Tímarit lögfræðinga - 01.04.1988, Blaðsíða 35

áhrif, eins og Einar Arnórsson hélt fram. Sjónarmið Einars stangast
þó á við sjónarmið fræðimanna eins og 0. A. Borums, sem telur það fel-
ast í meginreglunni, að erlendir dómar hafi hvorki frávísunar- né for-
dæmisáhrif.22) Um fordæmisáhrif erlendra dóma segir Borum, að hafi
það álitaefni, sem erlendur dómstóll tók afstöðu til, þýðingu við úr-
lausn máls fyrir dönskum dómstóli, verði danski dómstóllinn að taka
sjálfstæða afstöðu til álitaefnisins og sé þá óbundinn af niðurstöðu
erlenda dómstólsins.
Niðurstaða'Borums virðist að mörgu leyti rökréttari en niðurstaða
Einars. Fyrst út frá því er gengið, að erlendur dómur hafi ekki frá-
vísunaráhrif, er það eðlilegri ályktun, sem horfir til meira samræmis,
að dómurinn hafi ekki heldur fordæmisáhrif hér á landi, þ.e. að hann
verði ekki án rannsóknar á staðreyndum og lagareglum lagður til
grundvallar í öðrum dómsmálum.
3. Sönnunaráhrif.
Þótt niðurstaðan samkvæmt framansögðu sé sú, að erlendir dómar
hafi hvorki frávísunar- né fordæmisáhrif hér á landi, er engan veg-
inn hægt að fullyrða, að þeir séu með öllu þýðingarlausir. Ljóst er,
að sú afstaða, sem fram kemur í erlendum dómi, getur með ýmsum
hætti haft þýðingu við málarekstur út af sama sakarefni fyrir dóm-
stólum hér á landi. Skal nú að því atriði vikið.
Ef höfðað yrði fyrir íslenskum dómstóli mál út af sakarefni, sem
erlendur dómstóll hefur þegar dæmt um og íslenski dómstóllinn ætti
samkvæmt íslenskum lagaskilareglum að beita sömu erlendu réttar-
reglunum og erlendi dómstóllinn gerði, er ólíklegt, að íslenski dóm-
stóllinn komist að annarri efnisniðurstöðu en sá erlendi. það eru m.ö.o.
litlar líkur til þess, að íslenskur dómstóll beiti hinni erlendu réttar-
reglu með öðrum hætti en erlendi dómstóllinn gerði.23)
Eins hlýtur erlendur dómur að hafa aukna þýðingu hér á landi í
þeim tilvikum, þar sem stefndi hefur með varnarþingssamningi sam-
ið sig undan lögsögu íslenskra dómstóla og fallist á að hlíta lögsögu
dómstóla í erlendu ríki. Má um það deila, hvort í slíkum tilvikum sé
um að ræða beinar réttarverkanir eða einvörðungu það, sem hér hef-
ur verið nefnt sönnunaráhrif.
Tvímælalaust er, að erlendur dómur, þar sem Islendingur hefur ver-
ið dæmdur á grundvelli slíks varnarþingssamnings, hefði frávísunar-
22) O. A. Borum, áður tilvitnað rit, bls. 201.
23) Sjá um þetta atriði í dönskum rétti t.d. O. A. Borum, áður tilvitnað rit, bls. 201-202.
29