Heilbrigðismál - 01.09.2006, Blaðsíða 11

og sérhæfingu brjóstkirtilsins sem er for-
senda þess að við náum að skilgreina og
skilja betur fyrstu breytingar sem eiga sér
stað við myndun brjóstakrabbameins.
Þetta verkefni hlaut öndvegisstyrk Rannís
2005.
Enda þótt brjóstakrabbamein hafi ávallt
verið meginviðfangsefni rannsóknastof-
unnar hafa rannsóknirnar ekki einskorðast
við það. Má nefna merkar rannsóknir á
virkni íslenskra náttúruefna, sérstaklega úr
fléttum, til að hemja vöxt krabbameins-
frumna, en efnin voru einangruð af vís-
indamönnum við lyfjafræðideild Háskóla
Islands.
Mjög mikil áhersla er nú lögð á það vlða
um heim að reyna að nýta þær miklu
framfarir sem orðið hafa í erfðafræði og
frumulíffræði til hagsbóta fyrir sjúklinga.
Þetta hefur verið kallað „frá rannsókna-
stofu að rúmstokk" (from bench to bed-
side). Nokkuð hefur þótt skorta á slíkar
rannsóknir undanfarin ár, sérstaklega í
Evrópu. En hér hafa íslendingar mikils-
verða sérstöðu, sem við eigum tvímæla-
laust að nýta. Styrkur okkar felst m.a. í því
hvað við höfum góða yfirsýn yfir sam-
félagið, hversu auðvelt er að nálgast fólk
(t.d. ættingja sjúklinganna), hversu mikið
við vitum um umhverfisaðstæður hér á
landi (mataræði, vatn, mengun o.fl.).
Þannig getum við nálgast viðfangsefnið
frá mörgum sjónarhornum og rannsakað
fjölmarga þætti hjá sama einstaklingi. Við
eigum öflugt samstarf bæði innanlands
og utan við aðila sem hafa yfir að ráða
háþróaðri tækni til rannsókna. Samstarf
við lækna og meinafræðinga eykur marg-
falt gildi þessara rannsókna.
Hefur starf Rannsóknastofu Krabba-
meinsfélags (slands í sameinda- og frumu-
líffræði borið árangur? Á því er enginn
vafi, því eins og að ofan greinir hefur rann-
sóknastofan átt mikinn þátt I að greina hið
stökkbreytta brjóstakrabbameinsgen og
rækta viðkomandi frumulínur. Rannsókna-
stofan hefur staðið sig vel frá almennara
sjónarmiði um árangur, þ.e. við að mennta
nemendur og að kynna niðurstöður á al-
þjóðlegum vettvangi vísindanna. Þrátt fyrir
að rannsóknastofan sé ekki fjölmenn, hafa
nálægt 50 nemendur fengið þar þjálfun
og þegar hafa 12 nemendur útskrifast
með meistarapróf og einn með doktors-
gráðu, og nokkrir eru (doktorsnámi. Á rit-
skrá rannsóknastofunnar eru rúmlega 100
greinar í alþjóðlegum ritrýndum tímaritum
og nálægt 300 erindi og veggspjöld á ráð-
stefnum. Auk þess hafa yfirmenn rann-
sóknastofunnar um árabil verið leiðandi
við kennslu f frumulíffræðí og erfðafræði
við lækna- og raunvísindadeild Háskóla (s-
lands.
Grein eftir Helgu M. Ögmundsdótt-
Ur prófessor og forstöðumann rann-
sóknastofunnar, Jórunni Erlu Eyfjörð
prófessor og forstöðumann erfðarann-
sókna á rannsóknastofunni og Þórarin
Guðjónsson aðjúnkt og verkefnisstjóra á
rannsóknastofunni.
HEIÐURSVERÐLAUN
ÚR ÁSUSJÓÐI
Um síðustu áramót hlutu tveir starfs-
menn Rannsóknastofu Krabbameins-
félagsins I sameinda- og frumulíffræði,
þærJórunn Erla Eyfjörð erfðafræðingur
og Helga M. Ögmundsdóttir læknir,
heiðursverðlaun Verðlaunasjóðs Ásu
Guðmundsdóttur Wrigth fyrir marg-
þættar rannsóknir á krabbameini, or-
sökum þess og erfðum.
Við afhendinguna kom fram ( máli
Sturlu Friðrikssonar, formanns stjórnar
sjóðsins, að þær Jórunn og Helga hefðu
nýtt sér tölvutengda ættarskrá yfir (s-
lendinga, sem komið var á fót árið
1965, til rannsókna á arfgengi sjúk-
dómsins. Rannsóknir á brjóstakrabba-
meini hefðu einkum verið viðfangsefni
þeirra en þær hefðu einnig fengist við
rannsóknir á krabbameini í blöðruháls-
kirtli og á öðrum meinum.
MARGIR STÓRIR STYRKIR
FRÁ RANNÍS
í desember var tilkynnt um úthlutun
á styrkjum Rannís vegna markáætlunar
um erfðatækni í þágu heilbrigðis. Átta
verkefni voru styrkt, þar af tvö undir
stjórn vísindamanna hjá Krabbameins-
félaginu sem fá 31 milljón króna.
Verkefnin nefnast „Frá áhrifum
BRCA-galla til sértækra krabbameins-
sprotalyfja" og „Arfgengar orsakir ein-
stofna mótefnahækkunar og skyldra
B-frumusjúkdóma". Hið fyrra er undir
verkstjórn Jórunnar Erlu Eyfjörð pró-
fessors og er framhald af rannsóknum
sem staðið hafa um margra ára skeið
á Rannsóknastofu Krabbameinsfélags
íslands í sameinda- og frumulíffræði
og er í samvinnu við Landspítalann,
NimbleGen, Krabbameinsskrá og
Hjartavernd, auk erlendra aðila. Síðara
verkefninu stýrir Helga M. Ögmunds-
dóttir prófessor. Það byggir á samvinnu
við læknadeild Háskóla (slands, Land-
spítalann, Krabbameinsskrá, Hjarta-
vernd og NimbleGen.
Auk þessara tveggja verkefna
tengjast tvö önnur markáætlunarverk-
efni rannsóknastofu Krabbameins-
félags (slands í sameinda- og frumulíf-
fræði. Verkefnið „Stjórn genatjáningar
( stofnfrumum úr fósturvísi manna"
undir verkstjórn Guðrúnar Valdimars-
dóttur og verkefni Guðmundar Hrafns
Guðmundssonar, „Náttúrulegar varnir
lungnaþekju í sýkingum og krabba-
meini", fela bæði í sér nána samvinnu
við Þórarin Guðjónsson frumulíffræð-
ing og samstarfsmenn hans á rann-
sóknastofunni.
LÍFSÝNABANKAR
GEYMA VERÐMÆTI
Vfsindamenn frá Krabbameins-
skránni og Rannsóknastofu Krabba-
meinsfélagsins (sameinda- og frumulíf-
fræði hafa um árarabil tekið virkan þátt
í samvinnu Norðurlandanna og fleiri
Evrópulanda um nýtingu sýna úr lífsýna-
bönkum til rannsókna á krabbameini,
nú síðast undir merkjum Network
of Excellence með stórum styrk frá
Evrópusambandinu. Þessi samvinna
hefur skilað ýmsum markverðum nið-
urstöðum sem hafa birst í mörgum
tugum tímaritsgreina.
Sem dæmi má nefna rannsóknir sem
hafa aukið skilning á hlutdeild vörtu-
veira (HPV-veira) I leghálskrabbameini
og forstigum þess. Einnig er vert að
nefna sérstaklega rannsóknir sem
benda til tengsla milli tiltekinna veiru-
sýkinga á meðgöngu og hættu á
barnahvítblæði. Rannsóknir af þessu
tagi væri líklega hvergi hægt að gera
utan Norðurlandanna. HMÖ.
í Lífsýnabanka Krabbameínsfélagsins eru sýni úr um tólf þúsund
íslendingum. Þau eru ætluð til rannsókna á næstu árum og áratugum.
11