Hugur - 01.01.2000, Síða 80

78
Ólafur Páll Jónsson
HUGUR
ég geri frekari grein fyrir sagnkjörum, er vert að huga nánar að því
hvað felst í því að gefa upp forsendu F2.
Mér virðist að forsendu F2 megi hafna með tvennu móti. I fyrra
lagi má hafna F2 með því að aðhyllast staðreyndaleysu um merkingu.
Staðreyndaleysa um merkingu er ekki ósvipuð tilfinningahyggju í sið-
fræði þar sem ekki er litið á setningar eins og ,,X er gott“ sem dóma
um staðreyndir-þá staðreynd að X sé gott-heldur sem setningu líkari
„húrra fyrir X“ eða kannski bara ,JX, jibbííí!“ Fylgismenn tilfinninga-
hyggju í siðfræði myndu eflaust fallast á eftirfarandi merkingarfræði-
lögmál fyrir slíkar setningar:
Allar setningar á forminu ,JÍ er gott“ skortir sannkjör.
Þ.e. setningin ,JÍ er gott“ er hvorki sönn né ósönn. Ef staðreyndaleysa
er rétta túlkunin á máli Kripkes, þá ætti Wittgenstein Kripkes ef til
vill að fallast á eftirfarandi lögmál fyrir setningar sem líta út eins og
dómar um merkingu:
Um alla einstaklinga E, allar setningar S og staðreyndir t gildir að [E
meinar t með S] skortir sannkjör.
En þetta hljómar nú allt heldur ólíklega. Ef ég meina að snjór sé hvít-
ur með „snjór er hvítur“ þá er satt að ég meina að snjór sé hvítur og
ástæðan fyrir því að það er satt er að sú mögulega staðreynd að ég
meini að snjór sé hvítur er tilfellið. Þarf eitthvað meira?
En það eru líka aðrar ástæður til að hafna staðreyndaleysutúlkun á
máli Kripkes. Ef Wittgenstein Kripkes vildi einungis sýna fram á að
merkingardóma beri að fara með eins og til dæmis upphrópanir eða
boð, þá hefði honum ekki tekist að sýna fram á grundvallarbresti í
sannkjarahugmyndum um tungumál, hversu pottþétt sem rök hans
annars væru. Niðurstöður hans hefðu engar beinar afleiðingar fyrir til-
finningatal og því lítið með einkamálsrökin að gera. En Kripkenstein
var ekki bara að reyna að þrengja svið sannkjarakenninga heldur að
benda á að þær væru rangar í grundvallaratriðum.
Hvaða kosti höfum við nú aðra en staðreyndaleysuna annars vegar
og forsendu F2 hins vegar? Og hvernig eigum við eiginlega að skilja
Kripke þegar hann segir að það sé engin staðreynd um mig að ég
meini eitt frekar en annað með því sem ég segi?