Hugur - 01.01.2000, Side 157

HUGUR lO.-ll. ÁR, 1998-1999
s. 155-166
Jóhann Björnsson
Tilgangurinn, hégóminn og hjómið
Um gagnrýni Brynjólfs Bjamasonar á existensíalismann
Sálarháski predikarans
Brynjólfi Bjarnasyni varð tíðrætt um sálarháska. Talaði hann þá bæði
um sálarháska einstaklingsins og sálarháska mannkynsins alls. Sálar-
háska mannkynsins lýsti hann í pólitískri gagnrýni sinni á auðvalds-
þjóðfélagið sem hann taldi að myndi á endanum leiða til glötunar með
græðgi sinni og vígbúnaðarhyggju.1 Sálarháski einstaklingsins hins-
vegar er vissulega hluti af sálarháska mannkynsins en birtist í vitund-
arlífi einstaklingsins sem stendur andspænis-og í sífelldri spurn um
tilveru sína.
Til hvers lifum við? Hversvegna breytum við sem raun ber vitni í
daglegu lífi? Hefur þetta allt saman einhvem tilgang? Spurningar sem
þessar leituðu á Brynjólf eins og svo marga aðra.
Dæmi um einstakling í verulegum sálarháska er predikarinn í
Gamla testamentinu. Lífsviðhorf predikarans er á þá leið að allt sé hé-
gómi og eftirsókn eftir vindi: „Hvaða ávinning hefur maðurinn af öllu
striti sínu er hann streitist við undir sólinni? Ein kynslóð fer og önnur
kemur, en jörðin stendur að eilífu.“2Líf predikarans virðist rúið öllum
tilgangi og það er sama hvað hann sjálfur gerir til þess að reyna að
gæða líf sitt einhverju sem gæti verið einhvers virði en allt kemur
fyrir ekki: „ ... reyndu gleðina og njóttu gæða lífsins! En sjá, einnig
er það hégómi.“3 Ráð Epíkúrusar við tilvistarvandanum, það er að
1 Brynjólfur Bjamason: „Brýnasta verkefnið: Að bjarga lífi hnattarins," Réttur, 3.
hefti, 1984.
2 „Predikarinn" í Gamla testamenti Biblíunnar 1,3-4.
3 Samarit, 2,1.