Fréttablaðið - 02.02.2010, Page 14

14 2. febrúar 2010 ÞRIÐJUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
Dræm þátttaka í prófkjörum stjórnmálaflokka þessa dag-
ana hlýtur að vekja nokkra athygli.
Ætla mætti að jafnvel þeir, sem
gefa lítið fyrir stjórnmál dagsins
og þá sem þar ráða húsum, vildu
koma að því að velja til stjórnmála-
starfa þá sem þeir treystu öðrum
fremur. Sé þá ekki að finna á fram-
boðslistum flokkanna, má spyrja
sig hvers vegna ekki. Hvers vegna
hafa áhugamenn um stjórn lands-
ins og farsæld þjóðarinnar ekki
leitað uppi þá sem þeir vildu sjá
í þessum störfum og aflað þeim
stuðnings? Telji menn að stjórn-
málamenn á Alþingi eða í sveit-
arstjórnum, standi sig ekki sem
skyldi, þá er ekki við þá eina að
sakast, heldur þá sem kusu þá til
áhrifa. Það er galdur lýðræðisins.
Kjósandinn er ekki bara áhorf-
andi í sal þjóðarleikhússins. Þar
sem prófkjör tíðkast velur hann
bæði leikarana og leikritahöfund-
inn. Með því að sitja hjá eftirlætur
hann það öðrum.
Stjórnmálaflokkar
Við lifum nú undarlega tíma í kjöl-
far efnahagslegra náttúruhamfara.
Um leið og þrengir að og lausn-
ir ekki á borðinu, erum við neydd
til að hugsa allt upp á nýtt og í því
felast mikil tækifæri. En við erum
enn í lausu lofti. Ekki er skortur á
almennri umræðu, sem þó er ekki
sérlega markviss. Hver og einn að
lýsa eigin skoðun eða upplifun og
mikið um tilfinningalega fram-
setningu. Þetta er náttúrlega bæði
gott og heilbrigt meðan við erum
að átta okkur á stöðunni. Það er
dagljóst að nýtt Ísland er í burðar-
liðnum, spurningin er bara hvern-
ig Ísland. Það skýrist væntanlega
á næstu árum, en miklu skiptir
hvernig jarðveg við sköpum fyrir
rætur þess nú um stundir.
Vantrú á stjórnmálaflokkum
hefur verið talsverð, en vandséð
hvað á að koma í staðinn fyrir þá.
Stjórnmálaflokkur er ekki lokuð
Frímúrararegla eða sértrúarsöfn-
uður, þar sem enginn afsláttur er
gefinn af kennisetningum, þó að
slík tilhneiging finnist reyndar í
jaðri allra flokka. Skýringu á því
er gjarnan að finna í persónu við-
komandi einstaklinga fremur en
stefnu hreyfingarinnar. Stjórn-
málaflokkar byggjast á því að fólk
sem greinir á um grundvallarat-
riði skipar sér í hóp með þeim sem
það á samleið með. Hreint ekki
að öllu leyti, en hópurinn heldur
saman vegna einhverra grundvall-
arskoðana.
En tímarnir breytast og vegna
tækninnar hafa þeir gjörbreyst.
Ungir og aldnir fylgjast með því
sem er að gerast annars staðar í
heiminum á Netinu og máta sig við
það. Áður var þetta nokkuð einfalt
og fyrirsjáanlegt. Alþýðubandalag-
ið, Alþýðuflokkurinn, Framsókn og
Sjálfstæðisflokkurinn höfðu hver
sitt málgagn. Þótt Morgunblaðið
hafi jafnan verið blað allra lands-
manna, fór ekkert milli mála fram-
an af hvar stuðningur þess lá.
Alþýðuflokkurinn var stofn-
aður 1916 í þeim tilgangi að vera
stjórnmálaafl verkalýðsfélaga í
landinu. Fjörutíu árum síðar stofn-
aði róttækur armur flokksins
Alþýðubandalagið sem sótti stefnu
sína að einhverju leyti til Sovét-
ríkjanna þar sem framtíðarland-
ið var: „Þegar stéttir og ríkisvald
eru horfin úr samfélagsskipuninni
og hver og einn leggur af mörkum
eftir getu og ber úr býtum eftir
þörfum.“ Allir vita hvernig þessu
lyktaði. Bandalag jafnaðarmanna
og Þjóðvaki voru einnig afleggj-
arar Alþýðuflokksins. Í dag eru
fylgismenn þessara hreyfinga og
Kvennalistans flestir í Samfylk-
ingunni eða Vinstri grænum.
Framsóknarflokkurinn var einn-
ig stofnaður 1916 sem þingflokk-
ur og starfaði þannig til 1930. Í
stefnuskrá kynnir hann sig sem
frjálslyndan félagshyggjuflokk.
Hann var nátengdur Sambandi
íslenskra samvinnufélaga fyrir til-
stilli Jónasar frá Hriflu, og Fram-
sóknarflokkurinn naut stuðnings
þess.
Sjálfstæðisflokkurinn var stofn-
aður 1929 með tvö markmið að
leiðarljósi: Sjálfstæði landsins og
að vinna í innanlandsmálum að
þjóðlegri umbótastefnu með hags-
muni allra stétta fyrir augum.
Flokkurinn hefur lagt áherslu á
frelsi einstaklingsins til athafna
og haft skilning á því að allir nytu
góðs af öflugu viðskiptalífi og
af þeim sökum verið valkostur
margra athafnamanna. Flokkur-
inn hefur frá upphafi stutt aðild
Íslands að Atlantshafsbandalaginu.
Núna
Þetta var þá. Í dag er landslagið
allt annað. Engin flokksblöð. SÍS
ekki í myndinni. Samfylkingin
markaðssinnuð, Framsókn orðin
þéttbýlisflokkur, Vinstri græn-
ir reyndar sjálfum sér líkir, nema
meira grænir, Sjálfstæðisflokk-
urinn, sem var með alþjóðasam-
starfi við Atlantshafsbandalagið
er á móti inngöngu Íslands í Evr-
ópusambandið. Og í vaxandi mæli
horfir almenningur til þess hverj-
ir eru í forystu flokkanna, en ekki
hver stefna þeirra er. Við þurfum
að halda í arfinn og bókmenntirn-
ar. Söguna. Allt annað gæti orðið
nýtt. Og betra – ef við vöndum
okkur, skríðum upp úr skotgröfun-
um, og förum að tala saman. Núna.
Förum að tala saman
JÓNÍNA MICHAELSDÓTTIR
Í DAG | Lýðræði og stjórnmál
UMRÆÐAN
Ari Teitsson skrifar um fjárhagsvanda
heimilanna
Helstu orsakir fjárhagsvanda fjölda heimila eru ófyrirséð hækkun lána
og þar með aukin greiðslubyrði samfara
minnkandi greiðslugetu. Lán þessi eru mörg
hver fasteignaveðlán til langs tíma og þá
vextir oft 70–80% mánaðarlegra afborgana.
Við þær aðstæður er lækkun vaxta jafn mikilvæg og
lækkun höfuðstóls. Séu þannig vextir af þrjátíu ára
jafngreiðsluláni lækkaðir úr 6% í 4,5% (KB banki
bauð fyrrum 4,15%) lækkar mánaðarleg greiðslu-
byrði um 15% (sjá ils.is).
Greiðslugeta þjóðarbúsins og heimilanna fer
saman og er nú svo skert að þeir svartsýnu nefna
mögulegt þjóðargjaldþrot. Við þær aðstæður geta
fjármagnseigendur ekki vænst hárra vaxta og gildir
það jafnt um lífeyrissjóðina og aðra. Jafnframt verð-
ur vaxtamunur lánastofnana að minnka og sá rekstr-
arkostnaður þeirra sem ímyndað góðæri leyfði geng-
ur nú ekki. Veruleg lækkun vaxta ætti því að vera
raunhæfur kostur.
Þá er einnig íhugunarefni að traustar
fasteignir hafa mun lengri endingartíma en
30 ár (50–100 ár?). Við minnkandi greiðslu-
getu þarf því að vera valkostur að hægja
á afborgunum vel tryggðra lána enda við
núverandi aðstæður mörgum ofviða að eign-
ast dýrt húsnæði á skömmum tíma.
31. júlí sl. birtist í Morgunblaðinu grein
eftir Sigmund Guðmundsson, Íslending sem
búsettur hefur verið í Svíþjóð sl. 25 ár. Hann
tók þar húsnæðislán fyrir tólf árum, greið-
ir af því markaðsvexti oftast 3–4% en ræður sjálfur
hve hratt hann greiðir niður höfuðstól lánsins. Slíkt
fyrirkomulag þyrfti að vera valkostur hérlendis.
Það er einnig andstætt þjóðarhag að bjóða upp
híbýli þess fólks sem nú sýnir vilja til að greiða vexti
af sínum lánum en hefur um stund ekki getu til að
greiða lánin niður.
Því er oft haldið fram að í flóknu þjóðfélagi skorti
heildaryfirsýn og því hugsi hver um sína þröngu
hagsmuni án tillits til heildarinnar. Sé svo varðandi
vanda heimilanna verður því að linna.
Höfundur er eftirlaunaþegi, afi og
stjórnarformaður fjármálastofnunar.
Nýrra lausna er þörf
ARI TEITSSON
Slagur á Akureyri
Forval Vinstri grænna verður haldið
um næstu helgi. Búast má við
hörðum átökum á Akureyri. Fyrir
fjórum árum felldi Baldvin Sigurðsson
Valgerði Bjarnadóttur, fyrrverandi
jafnréttisstýru og sitjandi bæjar-
fulltrúa, í blóðugu forvali. Andrea
Hjálmsdóttir fer gegn Baldvin í
1. sætið og Edward Huijbens
stefnir einn manna á 2. sætið.
Hann er handgenginn Andreu
og vegna fléttulistareglna þýðir
þetta að ætlunin er að fella
Baldvin ekki aðeins úr 1.
sæti, heldur koma honum
niður fyrir 2. sætið í
það minnsta. Það mun
hafa fjölgað um 300 í
Akureyrarfélaginu og stefnir allt því í
hörkuslag á Akureyri um helgina.
Mikil vinna fram undan
Rannveig Rist hefur tekið við
stjórnarformennsku Skipta af Lýði
Guðmundssyni, sem hverfur á braut,
þar sem „mikil vinna [er] fram undan
hjá okkur bræðrum við rekstur
Bakkavarar og að ljúka því ferli
sem Exista er í“ eins og það er
orðað í tilkynningu frá Skiptum.
Þetta er snoturt orðalag yfir
stöðu viðskiptaveldis
Lýðs og Ágústs í dag.
Góðir nefnd-
armenn
Samgöngu- og
sveitarstjórnarráðherra, Kristján L.
Möller, hefur skipað vinnuhóp, sem
einu sinni hét bara nefnd, til að fjalla
um veggjöld. Tilgangurinn er að fá
fram hugmyndir og ábendingar um
hvaðeina er tengist fjármögnun sam-
gönguframkvæmda til frambúðar.
Gera má ráð fyrir að Kristján Möller
hlýði á hugmyndir þessa
vinnuhóps af mikilli athygli,
því hann gerði sér svo lítið
fyrir og skipaði sjálfan sig
í nefndina. Bíður ráðherra
eflaust spenntur eftir að
heyra hvaða tillögur
hann kemur til með að
leggja fyrir sjálfan sig í
þessum málaflokki.
bergsteinn@frettabladid.isN
eyðarmóttöku kvenna sem hafa orðið fyrir kynferðisof-
beldi var komið á fót af miklum myndarskap árið 1994.
Tilkoma Neyðarmóttökunnar var bylting og tilkoma
Neyðarmóttökunnar gerði þjónustu við þolendur kyn-
ferðisofbeldis hér á landi með því besta sem þekktist.
Það er þó svo að starfsemin hefur lengi átt í vök að verjast og
þegar niðurskurðarhnífnum er brugðið virðist þjónusta eins og sú
sem veitt er á Neyðarmóttökunni eiga í vök að verjast.
Yfirlækni Neyðarmóttöku hefur verið sagt upp og félagsráðgjafa
einnig. Nýlega voru svo gerðar breytingar á þjónustu hjúkrunar-
fræðinga þannig að brotaþolum á nú að mestu að sinna af hjúkrun-
arfræðingum á vakt á slysa- og bráðadeild. Ekki er lengur boðið upp
á endurkomu sem brotaþolum stóð til boða en þar var metin andleg
og líkamleg líðan auk sem tekið var blóðsýni til að skima fyrir HIV-
og lifrarbólgusmiti.
Brotaþolinn eða aðstandendur hans, ef um börn er að ræða, eru
þannig gerðir ábyrgir fyrir því að leita svara við spurningunni um
smit en hafa ber í huga að stærsti einstaki aldurshópurinn sem til
Neyðarmóttökunnar leitar er 12 til 18 ára hópurinn.
Sem betur fer tókst að koma í veg fyrir enn frekari niðurskurð
starfsemi Neyðarmóttökunnar meðal annars vegna þess að heil-
brigðisráðherra greip í taumana.
Það er gríðarlega mikilvægt að vega ekki að þeirri grundvall-
arhugmyndastarfsemi Neyðarmóttökunnar að veita þjónustu á
forsendum brotaþola. Öðlingurinn 2010 er átak sem beinist að því
að setja velferð brotaþola í kynferðisbrotamálum í forgang og slá
skjaldborg um starfsemi Neyðarmóttökunnar.
Öðlingarnir eru tíu karlmenn sem hvetja fólk til þess að kaupa
bókina um ofbeldi á Íslandi: Á mannamáli eftir Þórdísi Elvu Þor-
valdsdóttur. Í henni er að finna mikinn fróðleik um kynbundið
ofbeldi á Íslandi. Að auki rennur hluti söluverðs beint til Neyðar-
móttökunnar.
Átakið hófst á bóndadaginn og munu bændurnir tíu halda kyndl-
inum á lofti fram á konudag þegar öðlingskonur taka við honum og
halda átakinu áfram.
Baráttan gegn kynbundnu ofbeldi hefur að almestu leyti verið
rekin af konum. Grasrótarhreyfing kvenna stofnaði Kvennaathvarf-
ið fyrir rúmlega aldarfjórðungi og Stígamót urðu til nokkrum árum
síðar upp úr sama jarðvegi. Hitinn og þunginn af starfsemi Neyðar-
móttökunnar hefur einnig verið í höndum kvenna.
Það er nauðsynlegt að konum, sem orðið hafa fyrir kynbundnu
ofbeldi, mæti aðrar konur sem styðja þær og styrkja. Það ætti hins
vegar ekki að dæma karla úr leik í baráttunni. Karlahópur Femín-
istafélagsins hefur unnið gegn kynbundnu ofbeldi af myndarskap, til
dæmis í tengslum við verslunarmannahelgar og með Öðlingsátakinu
eru karlmenn aftur virkjaðir í baráttunni gegn þeim fortíðardraug
sem kynbundið ofbeldi er.
Kynbundnu ofbeldi verður aldrei útrýmt nema með samstilltu
átaki kvenna og karla. Aðkoma karla er ekki síst mikilvæg þegar
kemur að fræðslu og boðun þeirrar hugarfarsbyltingar sem er for-
senda þess að meininu verði útrýmt.
Öðlingurinn 2010 er samstöðuátak gegn kyn-
bundnu ofbeldi.
Frá bóndadegi
til konudags
STEINUNN STEFÁNSDÓTTIR SKRIFAR
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871