Ægir - 01.12.1994, Blaðsíða 8

Asdikið svokallaða var upphafiega
stríðstól sem var notað til þess að fylgj-
ast með ferðum kafbáta en eftir stríðið
var það notað til fiskileitar og átti sinn
þátt í að finna ný fiskimið. Þetta
undratœki olli þáttaskilum í síldveiðum
íslendinga því með hjálp þess varð kleift
að kasta á síld án þess að hún vœði.
Fyrsta asdikið var sett í íslenska fiski-
báta 1954, um borð í Víði ogMími.
íslendingar voru fljótir að nýta sér
tœknina sem stríðið gat af sér. Ingólfúr
Arnarson sem var smíðaður 1947 mun
liafa verið fyrsta fiskiskip í heimi með
radar en radarinn var upphaflega
stríðstól líkt og asdikið.
„Okkur togaramönnum var mikiö
kappsmál aö fá þetta um borö í togar-
ana en þaö var ekki hægt. Ég setti fram
á þessum tíma þá skoöun í Morgun-
blaðinu aö nauðsynlegt væri aö hefja
skipulega leit aö karfamiðum viö Aust-
ur-Grænland. Það varö úr aö Jón Þor-
láksson var sendur og Jakob Magnús-
son fiskifræðingur fann þá Jónsmið.
Skipstjóri á Jóni var Ólafur Kristjáns-
son."
Ástœða þess að leitað var á út-
hafsmið var, að sögn Auðuns, fyrst og
fremst að flotinn var orðinn mjög stór
og mikil veiði útlendinga var hér á
heimamiðum.
Eftir að gamli Fylkir sökk norður af
Homi var keyptur nýr Fylkir og Auðunn
var áfram skipstjóri. Honum líkaði
aldrei nógu vel við nýja Fylki, var
óámxgður með togkraftinn og fieira í
hönnun skipsins og fannst hann erfið-
ara veiðiskip en gamli Fylkir.
„Staðreyndin er sú að fyrstu skipin
sem komu með dísilvélum voru með
gír við skrúfuna svo hún snerist ekki
nema 90-100 snúninga. Þetta er ein
besta útfærslan sem gerð hefur verið.
Það er skrúfan sem skilar togkraftinum.
Menn eru enn í dag að gera alls konar
tilraunir með skrúfuhringi og gífurlega
aflmiklar aðalvélar en það er skilnings-
leysi. Það er skrúfan sem skiptir máli og
að hún snúist ekki of hratt."
Sigurður happafleyta
1962 œtlaði Auðunn að fara í land
og hœtta sjómennsku. Hann vann í
landi hálft ár og starfaði við fiskdreif-
ingu hjá Fiskmiðstöðinni. En um haust-
ið var hann búinn að fá nóg af land-
vinnu og varð úr að liaiin tók við Sig-
urði RE. Hann tók Sigurð sem hafði leg-
ið bundinn við bryggju í lieilt ár í hálf-
gerðu reiðileysi og reif hann upp og
gerði að aflaskipi. Sigurði og fleiri
skipum sem voru smíðuð í Þýskalandi
1960 hafði gengið illa á togveiðum
vegna þess að þau voru of löng og
mastrið of framarlega á skipunum.
Auðunn sá við þessu með því að smíða
grind framan við spilið og þá gat áhöfn-
in athafnað sig framar við að draga inn
vörpuna og snörlað inn þvert yfir skipið
með því að liafa blokkir fram á síðu.
Með þessu móti náðist mikil vinnuhag-
rœðing og Auðunn rifjar upp að það var
hœgt að afgreiða trollið, þ.e. taka það,
tœma og láta fara aftur, á 20 mínútum
en það er sambcerilegur tími og þykir
ágœtur á skuttogurum.
„Ég var búinn að sjá út hvernig
mætti breyta honum þegar ég tók við.
Það fannst nú mörgum að ég væri ekki
með réttu ráði þegar ég fór að láta Stál-
smiðjuna vinna við breytinguna. "
Einar Sigurðsson, Einar ríki, sem átti
og gerði Sigurð lit heyrði vangaveltur
um þetta og kvaddi Auðunn og Erling
Þorkelsson, sem hafi séð um smíði og
mörgum togurum, á sinn fund og spurði
Erling að því hvort eitthvert vit vceri í
þessu.
„Erlingur krossaði sig og sagðist ekk-
ert hafa vit á þessu en sagðist halda að
þetta gæti gengið."
Með þessum vinnubrögðum urðu Sig-
urður og systurskip lians, Víkingur og
Maí, aflahcestu togskip landsins enda
mjög góð togskip. Þessi skip voru smíð-
uð í Seebeek í Bremerliaven og Auðunn
segir það hafa verið bestu skipasmíða-
stöð í heimi fýrir togara á þessum tíma.
„Þessi skip voru smíðuð eftir teikn-
ingu Þjóðverjanna en lengd dálítið fyr-
ir íslendinga. Sú breyting gerði góð
skip enn betri enda hafa þau reynst
happafleytur. Sigurður var besta sjó-
skip sem ég hef nokkurn tíma komið
nálægt."
Var ekki oft erfitt að manna síðutog-
arana?
„Það var orðið mjög erfitt í lokin á
sjöunda áratugnum þegar allir togara-
menn voru farnir á síld. Það var hörm-
ungarsaga og leiðinlegt að standa í því.
En venjulega var ekkert erfitt að
manna góð skip sem höfðu orð á sér
fyrir að fiska."
Fyrsti frystitogarinn
Auðunn stýrði Sigurði í þrjú ár, til
1965, en var þá fenginn til þess að
taka við Narfa sem var fyrsti frystitog-
ari íslendinga. Gunnar Auðunsson
bróðir hans var skipstjóri á móti hon-
um. Ekki var Narfi sérstaklega hannað-
ur til slíkrar vinnslu, hann var síðutog-
ari og öll vinnsla fór fram ofandekks.
Lágt verð var á afurðum og því varð
þessi tilraun ekki ýkja langlíf. Guð-
mundur Jörundsson útgerðarmaður
Narfa hafði œtlað að láta smíða skut-
togara utn 1960 en fékk ekki lán til
þess. íslendingar tóku síðan ekki upp
þráðinn í útgerð frystitogara fyrr en með
Örvari HU frá Skagaströnd 1982.
„Þetta gekk með basli og var
ómöguleg aðstaöa. Það var ýmist fisk-
að í frost eða ís og fiskurinn hausaöur
og heilfrystur og helst seldur á Rúss-
landsmarkað. Á þessu gekk í nokkur ár
en þá var í lokin gerð tilraun til þess
að breyta Narfa í skuttogara en hún
tókst engan veginn."
Fyrsta flottrollið
Bjami Ingimarsson á Neptúnusi varð
fýrstur skipstjóra til þess að nota hlera-
flottroll við þorskveiðar á Selvogsbanka.
Þorskurinn gekk upp í sjó og Bjarni
tjaslaði saman flottrolli með höfuðlín-
um ofan og neðan. Opnunin á þessu
frysta flottrolli var tœpir tveir metrar á
hœð og lengdin á fótreipinu var innan
við 20 metrar. Agnar Breiðfjörð blikk-
smiður átti stóran þátt í þróun þessarar
uppfinningar en hugmyndin kom fram í
Danmörku 1948 þar sem tveir bátar
drógu síldveiðitroll.
Auðunn tók þátt í þessum tilraunum
á Fylki því þó Bjarni vœri fámáll um
hvernig flottrollið vœri útbúið spurðist
það fljótt út og margir vildu reyna sig í
þessum slag. Gamall netamaður sem
vann hjá Fylkisútgerðinni jók liœfni
8 ÆGIR DESEMBER 1994