í veg
fyrir, að sá, er tapað hefur málinu erlendis, geti höfðað nýtt mál út
af sama sakarefni fyrir íslenskum dómstóli. Er þá ekki útilokað, að
niðurstaða íslenska dómstólsins verði önnur en niðurstaða hins erlenda
dómstóls.
2. Fordæmisáhrif.
Það er umhugsunarefni, hvort erlendur dómur geti haft fordæmis-
áhrif hér á landi í þeim skilningi, sem áður er rakið, þótt hann hafi
ekki frávísunaráhrif. Einar Arnórsson hélt því fram,20) að þó svo að
erlendur dómur hefði ekki frávísunaráhrif, hefði hann eigi að síður
fordæmisáhrif, þ.e. hann yrði lagður til grundvallar hér, þar sem hann
hefði þýðingu, nema því aðeins að dómurinn fæli í sér eitthvað, sem
er ólöglegt eða ósiðlegt eða ómögulegt að fullnægja. Á sömu skoðun
virðist Þór Vilhjálmsson vera (Réttarfar III, 2. útg. 1975, bls. 66),
þar sem segir, að erlendir dómar hafi yfirleitt jákvæð réttaráhrif,
nema þeir séu ósiðlegir að íslensku áliti.21)
Að mörgu leyti væri æskilegt, að erlendir dómar hefðu fordæmis-
19) Torben Svenné Schmidt, International skilsmisse- og separationsret. Kaupmannahöln
1972, bls. 366.
20) Einar Arnórsson, Almenn meðferð einkamála i héraði, bls. 288.
21) I’ór Vilhjálmsson, Réttarfar III, bls. 66. í riti sama höfundar Um aðfarargerðir (bls.
33) segir hann, að sennilegt sé, að íslenskir dómstólar muni telja sér heimilt að fjalla
um staðreyndir og lagareglur að nýju, þó að um ágreining liggi fyrir erlendur dómur,
en í einhverjum mæli muni þó sennilega talið rétt að byggja á niðurstöðu hans.
Um þetta megi benda á til athugunar ummæli í Hrd. 1972.1061.
28