Samtíðin - 01.06.1934, Blaðsíða 23

S AMTÍÐIN
straumklj úfinum í íslenskri jarð-
fræði. Rannsóknir hans á jarð-
lögum landsins hafa varpað nýju
þekkingarljósi á störf og þátt-
töku í jarðlagaskipun Íslands.
Síðustu árin hefir Jón Eyþórsson
veðurfræðingur hafið merkilegar
mælingar á hreyfingum skrið-
jökla hérlendis.
Af útlendum fræðimdnnum, er
heimsótt hafa ísland og rannsak-
að jökla þess, nefni ég aðeins fáa.
1857 kom sænski jarðfræðingur-
inn Otto Torell hingað til lands-
ins og fór meðfram suðurrönd
Vatnajökuls. Að þeirri ferð lok-
inni flutti liann þá kenningu.
að Skandinavia öll hefði á
jökultíma verið hulin samfeldum
jökli, á svipaðan hátt og Græn-
land er nú á dögum. Þessi skoðun
Torells er nú ekki lengur nein
kenning heldur staðreynd. Annar
sænskur jarðfræðingui', Paikull,
kom hingað til landsins 1865 og
vekur fyrstur athygli á jökul-
hlaupum. Noi’ðmaðurinn Helland
dvaldist við suðurrönd Vatnajök-
uls 1881 og Þjóðverjinn Keilhack
fékst hér við rannsóknir 1888.
Báðir hafa ritað um jökla íslands
merkar greinar.
Rannsóknir þessara manna
hafa meir verið bundnar við jök-
ulrendurnar og áhrif þeirra á
randsvæðin, en við meginjöklana
sjálfa. Þó hefir nú ýmsum hepn-
ast hin síðustu árin að ferðast
um jöklana og rannsaka þá.
Árið 1875 tókst Englendingn-
um Vhlliam Watts að ganga norð-
ur yfir Vatnajökul, frá Núpstað
í Fljótshverfi og til Grímsstaða
á Fjöllum. Hafði hann áður gert
mishepnaðar tilraunir til slíkrar
ferðar. Watts ferðaðist í júní og
júlí og var 12 daga á jökli. Hann
fann Pálsfjall, er hann skírði svo
eftir fylgdarmanni sínum. Aðra
nibbu fann liann upp úr jöklinum,
er hann kallaði Vatnajökull
Housie. í ágústmánuði 1904
hepnaðist tveimur Englendingum,
Muir og Wigner, að ganga yfir
jökulinn frá NA—SV. Hreptu
þeir fárviðri og voru 24 daga á
jökli. Merkasti árangurinn af
ferð þessara manna var, að þeir
hröktu þá skoðun, að við Græna-
lón, sunnan og vestan undir jökl-
inum, væru nokkrar eldstöðvar,
en slíkt höfðu menn þá ætlað.
Þriðju ferðina yfir Vatnajökul
fór Daninn Koch 1912. Fór hann
í júnímánuði frá Kverkfjöllum til
Esjufjalla og aftur til baka sömu
leið. Tilgangur þeirrar ferðar var
mestmegnis sá, að reyna hvort ís-
lenskir hestar væru lieppilegir til
notkunar á slíkum jökulferðum.
1919 fóru enn tveir Svíar, þeir
Wadell og Ygberg, yfir jökulinn.
Þeir lögðu af stað frá Kálfafelli í
Fljótshverfi og lentu í Horna-
firði. Þeir höfðu einnig hesta
með í förinni. Merkasti árangur
þessa leiðangurs var uppgötvun
eldstöðva norðanvert við Skeiðar-
árjökul, norðvestur af Hvanna-
dalshnjúk. Eldstöðvar þessar
19
L