Hugur - 01.01.2000, Síða 126

HUGUR 10.-11. ÁR, 1998-1999
s. 124-135
Einar Ólafsson
Hver var Brynjólfur Bjarnason?*
/
Æviferill Brynjólfs Bjarnasonar var í stuttu máli þessi:
Hann fæddist 24. maí 1898 og ólst upp í Flóanum, að Ölvesholti í
Hraungerðishreppi hjá foreldrum sínum, Bjarna Stefánssyni og Guð-
nýju Guðnadóttur, ásamt tveimur yngri bræðrum við svipaðar aðstæð-
ur og önnur börn efnalítils bændafólks á þeim tíma.
Þrátt fyrir efnaleysi tókst með aðstoð góðra manna að koma Brynj-
ólfi til mennta. Hann fór til Reykjavíkur, fimmtán ára gamall, árið
1913 til að lesa undir gagnfræðapróf og stúdentsprófi lauk hann 1918
frá Menntaskólanum í Reykjavík.
Þetta var síðasta árið sem íslenskir stúdentar fengu svokallaðan
garðsstyrk og fleytti hann Brynjólfi til náms í Kaupmannahöfn. Hann
las náttúrufræði og lauk prófi í eðlisfræði og efnafræði en tókst ekki
að ljúka sérgreininni sem hann hafði valið sér, lífeðlisfræði. Snemma
árs 1922 veiktist hann af lungnaberklum og átti hann við þau veikindi
að stríða í eitt ár. Þá var garðvistin liðin, en hún var fjögur ár, og
Brynjólfur stóð uppi slyppur og snauður. Hann fór þá til Þýskalands,
til Berlínar, þar sem takmörkuð auraráð hans nýttust betur í þeirri óða-
verðbólgu sem þar var þá hafin. Þar las hann heimspeki og mun eink-
um hafa lagt stund á heimspeki Kants að sögn vinar hans, Gísla Ás-
mundssonar.1 Þegar verðbólgan magnaðist í Þýskalandi voru Brynjólfi
allar bjargir bannaðar og í janúar 1924 hélt hann heim án lokaprófs.
Honum bauðst reyndar nokkru síðar Hannesai' Árnasonar-styrkur en
ákvað að taka hið pólitíska starf fram yfir meira nám.
Til framfærslu urðu ýmis íhlaupastörf, en pólitískar skoðanir
Brynjólfs og afskipti af stjórnmálum urðu honum eflaust til trafala í
atvinnuleit. Hann stundaði kennslu og vann nokkur sumur sem efna-
Fyrirlestur á málþingi í tilefni af aldarafmæli Brynjólfs Bjarnasonar á vegum
Félags áhugamanna um heimspeki í hátíðasal Háskóla íslands 24. október 1998.
Gísli Ásmundsson, „Brynjólfur Bjarnason“ í Þeir settu svip á öldina, ritstj. Sigurð-
ur A. Magnússon (Reykjavík: Iðunn, 1983), s. 200.
1