Heilbrigðismál - 01.09.2006, Blaðsíða 18

PLÁSTRUÐUM HÆKJUR VIÐ BORÐ
- segir Jón Þorgeir Hallgrímsson kvensjúkdómalæknir
og fyrrverandi formaður Krabbameinsfélags íslands
Jón Þorgeir Hallgrímsson, kvensjúk-
dómalæknir, framkvæmdi fyrstu krabba-
meinsskoðunina utan Reykjavíkur við
frumstæðar aðstæður fyrir tæpum 40
árum. Hann hefur sjálfur reynslu af krabba-
meini en er stálsleginn og skoðar á Leitar-
stöðinni tvo daga vikunnar.
„Það hefur verið einkar ánægjulegt fyrir
mig að fá að taka þátt í þremur stærstu og
umsvifamestu forvarnarverkefnum á (s-
landi," segir Jón Þorgeir Hallgrímsson
kvensjúkdómalæknir, sem man tímana
tvenna úr sögu krabbameinsleitar hér á
landi. Hann var formaður Krabbameins-
félags Reykjavíkur á árunum frá 1988 til
1992 þegar umsvifamikil tóbaksvarna-
fræðsla var í grunnskólum, formaður
Krabbameinsfélags íslands frá 1992 til
1998, hefur starfað við krabbameinsleit
frá 1966 og vann við það merka forvarn-
arstarf sem felst I mæðravernd.
MERKILEGT FORVARNASTARF
„Árlega fæða meira en fjögur þúsund
konur á (slandi og að meðaltali fer hver
kona I tíu forskoðanir," segir Jón Þorgeir.
„Það eru samtals meira en 40.000 skoð-
anir á ári. Forvarnarstarfsemi hefur því
verið geysilega mikil I mínu fagi. Ég hefði
viljað sjá að slíkt starf væri unnið víðar í
heilbrigðiskerfinu þannig að hugsanlega
mætti koma í veg fyrir sjúkdóma í stað
þess að lækna þá þegar þeir eru orðnir
staðreynd. Við höfum búið við heilsugæslu
samkvæmt lögum síðan 1978 sem er
vissulega stórkostlegt. Hins vegar hefur
heilsugæslan ekki verið að gæta svo mikið
að heilsunni. Ég gæti vel séð fyrir mér að
fólk, sem hefur engin óþægindi, kæmi á
heilsugæsluna og færi [ allsherjarskoðun.
Heilsugæslustöðvar eru meira og minna
lækningastöðvar og svo sem allt gott um
það að segja."
Jón Þorgeir hóf störf á fæðingardeild
Landspítalans í maí 1966, rak eigin lækn-
ingastofu auk þess sem hann vann á Leit-
arstöðinni. „Þegarég kom heim úrsérnámi
árið 1965 átti ég eftir að sinna héraðs-
skyldu I fjóra mánuði og fór þá norður á
Strandir. Þar framkvæmdi ég fyrstu leg-
hálskrabbameinsskoðunina utan Reykja-
víkur við mjög frumstæðar aðstæður.
Þetta var mikill snjóavetur og landleið
ófær. Ég fór þó tvisvar norður I Árneshrepp
með Skjaldbreiðinni, skoðaði nokkrar
konur á borðstofuborði símstöðvarstjór-
ans á Djúpuvík, meðan skipið beið. Einnig
skoðaði ég I Norðurfirði við svipaðar að-
stæður. Einhverju sinni fórum við á árabáti
yfir Ingólfsfjörð á Ströndum."
En hvað hefur breyst á þessum starfs-
vettvangi frá því þú hófst störf við Leitar-
stöðina fyrir tæpum 40 árum? „Allt starfs-
umhverfi hefur gjörbreyst, svo ekki sé
talað um heilsufar kvenna almennt, en
fram að þeim tíma fóru konur helst ekki til
kvenskoðunar nema I óefni væri komið.
Ekki var óalgengt að finna miklu lengra
gengin krabbameinstilfelli en gerist I dag,
enda aðstaða til skoðunar mjög bágborin
á upphafsárunum.
Leitarstöðin skapaði möguleika á þvl að
finna forstigsbeytingar krabbameina hjá
konum. Einnig var og er það svo að leitin
getur náð til margra einstaklinga með til-
tölulega miklu öryggi, viðráðanlegum
kostnaði og litlum óþægindum fyrir kon-
urnar. Ár hvert eru skoðaðar meira en
þrjátíu þúsund konur, sem þýðir að hver
kona er skoðuð á þriggja ára fresti. Slíkt
þekkist hvergi annars staðar í heiminum,
þannig að nái til heillar þjóðar og hvergi í
heiminum held ég að fylgst sé jafn vel með
konum almennt og hér á íslandi. Reyndar
skila ekki allar konur sér I skoðun og er það
miður. Líklegt er að lengra gengin sjúk-
dómstilfelli komi úr þeim hópi."
FRÁ EYJAFIRÐI AÐ EYJAFJÖLLUM
Jón Þorgeir segir að I lok sjötta áratugar
síðustu aldar hafi regluleg krabbameins-
skoðun hafist á landsbyggðinni. „Ég fór
um Norðurland og Austurland fyrst á ár-
unum 1969 og 1970 og hélt þvl áfram
annað hvert ár I ein tólf ár og skoðaði
konur frá Eyjafirði og suður um að Eyja-
fjöllum. Mæting var almennt góð á þessum
árum, því þetta var nýtt fyrir konur og
Jón Þorgeir skoðar í Leitarstöð Krabbameinsfélagsins tvisvar í viku en er
haettur störfum á Landspítalanum.
18