Hugur - 01.01.2000, Síða 62

60
Matthew Rye
HUGUR
niðurlægja aðra.“26 Þessi fordæming skiptir höfuðmáli í dæmisögu
Nietzsches: „Þrælauppreisn siðferðisins hefst þegar tilfinning haturs
verður að skapandi afli og fæðir af sér gildi.“27
En prestarnir skapa ekki aðeins gildi heldur einnig hugtök. Til þess
að flýta fyrir viðtöku þessa forskriftarsiðferðis-því sem byggir á
fölsku jafnræði manna á milli sé horft til mismunandi líkamsbygg-
ingar þeirra-spila prestarnir út hugmyndinni um ódauðleika sálarinnar:
„í blekkingu sinni trúðu þeir að „fögur sál“ þrifist í óskapnaði ... “28
Það er síðan með enn frekari þróun guðshugtaksins sem prestarnir
styrkja stoðir hugmyndarinnar um jafnræði sálna. Guð er til sem refs-
ing, en fylgi maður ekki settum reglum hjarðarinnar er hann sagður
valda alvöru skaða. Þannig beita prestarnir guði fyrir sér í baráttunni
við þá sterku; það eru prestarnir sem hafa áhrif á göfuga barbara:
„Aðeins með því að vekja þá trú að þeir búi yfir æðri, mikilfenglegri
styrk-guði.“29
Nietzsche virðist álykta að fyrstu prestarnir hafi verið gyðingatrúar
og í því ljósi er kristni lesin sem lítil hreyfing „sértrúarhóps á jaðri
gyðingdómsins.“30 Ólíkt Kant og Schopenhauer lítur Nietzsche því
ekki á kristni sem mótsögn við gyðingdóminn. 1 hans augum er hún
frekar útfærsla á pólitík þeirrar hefndar sem á einmitt rætur sínar að
rekja til gyðingdóms: „Kristni, sem sprottin er af gyðinglegum rótum
og verður einungis skilin sem afurð þess jarðvegs, felur í sér viðbrögð
(þ. Gegenwebung) gegn siðferði ætternis, kynþáttar og forréttinda."31 í
fullkomnu samræmi við afstöðu Kallíklesar skrifar Nietzsche enn-
fremur að siðferði sé „hreyfing andstæð viðleitni náttúrunnar ... “32
Það hefur verið uppi ýmiskonar heimspekilegur skilningur á náttúr-
unni. En ólíkt skilningi Rousseaus felur náttúran, í huga Nietzsches,
ekki í sér siðferðilega tilfinningasemi. Skilningur Nietzsches á náttúr-
unni gerir heldur ekki ráð fyrir tilvist dýra á kostnað manna, ólíkt því
26 Sama, s. 112.
2 7 Sami: 'Zur Genealogie der Moral, I § 10, KSA, 6. hluti, 2. bindi, s. 284.
28 Sami: Nachlassene Fragmente I4[96], KSA, 8. hluti, 3. bindi, s. 65.
20 Sami: Naclilassene Fragmente 14[189], KSA, 8. hluti, 3. bindi, s. 169.
30 Sami: Der Antichrist, 58. kafli, WZB, s. 539-540.
3 1 Sami: Götzen-Dammerung, textabrot 4 í „Die Verbesserer der Menschheit,"
WZB, 2. bindi, s. 335.
32 Sami: Nachlassene Fragmente 8[4], KSA, 8. hluti, 1. bindi, s. 344.