Hugur - 01.01.2000, Page 55

HUGUR
Tilraun um styrk
53
snúa okkur að merkingu og mögulegu samhengi þessara sálfræðilegu
einkenna á trú og með hvaða hætti Nietzsche metur þau.
II.Kristni semflótti
í Ecce homo, þeirri bók sem kalla má sjálfsævisögu Nietzsches, hlýt-
ur franski heimspekingurinn og stærðfræðingurinn Blaise Pascal þá
umsögn að vera mest upplýsandi fórnardæmið í kristni.7 Pascal er ein-
faldlega holdgervingur þeirrar sjálfselsku sem Nietzsche sér í kristnum
mönnum og hvernig trú þeirra byggir á frelsunaráráttu sem fullkomn-
ast í trú þeirra á líf eftir dauðann. Líkt og Freud (í Blekkingu trúar-
innar) hamrar Nietzsche á því að löngun allra kristinna manna hverfist
um æðstu gildi (lat. summum bonum) sem staðsett eru í handan-
heimum. Hinn kristni, segir Nietzsche, lætur tilveruna sjálfa hring-
snúast um „sáluhjálp mannsins."8 Og þetta er fyrsta sálfræðilega lýs-
ingin hans á kristnum mönnum. I því samhengi og í beinu framhaldi
spyr hann hvers vegna kristnir menn séu svona uppteknir af lífi eftir
dauðann og hvaða þýðingu handanheimsáhuginn hafi, sé spurt um
vald þeirra og styrk. Kristnum mönnum hlýtur að finnast lífið sem
þeir lifa bæði ófullnægjandi og sársaukafullt, eða hvernig fá þeir ann-
að og óskylt líf á heilann? Það sem um ræðir er að ef tiltekinn ein-
staklingur fyndi sér stað í heiminum, myndi hann ekki þrá lausn und-
an hlutskipti sínu. Þeir einstaklingar sem gæta ekki hófs í þránni eftir
sáluhjálp eru því hvort heldur óheilbrigðir eða illa skorðaðir; þeir eru
„lífeðlisleg rúst,“ svo gripið sé til þeirrar líffræðilegu skilgreiningar
sem Nietzsche virðist temja sér í Ecce homo. í kjölfarið má líta á
kristni sem trú þeirra veikbyggðu og óheilbrigðu, sem einskonar
stofnanabundið stoðkerfi hinna þjáðu og að Nietzsche finni trúnni stað
í spurningu um líkamsástand.
Nietzsche hefur án efa rétt fyrir sér þegar hann segir meginhluta
kristinna kennisetninga snúast um líf eftir dauðann og að þess gæti í
hugarfari kristinna manna. Hann getur líka haft rétt fyrir sér þegar
hann segir þörfina fyrir sáluhjálp vera upplýsandi um stöðu kristinna
manna; að kristinn maður sé hvorki fullkomlega skorðaður í heim-
inum né hamingjusamur með hlutskipti sitt í lífinu. En hver verða af-
7
8
Friedrich Nietzsche: Ecce Homo, III, 3, WZB, 2. bindi, s. 419.
Sami: Nachlassene Fragmente 11 [285], KSA, 8. hluti, 2. bindi, s. 352-353.