Hugur - 01.01.2000, Page 82

80
Ólafur Páll Jónsson
HUGUR
sem Kripkenstein lagði til grundvallar því að staðreynd gæti ákvarðað
merkingu. En við getum ímyndað okkur kringumstæður þar sem stað-
reynd ákvarðar umtak orðs og gefur þar með kost á gidlisdómum um
notkun orðsins án þess að útskýra merkingu þess.
Hugmyndir Wittgensteins í Rannsóknunum gengu þannig ekki
endilega gegn eftirfarandi lögmálum:
(a) Umsögn hefur merkingu ef og aðeins ef hún stendur fyrir
eiginleika.
(b) Umsögn á við um hlut ef og aðeins ef sá hlutur hefur þann
eiginleika sem umsögnin stendur fyrir.
Þessi lögmál eru almenn lögmál um merkingu og notkun en skýra
ekki hvers vegna umsagnir hafa þá merkingu sem þær hafa. Lögmál
(a) tiltekur lágmarksskilyrði sem allar umsagnir verða að fullnægja
eigi þær að vera merkingarbærar,7 en lögmál (b) er túlkandi á þann
hátt að það tiltekur hver sé rétt notkun umsagnarinnar.
Það sem ber að hafna samkvæmt kenningum Kripkensteins eru
samsvarandi lögmál sem gera ráð fyrir skýringargildi sannkjara.
(c) Málnotandi skilur umsögn vegna þess að hann þekkir þann
eiginleika sem umsögnin stendur fyrir.
(d) Umsögn er merkingarbær vegna þess að málnotendur hafa áður
öðlast hugmynd um tiltekinn eiginleika og ætla umsögninni
að standa fyrir þann eiginleika.
Útskýring á merkingu umsagnar eftir lögmálum (c) og (d) er útskýring
í krafti (i) þess eiginleika sem umsögnin stendur fyrir, og (ii) þeirrar
ætlunar málnotenda að nota umsögnina um þann tiltekna eiginleika.
Það sem efasemdamaðurinn dregur í efa þegar hann birtist með
sínar fjarstæðukenndu kvús-spurningar er sú þekking á eiginleikum
sem nefnd er í liði (c) og ætlunin í liði (d). Hvemig veit ég að hingað
7 Þetta er náttúrlega talsverð einföldun því hér vantar alla vamagla sem nauðsyn-
legir eru vegna merkingarfræðilegra mótsagna eins og mótsagnar lygarans. Sjá
m.a. Alfred Tarski, „Merkingarfræðilega hugmyndin um sannleikann og undir-
stöður merkingarfræðinnar," Heimspeki á tuttugustu öld, Einar L. Vignisson og
Ólafur P. Jónsson, ritstj., Mál og menning, 1994.