Heilbrigðismál - 01.09.2006, Blaðsíða 4

BÓLUSETNING VIÐ LEGHÁLS-
KRABBAMEINI OG STAFRÆNAR
BRJÓSTAMYNDATÖKUR Á DÖFINNI
Rætt við Kristján Sigurðsson yfirlækni og sviðsstjóra á Leitarstöð Krabbameinsfélagsins
Ýmsar breytingar eru fyrirhugaðar hjá
Leitarstöð Krabbameinsfélags íslands á
næstu misserum og snúa þær annars
vegar að nýrri tækni við brjóstamynda-
tökur sem ráðgert er að taka upp og hins
vegar að hugsanlegri bólusetningu gegn
krabbameini í leghálsi. Kristján Sigurðsson
yfirlæknir og sviðsstjóri á Leitarstöð
Krabbameinsfélagsins segir brýnt að taka
sem fyrst upp nýja myndatökutækni við
leit að krabbameini í brjóstum og nýjan
tölvubúnað við úrvinnslu rannsóknanna.
Hann segir einnig áhugavert að taka upp
bólusetningu við leghálskrabbameini en
leggur jafnframt áherslu á að hefðbundin
leit muni halda áfram. Þá segir hann mikil-
vægt að settur verði lagarammi um leitar-
starfsemina.
KOSTAR UMTALSVERÐA FJÁRMUNI
Leit að krabbameini í brjóstum kvenna
hefur til þessa farið fram með hefðbund-
inni röntgenmyndatöku. Röntgenlæknar
skoða myndirnar og vakni grunur um
breytingar getur þurft að taka sýni og sé
hann staðfestur er kona send til krabba-
meinssérfræðings á Landspítala - háskóla-
sjúkrahúsi. „Á síðustu árum hefur orðið
hröð þróun í svonefndri stafrænni rönt-
genmyndatöku og hún þykir mjög ákjós-
anleg við myndatöku af brjóstum vegna
krabbameínsleitar," segir Kristján. Hann
segir hagræðið meðal annars fólgið í því
að losna við framköllun og vafstur með
röntgenmyndir á filmum.
„Með stafrænni tækni er unnt að skoða
mynd á tölvuskjá og þá þarf læknirinn sem
skoðar myndirnar ekki endilega að hafa
aðstöðu hér í Leitarstöðinni heldur getur
hann allt eins verið á læknastofu eða ann-
arri heilbrigðisstofnun ef mönnum sýnist
svo. Með þessari tækni geta afköstin líka
aukist og síðan er vert að nefna það sem er
ekki þýðingarminnst sem er auknar líkur á
að finna lítil æxli. Gæði þessara rannsókna
aukast með öðrum orðum og það á ekki
síst við um myndir af brjóstum yngri kvenna
og kvenna við tíðahvörf. Einn kostur enn er
sá að mun minni geislaskammtar eru not-
aðir með þessari tækni."
Nýr tækjabúnaður kostar umtalsvert fé
og er búið að setja fram áætlun um þörf-
ina. Kaupa þarf fimm stafræn röntgentæki
á um 40 milljónir króna hvert. Síðan þarf
að fjárfesta í tölvu- og hugbúnaði til úr-
lesturs og greiningar mynda sem talið er
að kosti alls um 120 til 150 milljónir króna.
Búið er að leita til banka og sparisjóða um
hugsanleg framlög vegna tækjakaupanna
og hefur Glitnir þegar gefið andvirði eins
tækis, 40 milljónir. Kristján segir engan
vafa leika á að stefna eigi að því að taka
upp þessa nýju tækni: „Hópleitin með
röntgenmyndatöku af brjóstum hefur
verið rekin hér í tæpa tvo áratugi og
sannað gildi sitt. Þessi nýja tækni þýðir í
raun byltingu á læknisfræðilegri mynd-
greiningu og er þegar komin mjög löng
reynsla á hana. Framsýni í stjórnun og
rekstri hafa hingað til gert okkur kleift að
taka upp nauðsynlegar tækninýjungar og
ég geri ráð fyrir að það sama verði uppi á
teningnum nú."
ÁKVEÐA ÞARF BÓLUSETNINGU
Á sviði leitar að leghálskrabbameini er
nú að koma til nýr möguleiki sem er bólu-
setning. Tvö lyfjafyrirtæki, Merck Sharp &
Dohme, MSD, og Glaxo Smith Kline eru nú
tilbúin með bóluefni sem dugar gegn
ákveðnum stofnum HPV-veiru (Human
Papiloma Virus), sem valda um 70%
krabbameins í leghálsi. „Þegar það upp-
götvaðist að um 80% kvenna sýkjast af
HPV-veiru og tveir af um 35 krabbameins-
valdandi stofnum þessarar veiru geta helst
valdið krabbameini þá var Ijóst að bólu-
setning gæti verið vænleg leið til að fyrir-
byggja krabbamein í leghálsi."
„Síðustu fjögur ár hafa farið fram viða-
miklar alþjóðlegar rannóknir á vegum MSD
á nýju bóluefni (Gardasil) með þessum
tveimur stofnum. (slendingar hafa tekið
þátt í rannsókn sem náð hefur til 8000
kvenna á Norðurlöndunum, þar af um 700
hér á landi. Fyrirtækið er nú búið að fá lyfið
Gardasil skrásett hjá lyfjayfirvöldurm í
Bandaríkjunum," segir Kristján og bráð-
lega verði það einnig skráð í löndum
Evrópusambandins enda árangur af bólu-
setningu greinilegur. Hann segir að íslensk
heilbrigðisyfirvöld þurfi að ákveða hvort
þau ráðist i slíka bólusetningu hérlendis
sem hann telur einsýnt að muni skila ár-
angri. „Með bólusetningunni getum við
dregið verulega úr sýkingum sem þýðir
lækkandi tíðni á leghálskrabbameini. Þetta
á þá einkum við um ungar stúlkur sem
yrðu bólusettar en síðan þarf reynslan að
sýna okkur hversu lengi bólusetningin
dugar og hversu ungar stúlkur á að bólu-
setja. Þetta þýðir jafnframt að hefðbundin
leit að krabbameini í leghálsi með þvi að
taka frumustrok verður að halda áfram
meðal þeirra kvenna sem ekki hafa verið
bólusettar og jafnframt meðal þeirra sem
hafa verið bólusettar þar sem bóluefnið
nær ekki til allra þeirra stofna sem geta
valdið krabbameini. Þess vegna má í engu
Kristján segir engan vafa leika á því að taka eigi upp stafraena tækni við leit
að brjóstakrabbameini og ákveða þurfi hvort ráðast eigi í bólusetningu við
leghálskrabbameini.
4