Hugur - 01.01.2000, Síða 134

132
Einar Ólafsson
HUGUR
byltingarinnar náðu út fyrir þennan hóp, hún sýndi að það var mögu-
legt að steypa valdhöfum af stóli og umbylta samfélaginu og hagkerf-
inu. Sumir sáu í henni fyrirmynd eða möguleika, aðrir óttuðust hana.
Ef við lítum á atburði þessara ára, sem ég hef lítillega vikið að hér að
framan, sjáum við enn betur mikilvægi byltingarinnar fyrir róttæka
baráttumenn. Byltingin var rægð látlaust á sama tíma og kommúnist-
ar víða á vesturlöndum sættu ofsóknum. A vesturlöndum var heim-
skreppa, atvinnuleysi og fasismi en í Sovétríkjunum miklar framfarir
þrátt fyrir gífurlega aðsteðjandi erfiðleika, þótt nú sé ljóst hversu
blendnar þær voru og dýru verði keyptar. Réttar upplýsingar voru tor-
fengnar og fleiri en kommúnistar sem létu blekkjast. Vissulega voru
til kommúnistar sem gagnrýndu Sovétríkin, fylgismenn vinstri and-
stöðunnar og Trotskís, en þeir voru einangraðir og tortryggðir af öll-
um. Alþjóðahyggja átti sér djúpar rætur í hreyfingu sósíalista og eðli-
legt að kommúnistar mynduðu nýtt alþjóðasamband og það var gert
eftir stríðið í Moskvu að frumkvæði bolsévíka. Rússneska byltingin
var, ef svo má segja, hornsteinn hinnar kommúnísku hreyfingar.
Brynjólfi, eins og svo mörgum sósíalistum af hans kynslóð, var
eiginlegt að líta á sig sem hluta heimshreyfingar sem Sovétríkin og
alþýðulýðveldin, sem stofnuð voru í stríðslok, voru einnig hluti af.
Vörnin fyrir Sqvétríkin var innbyggð bæði í pólitíska baráttu komm-
únista þessarar kynslóðar og einnig í pólitískan grundvöll flokkanna,
og það á líka við um Sósíalistaflokkinn þótt hann hafi sennilega verið
sjálfstæðari gagnvart Moskvu en flestir kommúnistaflokkar. Gagn-
rýnni afstaða hefði kannski verið heilladrýgri og viðfelldnari fyrir okk-
ur seinni tíma menn, en einhvern veginn svona var þetta nú.
V
Brynjólfur sagði það oftar en einu sinni á efri árum að hann hafi aldrei
haft sérstakan áhuga á stjórnmálastarfi. Þegar Einar Olgeirsson varð
sjötugur sagði Brynjólfur í afmæliskveðju: „Þú hefur alltaf verið í
stjórnmálunum með lífi og sál, en ég hef drattazt með meira af vilja
en mætti og hefði helzt kosið að fást við annað. En nú veit ég að það
var mikil hamingja fyrir mig, að ég skyldi drattast með. An þess hefði