Hugur - 01.01.2000, Page 130
128
Einar Ólafsson
HUGUR
andi, en nú fékk ég vísindalega skýringu á örbirgð þess og and-
styggð og eigi aðeins hinni efnahagslegu örbirgð, heldur og hinni
andlegu, en af hvorritveggja fékk ég náin kynni þegar á barnsaldri. í
fyrsta skipti fékk ég vísindalega sönnun fyrir því, að unnt væri að
breyta þjóðfélaginu og skapa annað nýtt og fullkomnara. Allt voru
þetta miklar uppgötvanir. En fyrir sjálfan mig var þó ef til vill mest
um vert, að ég lærði að hugsa á nýja vísu. Með díalektíkinni kynnt-
ist ég hugsunaraðferð, sem stóð öllum öðrum miklu framar."7
En ekki hafði hann í fyrstu í neinn félagsskap kommúnista að
venda, kommúnísk hreyfing var varla til í Danmörku þá, en fáeinir
kommúnistar voru þó í háskólanum og í herbergi Brynjólfs var stofn-
að fyrsta kommúníska stúdentafélagið í Danmörku og urðu sumir fél-
agar þess síðar forystumenn í hreyfingu kommúnista og róttækra
manna í Danmörku.
Vinur Brynjólfs, Hendrik Ottósson, var þó miklu pólitískari en
Brynjólfur á þessum árum. Hann var eldhugi mikill og róttækur.
Hann komst í kynni við erlenda sósíalista og gegnum þau kynni var
honum boðið að sitja 2. þing Alþjóðasambands kommúnista, Kom-
intern, sem var í raun framhaldsstofnfundur, og var haldið í Pétursborg
og Moskvu sumarið 1920. Hann fékk Brynjólf með sér í þessa ferð,
sem var mjög löng og krókótt og ævintýraleg og hefur Hendrik lýst
þessari Bjarrhalandsför í endurminningum sínum.8 þarna voru saman
komnir flestir forystumenn kommúnista og róttækra sósíaldemókrata í
heiminum. Sumarið eftir fór Brynjólfur á þing Alþjóðasambands
ungra kominúnista í Berlín, þannig að hann var kominn, áður en hann
sjálfan varði, í kynni við innsta kjarna hinnar alþjóðlegu kommún-
istahreyfingar.
Hafi verið lærdómsríkt fyrir ungan sósíalista að koma til Kaup-
mannahafnar árið 1918 varð ekki síður lærdómsríkt að koma til Berl-
ínar árið 1923. Fyrir ungan marxista var þjóðfélagsástandið í Þýska-
landi í sjálfu sér á við heilan háskóla. „Ég hefði átt erfitt með að
skilja hinn ótrúlega skjóta uppgang nazista, ef ég hefði ekki dvalið í
Þýskalandi örlagaárið 1923,“ sagði Brynjólfur seinna í viðtölum okk-
ar. „Við svona aðstæður var ekki hægt að loka sig inni,“ sagði hann,
7
Brynjólfur Bjarnason, Lögmál ogfrelsi (Reykjavík: Heimskringla, 1970), s. 152.
Hendrik Ottósson, Frá Hlíðarhúsum til Bjarmalands (Akureyri: Pálmi H. Jónsson,
1948), s. 237-295.