Melkorka - 01.03.1958, Page 8

„Staðið við yfirlýsingar“
Eftir Sverri Kristjánsson sagnfrœÖing
Hinn 29. marz 1956 gat að líta á fremstu
síðu „Tímans“ þessi orð, letruð stærstu stöf-
um prentsmiðjunnar: „Staðið við yfirlýs-
ingar um að ekki sé hér herlið á friðartím-
um.“
Þetta var mikil nýlunda í landi þar sem
pólitísk loforð og yfirlýsingar hafa oftast
verið mörkuð hinu gyllta Kainsmerki
skrumauglýsinganna. Skemmst var að minn-
ast yfirlýsinganna, sem gefnar voru 1949, er
Island var teygt inn í Atlanzhafsbandalagið
með fagurgala annars vegar og lítt duldum
hótunum hins vegar. Utanríkisráðlierra
Bandaríkjanna sór þess dýran eið. og lagði
við heiður sinn og höfuð, að aldrei mundi
þess verða krafizt af íslendingum, að hjá
þeim gisti erlendur her á friðartímum. Hin-
ir íslenzku stjórnmálaflokkar, er stóðu að
inngöngu íslands í Atlanzhafsbandalagið —
Sjálfstæðisflokkurinn, Framsóknarflokkur-
inn og Alþýðuflokkurinn — lögðu hönd á
Iielga bók og sóru hinn sama eið, og lögðu
einnig við höfuð sín og heiður. Réttum
tveimur árum síðar steig amerískur Iier á
land og hreiðraði um sig á Reykjanesskaga.
Ekki var þetta gert með alþingissamþykkt,
heldur á leynilegum einkafundi ríkisstjórn-
ar og þingmanna fyrrnefndra flokka. Þá
hófst nýtt skeið í sögu íslenzks þingræðis og
vinnubragða þess.
Við þetta sat í fimm ár. í byrjun einmán-
aðar 1956 virtist hrollur sækja að tveim okk-
ar ágætu lýðræðisflokka, Alþýðuflokknum
og Framsóknarmönnum. Það er alkunna, að
vöskustu menn kenna glímuskjálfta áður en
þeir ganga til leiks, stjórnmálamenn merkja
þennan undarlega fiðring í taugum á undan
kosningum. Fögur loforð eru talin örugg-
asta meðalið við þessum kvilla, enda al-
kunna, að timbraðir menn lina þjáningar
sínar að afstöðnu svalli með fyrirheitum að
bragða ekki vín framar. Það er einnig al-
kunna, að loforð gefin í timburmönnum
eru lítt merk.
En hvernig svo sem litið er á hvatir Al-
þýðuflokksins og Framsóknar á mótum góu
og einmánaðar 1956, þá komu þessir tveir
flokkar sér sarnan um eftirfarandi yfirlýs-
ingu: „Alþingi ályktar að lýsa yfir: Stefna
íslands í utanríkismálum verði hér eftir
sem hingað til við það miðuð, að höfð sé
vinsamleg sambúð við allar þjóðir og að Is-
land eigi samstiiðu um öryggismál við ná-
grannaþjóðir sínar, m. a. með samstarfi í At-
lanzhafsbandlaginu.
Með ldiðsjón af breyttum viðhorfum síð-
an varnarsamningurinn frá 1951 var gerður
og með tilliti til yfirlýsingarinnar um, að
eigi skuli vera erlendur her á íslandi á frið-
artímum, verði þegar hafin endurskoðun á
þeirri skipan, sem þá var tekin upp, með
jiað fyrir augum, að íslendingar annist sjálf-
ir gæzlu og viðhald varnarmannvirkja — þó
ekki hernaðarstörf — og að herinn hverfi úr
landi. Fáist ekki samkomulag um þessa
breytingu, verði málum fylgt eftir með upp-
sögn samkvæmt 7. gr. samningsins.“
Þessi yfirlýsing, er Alþýðuflokkurinn og
Framsókn sömdu og orðuðu, var samþykkt
með 31 atkv. gegn 18 atkv. Sjálfstæðis-
manna. Sósíalistaflokkurinn og Þjóðvarnar-
flokkurinn greiddu henni atkvæði, þótt ó-
ánægðir væru með form hennar og efni.
n o
Þjóðin greiddi yfirlýsingunni meirihlutaat-
8
M E I.KORKA