Hugur - 01.01.2000, Side 95

HUGUR
Var Wittgenstein atferlishyggjumaður?
93
greinum §281 til §284 í Rannsóknum í heimspeki. Þegar hann talar
um sársauka og það að upplifa hann, í grein §281, kemur fram afstaða
hans til manngerfingar hluta. Aðeins er hægt að segja að verund hafi
ástand eins og að sjá, finna til, hafa meðvitund, ef hún er lifandi mað-
ur eða li'kist (hagar sér eins og) lifandi manni. Hægt er að ímynda sér
að Wittgenstein sé tilbúinn að manngera þær verundir sem hagi sér
sem lifandi menn: vélmenni, tölvuforrit. Líklegra er þó að Wittgen-
stein meini að málfræði setninganna verði markleysa ef hún beinist
ekki að þeim verundum sem hafa mannlega eiginleika. Sterkara formi
af verkhyggjuættaðri atferlisstefnu má lýsa með eftirfarandi forsendu:
Allt það sem hefir tilhneigingar til atferlis, að undanskildum einföld-
um kerfum, hefur nauðsynlega hugræna virkni. Þessi krafa um að
kerfin sem um ræðir verði að vera flókin að innri gerð birtist einnig
nær samhljóma hjá Wittgenstein.12 Bandaríski heimspekingurinn
Daniel Dennett er einn helsti fylgismaður þessarar stefnu. Dennett,
sem Ryle hafði mikil áhrif á, er svarinn andstæðingur þess að það
þurfi ákveðna innri gerð til að búa yfir vitsmunalífi. Því er í hans
skilningi engin munur á verund sem hagar sér á ákveðinn hátt, til
- dæmis í samræmi við einhverja löngun eða kerfi af löngunum og vél
sem hagar sér eins (Byrne, 1994; Gazzaniga, 1997). Þessi tvö
nútímaafbrigði eru ekki sterk form af atferlishyggju, til að mynda felst
ekki í þeim að tvær verundir með „sömu“ tilhneigingar að atferli hafi
sama ástand í heila eða huga. Þriðja og seinasta afbrigðið af
samtímaatferlishyggju felst í því að líta svo á að sálrænar eigindir
fylgi í kjölfar tilhneiginga til atferlis. Því ef ástand x er ólíkt hjá
tveim verum er atferli y einnig ólíkt milli þeirra. Þessi afstaða er ekki
verjandi án þess að gefa sér að hægt verði að samsama sálrænum
eigindum við efnisleg ferli í heila; eða í það minnsta að þau hvíli á
þeim.
Þessi stutta og óhnitmiðaða ferð í afkima atferlishyggjunnar gefur
til kynna að vandasamt sé að greina í milli þeirra sem eru atferlis-
sinnar og þeirra sem eru það ekki; ekki síður en að flokka þá sem
segjast vera atferlissinnar.
Heimspekingurinn Warner Fite skrifaði, árið 1913, um þessa nýju
tísku sálfræðinganna að líta framhjá því sem hann taldi vera það sem
12
Wittgenstein, L. (1958/1994) Tlie Blue and Brown Books. Cambridge: Blackwell.