Fréttablaðið - 27.04.2010, Blaðsíða 20

27. apríl 4
Tennis- og badmin-
tonfélag Reykjavík-
ur var stofnað 1938.
Félagar eru 4.000 tals-
ins. Byrjendanámskeið
eru á mánudagskvöld-
um en um er að ræða
6 vikna námskeið þar
sem undirstöður bad-
mintoníþróttarinnar
eru kenndar.
www.tbr.is
BÖRN sem fædd eru að hausti eða vetri eru líklegri til að þróa mat-
arofnæmi samkvæmt nýlegri bandarískri rannsókn. Telja rannsakendur
að þetta megi skýra með skorti á D-vítamíni sem líkaminn myndar í
sólarljósi. www.bbc.co.uk
„Okkar litla þjóð grípur svo margt
með hraði, útbreiðsla verður mikil
og lífsstíll breytist hér ört. Þannig
voru íslenskar konur með þeim
fyrstu í heimi til að fara að reykja
í stórum stíl snemma á síðustu öld,
eftir því sem við höfum séð með
því að fara aftur í tímann,“ segir
Laufey Tryggvadóttir, klínískur
prófessor við læknadeild Háskóla
Íslands og framkvæmdastjóri
Krabbameinsskrár Íslands, um
mögulega skýringu á því hvers
vegna íslensk ungmenni eiga
Norðurlandamet í fjölda rekkju-
nauta.
Í norrænni könnun sem Laufey
sá um fyrir Íslands hönd meðal
ungra, íslenskra kvenna um þætti
sem tengjast HPV-veirusýkingum
árið 2004, komu í ljós örar breyt-
ingar á kynhegðun í samanburði
við önnur Norðurlönd og að með-
alfjöldi rekkjunauta hefur aukist
hraðast á Íslandi með hverjum
nýjum fæðingarhópi. Fjórðungur
kvenna á aldrinum 18 til 45 ára,
hvaðanæva af landinu, svaraði
könnuninni.
„Uppsafnað nýgengi kynfæra-
varta hækkaði með hverjum
nýjum fæðingarhópi og var orðið
20% fyrir 26 ára aldur hjá íslensk-
um stúlkum fæddum 1979 til 1986.
Kynfæravörtur tengdust sterklega
fjölda rekkjunauta og var áhætt-
an tífalt hærri hjá konum með
fimmtán rekkjunauta miðað við
einn rekkjunaut. Íslenskar stúlkur
höfðu því hæst algengi kynfæra-
vörtusmits miðað við Danmörku,
Noreg og Svíþjóð, og á Íslandi
hefur verið hröðust aukning bæði
á smiti og fjölda rekkjunauta,“
segir Laufey sem kallar eftir auk-
inni kynfræðslu í umsjá fagfólks.
„Aðeins þriðjungur kvenna á
Norðurlöndum hefur heyrt um
HPV-veirusýkingar og lítil vitn-
eskja um hversu hættulegar þær
eru. Okkur sýnist allt að ein af
hverjum fimm ungum íslenskum
stúlkum vera með kynfæravört-
ur, og þær eru jafnframt í aukinni
hættu á að fá leghálskrabbamein.
HPV-vörtuveirur hafa númer-
aða undirflokka og valda HPV-16
og -18 krabbameini,“ segir Lauf-
ey og bætir við að stúlkur virð-
ist því miður ekki hugsa út í for-
tíð rekkjunautar síns áður en þær
sofa hjá honum.
„Til dæmis ef stúlka hefur mök
við strák sem hefur sofið hjá tut-
tugu stelpum, þá tengist hún allri
kynfæraveirusögu hans. Og ef ein
af hans fyrrverandi hjásvæfum er
búin að sofa hjá fjölda manna þá
berst saga hennar með kynfærum
stráksins og líkur á smiti eru veru-
legar.“
Að sögn Laufeyjar smitast 80
prósent kvenna af HPV-veirum
einhvern tímann á lífsleiðinni, en
ónæmiskerfið vinnur á flestum
þeirra.
„HPV-veiran smitast frá manni
til manns við kynmök, en við end-
urtekið smit minnka líkur á að
konan vinni bug á veirunni. Auk
þess hefur komið í ljós að reyk-
ingafólk vinnur síður á henni en
aðrir,“ segir Laufey sem vill sjá
allar ungar konur, sem byrjað-
ar eru að stunda kynlíf, mæta í
krabbameinsleit. „Tíðni forstigs-
breytinga hefur aukist meðal
ungra kvenna og ef ekkert er að
gert geta frumubreytingar þró-
ast yfir í leghálskrabbamein, sem
er í öðru sæti varðandi nýgengi
krabbameina kvenna á heimsvísu
og í fimmta sæti varðandi dánar-
tíðni. Þetta er því dauðans alvara
og mikið öryggi sem felst í því að
láta skoða sig.“
Smitleið HPV-veira er langoft-
ast við kynmök. Þær geta einnig
smitast með beinni snertingu ef
húð sem snertir kynfæravörtu er
með sárum eða sprungum. Koss-
ar geta líka smitað því HPV-vörtur
geta brotist út í munni eftir munn-
mök og þekkt að HPV-vörtuveirur
geti orsakað krabbamein í hálsi og
munni.
Ragna Leifsdóttir er sérfræð-
ingur í húð- og kynsjúkdómum,
ásamt því að sitja í Sóttvarnaráði.
Hún segir HPV-veirur þrífast best
á kynfærasvæði.
„HPV-veirur hafa tilhneigingu
til að breyta frumum okkar svo
úr verði krabbamein og þótt við
höfum mestar áhyggjur af legháls-
krabbameini geta karlar fengið
krabbamein í getnaðarlim af völd-
um HPV-veira,“ útskýrir Ragna.
Hún segir líkur á vörtusmiti auk-
ast til muna þegar svæði umhverf-
is kynfæri eru rökuð.
„Við rakstur verður rof í húð
sem hleypir inn hættulegum veir-
um og auðveldar smit milli manna.
Við sjáum sjúklinga með ógrynni
af vörtum á rakstursvæði því
með rakstri hafa vörtur dreifst á
stærra svæði. Vörtusmit er algeng-
asti kynsjúkdómur okkar og afar
þrálátur,“ segir Ragna sem brýn-
ir fyrir stúlkum sem fengið hafa
kynfæravörtur að láta skoða sig á
leitarstöð Krabbameinsfélagsins.
„Þótt konur fái ekki köllun-
arbréf fyrr en tvítugar er oft
ástæða til að fara fyrr. Frumu-
breytingar geta hafist löngu áður
og ljóst að tíðni leghálskrabba-
meins fer hækkandi meðal ungra
kvenna. Því er mikilvægt að fara
sem allra fyrst hafi þær einhvern
tímann fengið kynfæravörtur.“
Umræða um bólusetningu fyrir
HPV-veirum sem valda legháls-
krabbameini hefur legið niðri
eftir bankahrunið, en til stóð að
bólusetja allar tólf ára stúlkur.
„Bóluefnin eru tvö, Gardasil og
Cervarix, og þarf þrjár sprautur
til. Þessir þrír skammtar kosta um
100 þúsund krónur, og er miður
að almenn bólusetning sé ekki
farin af stað, en nú er að aukast
að mæður komi með dætur sínar í
bólusetningu á eigin vegum.“
Ragna segir líkur á HPV-veiru-
smiti aukast eftir fjölda rekkju-
nauta, sem geri lauslæti dýr-
keypt.
„Hver og einn rekkjunautur er
rússnesk rúlletta, því veirurnar
búa í húðinni þar sem þær dreifa
sér og engin leið að skima eftir
þeim fyrirfram. Hins vegar höfum
við smokkinn og ráðleggjum fólki
að nota verjur fyrstu fjóra mán-
uðina í nýju sambandi. Þó ber að
hafa í huga að smit getur komið
fram allt frá þremur vikum og allt
að tveimur árum síðar og ekki til
nein próf sem staðfesta leynt smit.
Með þessu reynum við að draga úr
útbreiðslu þegar fólk hefur sofið
hjá mörgum, en svo lendir maður
líka í að tala við fólk sem fær vört-
ur eftir mörg, mörg ár með sama
makanum og þá spurning hvort
allir séu að segja satt eða hvort
veiran leynist svo lengi án ein-
kenna í líkamanum.“
thordis@frettabladid.is
Ungir Íslendingar eiga Norður-
landamet í fjölda rekkjunauta
Tíðni leghálskrabbameins fer ört hækkandi hjá ungum konum, en talið er að HPV-vörtuveirusmit sé alltaf undanfari leghálskrabbameins.
HPV-veirur smitast við kynmök, en aukinn áhrifavaldur er rakstur umhverfis kynfæri. Almenn bólusetning fór í biðstöðu við bankahrunið.
Laufey Tryggvadóttir,
klínískur prófessor
við læknadeild HÍ
og framkvæmda-
stjóri Krabbameins-
skrár Íslands.
Ragna Leifsdóttir,
sérfræðingur í húð-
og kynsjúkdómum.
Fjöldi rekkju-
nauta skiptir
sköpum við
útbreiðslu HPV-
vörtuveira.
Laugavegi 178 - Sími: 551 2070
Sími 551 3366.
Opið mán.-fös. 10-18,
laugard. 10-14.
Góð þjónusta - fagleg ráðgjöf.
www.misty.is
Vertu vinur
teg. 26021 - létt fylltur og sumarlegur
í BC skálum á kr. 3.950,- buxur í stíl á
kr. 1.950,-
teg 810857 - mjúkur og fl ottur í BCD
skálum á kr. 3.950,- buxur í stíl
á kr. 1.950,-
Tímapantanir
534 9600Hlíðasmári 11, 201 Kópavogur -www.heyrn.is
HEYRNARÞJÓNUSTA
Nýju ReSound heyrnartækin endurvekja tilfinningu fyrir
hljóðum sem berast úr hvaða átt sem er á svipaðan hátt
og þegar skipt er úr einföldum steríótækjum með
tveimur hátölurum í kringóma (surround) heimabíó með
hátalara til allra átta.
Ný tækni . Betra verð . Fagleg þjónusta
Frí ráðgjöf í apríl
ReSound heyrnartækin setja mann í miðpunkt
hljóðheimsins sem maður hrærist í. Þegar maður getur
fylgst betur með hljóðum sem berast úr öllum áttum
nýtur maður góðs hljóms mun betur. Auðveldara er að
átta sig á hvaðan hljóðið berst og maður getur notið
þess að tala við fólk þó hávaði sé í umhverfinu.
SURROUND
KRINGÓMA