Samtíðin - 01.06.1934, Blaðsíða 6

S AMTÍÐIN
s. sumir Jandar í Höfn. Hug-
myndin um háskóla í fjórum
deildum, þ. e. sú hugmynd, að
láta fást við íslensk fræði í sér-
stakri íslenskri háskóladeild mun
einna fyrst koma opinberlega
fram frá Þorsteini Gíslasyni, á
fundi, sem haldinn var um málið
í Khöfn 1894. Laust fyrir alda-
mótin komst enn nokkur skrið-
ur á málið, en svo var því lítið
sint, uns Guðmundur Björnson
bar fram þingsályktunartillögu
um háskólastofnun (1907) og
Ilannes Hafstein lagði fram frum-
varp um þetta 1909, og 1911 var
svo háskólinn stofnaður.
Þetta er í fáum orðum saga
háskólamálsins, og það má með
sanni segja að stofnun háskólans
var merkisviðburður og saga að-
draganda hans merkissaga. Hitt
verður ekki sagt, að saga há-
skólans, eftir að hann var stofn-
aður, hafi að sama skapi verið
merkissaga. Að vísu hafa ráðist
að háskólanum ýmsir góðir eða
ágætir menn og hann hefir sjálf-
sagt að flestu leyti orðið góð
kenslustofnun fyrir embættis-
mannaefnin, sem þangað hafa
sótt, og í mörgum greinum eins
góð og með sanngirni hefir verið
liægt að krefjast eftir aðstæðum
í landinu. En háskólinn hefir
brugðist að öðru leyti þeirri von,
sem menn gerðu sér um hann og
áttu að gera sér um hann. Hann
hefir staðið í stað að mestu þau
ár, sem hann hefir starfað, lítið
2
eða ekkert aukist, og hann hefir
ekki starfað eins og ætla mætti
sem vísinda- og rannsóknastofn-
un. Þetta er að vísu ekki nema að
sumu leyti háskólanum sjálfum
að kenna. Sinnuleysi almennings,
mentamanna og þings á sína sök
á þessu, en það sinnuleysi er
sjálfsagt meðfram sprottið af
því, að háskólinn hefir ekki náð
þeim tökum á þjóðinni, að mönn-
um þætti verk hans eða verkvilji
sýna það, að hann vildi sjálfur
vaxa og aukast, þó að sumir há-
skólakennarar hafi sett fram góð-
ar hugmyndir um nauðsyn á
breytingu eða aukningu einstakra
kenslugiæina.
Sannleikurinn er sá, að það er
knýjandi nauðsyn að taka alt
skipulag háskólans til endurskoð-
unar. Sú endurskoðun á að bein-
ast að því fyrst og fremst að
auka háskólann og efla sem rann-
sóknarstofnun og vísindastofnun.
Þörfin á því að auka hann sem
kenslustofnun er tiltölulega minni.
Að vísu má lengi halda áfram að
telja upp fræðigreinar, sem æski-
legt væri og gott að halda uppi
innlendri háskólakenslu í. En há-
skóli lítils þjóðfélags á ekki og
, þarf ekki að þenja sig um of yfir
margar greinar, sem hann getur
ekki valdið svo í lagi sé. Það er
affarasælla og skynsamlegra að
efla af öllu kappi þær greinar,
sem fyrir eru og þær greinar aðr-
ar, sem mest er þörf á fyrir ís-
lenskt þjóðlíf og jafnframt mest-