Ægir - 01.06.1995, Qupperneq 46

Mælingar eldri en 1980 ónýtar
„Þetta starf á sér nokkurn aðdraganda og
mælingar hófust 1990 og árið 1992 kom
áfangaskýrsla. Síðan bættist við mikið af
gögnum varðandi mengun af völdunt PCB-
efna og staða þeirra mála skýrðist mikið.
Þannig var ekkert í lokaniðurstöðum sem kom
sérstaklega á óvart," sagði Jón Ólafsson haf-
fræðingur hjá Hafrannsóknastofnun, sem sæti
átti í verkefnisstjórn, í samtali við Ægi.
Hvaða efni eru það sem helst valda aukn-
ingu næringarsalta í sjó?
„Umræðan um næringarsölt hefur verið
nokkuð neikvæð. Þau hafa verið tengd þör-
ungablóma og vondum afleiðingum þeirra á
strandsvæðum sem eru menguð, t.d.
Skagerrak, Kattegat, Eystrasalti og suðurhluta
Norðursjávar. Þessi svæði taka við afar miklu
afrennsli af fersku vatni af þéttbyggðum iðn-
væddum svæðum. Uppruni næringarsaltanna
er einkum af tvennum toga. Annars vegar
vegna notkunar tilbúins áburðar í landbúnaði
og hins vegar skólprennslis frá mannabyggð.
Næringasölt eru einkum fosfór og köfnunar-
efnissambönd. Auðgun næringarsalta getur
náð hámarki við sérstakar aðstæður, t.d. í
miklum leysingum. Þannig óx styrkur þeirra
mjög í kjölfar flóðanna í Norður-Evrópu í
febrúar sl.
I þessum innhöfum er sjórinn mjög lag-
skiptur og blöndun lítil milli yfirborðs og
botns. Ofauðgun næringarsalta veldur þör-
ungablóma, leifar dauðra þörunga sökkva og
rotnun þeirra krefst súrefnis. Því er hætta á
því að sjórinn verði súrefnissnauður við botn.
Hér við land giidir öðru máli. Við höfum
ekki séð neikvæð áhrif næringasalta sem
tengjast notkun tilbúins áburðar eða frá-
rennsli. Landbúnaður er tiltölulega lítill og
dreifður um landið auk þess sem blöndun við
strendur landsins er mjög mikil vegna vinda
og faliastrauma. Hér er t.d. miklu meiri mun-
ur flóðs og fjöru en í Eystrasalti.
Jafnvel hér, innarlega í Faxaflóa, er ekki að
merkja neina verulega aukningu næringar-
salta þó þetta sé nánast eina svæði landsins
þar sem þess væri að vænta."
Má vænta þess að notkun tilbúins áburðar
hafi ekki aukist í landinu vegna samdráttar í
landbúnaði?
segir
Jón Ólafsson
haffræðingur
Umgengni um
hafið ekki nógu
góð
„Ég hef ekki séð tölur
um það en mér finnst það
mjög sennilegt."
Umgengni er enn ábóta-
vant
I skýrslunni segir að
„ekki séu mörg dæmi þess
að ákoma næringarsalta
hafi valdið mengun". Hver
voru einkum þessi tilfelli?
„Til skamms tíma var al-
gengt að frárennsli lægi
skammt niður ab fjöru-
borði og við slíkar lagnir
mátti einatt greina merki
mengunar."
í ljósi þess hve mikil-
vægt er fyrir Islendinga að
varðveita hreinleika sjávarins við strendur
landsins, er nóg ab gert?
„Ástandið hefur farið batnandi. Við þurfum
að geta sagt að við þekkjum ástandið á fiski-
mibunum umhverfis landið, við þurfum að
geta sagt að við þekkjum styrk ýmissa meng-
andi efna í afurðum okkar. Þessum málum
hefur fleygt fram.
Hitt er annað mál að sumt í umgengni okk-
ar um hafið er ekki í nógu góðu ástandi. Rusl
sem hent er í hafið af skipum berst á fjömr og
er verulegt lýti.
Tilkoma sorppressa um borð í fjölda skipa
og átak LÍÚ í þessum efnum var af hinu góba
en þessu hefði þó mátt fylgja betur eftir.
Margt af þessu, netadræsur og slíkt, er afar
hættulegt siglingum og drepur fugl og fisk.
Áróðri og fræðslu um þessi efni þarf að
koma á framfæri með lagni svo menn verði
ekki strax leiðir."
Þó sú skýrsla sem nú liggur fyrir sé merkt
Lokaskýrsla, verður ekki áfram fylgst með
ástandi hafsins vib strendur landsins?
„í þessu verkefni fólst mebal annars þátt-
taka okkar í alþjóblegu samstarfi. ísland er að-
ili að sáttmálum um varnir gegn mengun
sjávar sem kenndir eru við Osló og París og
einnig að svokölluðu AMAP-verkefni um
verndun norðurslóða sem kennt er við
Rovaniemi. í AMAP-verkefninu verður auk
sjávar kannað ástand ferskvatns, þurrlendis og
lofts. í báðum þessum sáttmálum er gert ráð
fyrir að þátttökuþjóðirnar safni ákveðnum
upplýsingum og skili þeim inn í gagnabanka.
Þetta starf hefur miðast við að uppfylla skyld-
ur okkar og því verður haldið áfram að safna
gögnum og fylgst með mengun sjávar."
Væri ástæða til þess að fylgjast betur með
þessu en gert er?
„Það eru ákveðnir þættir sem stöðugt þarf
nýjar upplýsingar um. Það er stöðugt verið að
endurnýja mælingar og safna í upplýsinga-
banka. Þannig er t.d. safnað sýnum úr þorski
og kola í hverju togararalli.
Þungmálmar t.d. eru náttúrleg frumefni og
eðlilegt að ákveðið magn þeirra mælist í fiski.
Hins vegar hefur verið lítið vitab um hvernig
magn efnanna í t.d. fisklifur er breytilegt eftir
árstímum og ástandi fisksins. Á síðastliðnu ári
46 ÆGIR