Dvöl - 01.07.1941, Side 29

D VÖL
187
stendur grafarinn og grefur inn
undir í allar áttir. ASstoðarmað-
urinn stendur uppi á gryfjubarm-
inum og dregur föturnar upp. Ef
slík gröf hrynur saman, er mað-
urinn, sem niðri er, dauðans mat-
ur; en það er fremur fátítt. Leir-
námurnar eru leitaðar uppi á þann
hátt, að tveir menn, sem vinna
saman, fara um og bora í jörðina
með löngum, grönnum bor, sem
hefir lokhulstur á endanum. Allt,
sem í það kemur, er rannsakað
þannig, að saltsýra er látin drjúpa
á það. Ef það sýður, er það kalk-
leir.
Gullneminn vann fyrst í ákvæð-
isvinnu fyrir hina og þessa. Hann
varð brátt eftirsóttur og fékk góð-
an skilding í aðra hönd. Hann var
ógætinn, hirti ekkert um, þó að
hann stofnaði sér í lífshættu, og
svo afkastamikill, að einn maður
hafði nóg að gera við vinduna og
annan þurfti til þess að taka frá.
£>að lifnaði yfir Lavst, þegar hann
var byrjaður á þessu. Það var að
sjá, að hér væri hann kominn á
sína réttu hillu. Honum var lífs-
bauðsyn að moka.
En ekki var þess langt að bíða,
að æfintýraþráin næði tökum á
honum. Auðvitað þurfti hann að
sýna, að hann gæti meira en aðr-
ir og gekk í félag við þrjá stóra
Svía, alræmda fyllirafta, um að
efna til sjálfstæðrar leirvinnslu.
heir keyptu námu og unnu fyrst
einn mánuð með sömu aðferðum
°g aðrir menn og strituðu eins og
jötnar. Strax um sólarupprás
grillti í þessa risa gegnum þokuna
úti á heiðinni, og keðjuskröltið
kvað við. Þeir voru ataðir kalk-
leir frá hvirfli til ilja, þegar þeir
komu í bæinn og létu mikið á sér
bera með alla sína peninga. Þeir
gerðu menn orðlausa með yfirlæti
sínu, eyðslusemi og grófu guðlasti.
Enda lyktaði þessu illa. Gullnem-
inn kunni sér ekki hóf. Hann lét
aka eimfærivél fimm mílna veg
frá kaupstaðnum og koma henni
þar fyrir. Síðan fóru þeir, þessir
fjórir raumar, að aka kalkleirn-
um upp í steypivögnum, sem gengu
á spori! Það var ekki guðhræðslan
í piltunum þeim. Og ekki voru þeir
feimnir við nýjungarnar. Þeir voru
fáir, sveitamennirnir, sem gátu
litið þenna stöðuga reyk og blástur
og þenna andstyggilega járnreyk-
háf úti á heiðinni réttu auga. Það
lá við, að þeir yrðu sinnisveikir af
því að sjá svartan reykinn og
finna sótdauninn í loftinu. Svona
uppátæki fannst þeim, að þeir
hefðu getað látið vera, jafnvel þó
að fjandinn sjálfur væri með í
leiknum. Það var líka fífldirfska,
hvernig þeir notuðu vélarnar.
Hjólin hömuðust svo, að það sáust
ekki spalarnir í þeim. Brotnuðu
þær nú til dæmis, gátu stór járn-
stykki þeytzt langar leiðir. Og
myndi þetta stálbákn endast
lengi? Það hlaut að ryðga; það gat
engan veginn borgað sig. — En
ægilegt var að sjá, hvernig þessir
„sameinuðu" leirgrafarar gátu