Hugur - 01.01.2000, Side 19

HUGUR
Heimspekingar um eðli kvenna
17
reynist röng ef hún á ekki við alla menn, allar konur, alla
karla. Allflestar konur frá kynþroskaaldri til breytingskeiðs hafa á
klæðum, eins og Gunnar Dal gengur út frá í sinni eðlishyggju. Það
verður samt að hafa hugfast að reynsla kvenna af líkamlegu fyrirbæri
eins og blæðingum er ólík eftir menningarástandi og sögulegum tíma.
Því er ógerlegt að alhæfa að sú reynsla geti veitt öllum konum og alls
staðar tiltekna frumspekilega innsýn í grundvallarlögmál lífsins og
náttúrunnar, eins og Gunnar heldur fram. Vissulega er þar með ekki
verið að segja að reynsla af kyni og líkama geti ekki gert okkur næm-
ari á lífið og stöðu okkar í heimi náttúrunnar. Líkamsskynjun tengir
okkur flæði lífsins og náttúrunnar. Líkamleg reynsla, eins og t.d.
öldrunarferlið, getur gert okkur meðvituð um endanleika og dauðleika
okkar í efnisheiminum, á sama hátt og reynsla af fæðingu barns getur
veitt hlutdeild í sköpunarkrafti lífsins.
Ef hins vegar á að alhæfa um séreðli kyns út frá vissri líkamlegri
reynslu verðum við að spyrja okkur hver sé mælikvarðinn á eðlislæga
eiginleika? Margir djúptækir eiginleikar sem okkur hættir til að telja
eðlislæga eru að stærstum hluta menningar- og sögulega skilyrtir. Og
ef við höldum okkur frá menningarlegri og samfélagslegri mótun
eiginleika þá eru aðeins fáeinir frumeiginleikar eða grundvallareðlis-
þættir eftir, eins og t.d. sú staðreynd að fullnæging ákveðinna frum-
þarfa virðist manninum eðlislæg. Slíkar skilgreiningar á frumþáttum
mannlegs eðlis segja okkur afskaplega lítið um manninn og það er
kunnara en frá þurfi að segja að það er ógerlegt að draga ályktanir um
það hvernig manninum beri að vera út frá slíkum frumeiginleikum.
Niðurstaða mín er því sú að eðlisskilgreiningar séu ekki brúklegar
kategóríur eða kvíar til að leiða af siðferðislegar ályktanir um hvernig
konur eru, eða þekkingarfræðilegar ályktanir um hvernig konur hugsi
öðruvísi en karlar. Reyndar efast fæstir um að svo kunni að vera. Það
reynist einungis vandkvæðum bundið að alhæfa eitthvað um hvernig
allar konur breyti í siðferðilegu tilliti eða séu öðruvísi en karlar
vitsmunalega séð. Það felur ennfremur í sér að til sé einhver skilgrein-
anlegur hugsunarháttur allra karla.
Kenningar um eðli mannsins eru þar að auki gallagripir ef þeim er
beitt í þeim tilgangi að njörva manneðlið niður. Með því að lýsa
eðlisbundnum frumeiginleikum mannsins er manninum lýst eins og
hann er og þar með er boðað hvernig maðurinn á að vera. Það er