Tímarit lögfræðinga - 01.04.1988, Blaðsíða 45

dóma og sátta, heldur eftir lagaskilareglum íslensks réttar á sviði
samningaréttar.51)
IX. SKILNAÐARÚRLAUSNIR YFIRVALDA.
Samkvæmt ákvæðum 43. gr. laga nr. 60/1972 um stofnun og slit
hjúskapar má leita skilnaðar hér á landi ýmist fyrir yfirvaldi eða
dómstólum. Því er misjafnlega háttað í einstökum ríkjum, hvort skiln-
aður er veittur hjá dómstólum eingöngu eða yfirvöldum eingöngu, eða
hvort beggja kosta er völ eins og hér á landi.
1 kafla VI hér að framan er gerð grein fyrir réttaráhrifum erlendra
skilnaðardóma hér á landi. Álitaefni er, hverjar réttarverkanir þær
erlendu skilnaðarúrlausnir hafa hér á landi, sem veittar eru af erlend-
um stjórnvöldum.
Samkvæmt dönskum rétti52) er ekki um það deilt, að viðurkenna
beri skilnaðarákvarðanir erlendra yfirvalda, þegar yfirvaldið hefur að
lögum eigin lands verið bært til þess að veita skilnaðinn. Sú regla sýnist
skynsamleg, enda mæla öll sömu rök með því að viðurkenna slíka skiln-
aði eins og þá, sem veittir eru af dómstólum.
Meira vafamál er hins vegar, hver réttaráhrif einhliða ákvarðanir
hjóna (annars eða beggja) um skilnað hafa, jafnvel þótt slíkar ákvarð-
anir hefðu réttarverkanir í því landi, þar sem þær voru teknar.52)
X. „LITIS PENDENS“ ÁHRIF MÁLSHÖFÐUNAR ERLENDIS.
Rétt er að víkja að því nokkrum orðum, hvort málshöfðun erlendis
geti haft svokölluð „litis pendens“ áhrif á málshöfðun hérlendis út
af sama sakarefni milli sömu aðilja. Með „litis pendens“ áhrifum er
hér átt við þau réttaráhrif þingfestingar máls, að eftir þingfestingu
sé ekki heimilt að gera sömu kröfu milli sömu aðilja í öðru dómsmáli,
og sé það gert, varði það frávísun seinna málsins.53)
Norðurlandasamningurinn frá 1932 um viðurkenningu dóma og full-
nægju þeirra hefur engin ákvæði að geyma um „litis pendens“ áhrif.
Á hinn bóginn er slík ákvæði að finna í áðurgreindum Norðurlanda-
samningi frá 1977, sem íslendingar hafa undirritað, en ekki leitt í lög,
eins og fyrr segir. I 11. gr. hans kemur fram sú regla, að málshöfðun
51) Allan Philip, áður tilvitnað rit á bls. 122.
52) Torben Svenné Schmidt, International skilsmisse- og separationsret, bls. 385.
53) Sjá ákvæði 3. mgr. 104. gr. laga nr. 85/1936.
39