Hugur - 01.01.2000, Side 36

34
Geir Sigurðsson
HUGUR
marki sínu, það er að segja hinni óendanlegri nautn, koma leiðindin
til sögunnar og „sterilisera“ eða vana þrána. Þráin er þá að fullu til
staðar og til hennar er fundið, en það er fundið til hennar sem þrár án
markmiða, því þar sem hún veit að hún getur ekki náð markmiðum
sínum afneitar hún eða afsalar sér þeim.
f þessum skilningi eru leiðindin grundvallarhvöt mannsins í hrein-
asta formi sínu. Þau eru sjálf lífshvötin þegar hún sér enga ástæðu til
að stefna í eina átt frekar en aðra, það er að segja, hún hvorki birtist
sem þrá eða löngun í eitthvað sérstakt, né er hún trufluð af einhverju
öðru. Leiðindin eru þannig einsog svarthol í hugsun mannsins sem ét-
ur upp merkingu og gildi alls þess sem þar ber á góma. Leopardi vísar
til leiðindanna sem hræðilegasta ástands mannsins. Jafnvel sársauki er
skáiri, og má raunar beita honum til að losna undan leiðindunum, því
á valdi sársaukans gerir þráln sér ekki grein fyrir eigin markleysi, þar
sem hún gleymir sér við það verkefni að losna undan sársaukanum.
Hvers kyns hættur, kvalir og náttúruógnir gera því lífið, ef svo má
segja, „líflegra," og sá sem hefur ekki verið étinn alveg upp af leiðind-
unum hneigist jafnvel oft til að eltast við slík mein einungis til að
rembast við að losna undan þeim aftur.20
Slík örþrifaráð eru þó ekki endanlegar lausnir. Því þegar leiðindin
ná algerum undirtökum í vitundarlífi einstaklingsins verður jafnvel
sársaukinn undirorpinn þeim, og hann kemur þá fram sem gjörsam-
lega merkingar- og tilgangslaus tilfinning. Leopardi kallar leiðindin
„orrore del vuoto,“ „hrylling tómsins.“21 Þau eru neind, en neind sem
hrærist í tilvistinni og lætur því finna til sín. Þess vegna eru leið-
indin, með orðum Leopardis, „dauðinn í lífinu, tilfinnanlegur dauði.“22
Þessi tilfinnanlegi dauði er hinn eini sanni dauði, því líkamlegur
dauði og tortíming er ekkert annað en efnisleg umbreyting í þjónustu
lífsins, það er að segja, áframhaldandi lífs maskínunnar miklu, eða
alheimsins.
20 Þess niá geta til gamans að í riti sínu um mannfræði nefnir Kant að fólk eigi það til
að svipta sig lífi til að firra sig leiðindum; einkum eigi þetta við um munaðargjarna
einstaklinga sem reynt hafa á endanum allar tegundir nautnalífs og komnir eru í
þrot. Máli sínu til stuðnings tckur hann dæmi af orðrómi sem mun hafa gengið unt
efnaða Englendinga búsetta í París, að þeir hengi sig til að drepa tímann (Kant:
Anthropologie in pragmatischer Hinsicht, §61, bls. 233).
1
Leopardi: Zibaldone di pensieri, 175.
22 Sama rit, 2220.