Fréttablaðið - 01.05.2010, Blaðsíða 74

42 1. maí 2010 LAUGARDAGUR
E
inum sex vikum eftir
að Færeyingar buð-
ust til að veita Íslend-
ingum 300 milljóna
kreppulán í dönsk-
um krónum, féllst
Seðlabankinn á beiðni Kauphall-
ar Íslands um að veita undanþágu
frá gjaldeyrishöftunum, þannig
að versla mætti með erlend bréf
í Kauphöllinni.
Þetta þýddi að enn mátti
kaupa hluti í fjórum færeyskum
fyrirtækjum, Færeyjabanka, Eik-
banka, Atlantic Airways og Atlant-
ic Petroleum.
„Þessi fyrirtæki eru gríðarlega
mikilvæg fyrir markaðinn og það
hefði verið mikið áfall ef þetta
hefði ekki orðið,“ segir Kristín
Jóhannsdóttir í Kauphöllinni. Fyr-
irtækin mynda nú nærri þriðjung
af íslenska markaðnum.
Kreppan mikla
Færeyska hagkerfið er eitt
smæsta „sjálfstæða“ hagkerfi
í heimi. Þjóðarframleiðsla þar
hefur rokkað meira í gegnum tíð-
ina heldur en á Íslandi og í Dan-
mörku, að minnsta kosti síðustu
þrjátíu árin.
Árið 1988 var þjóðarframleiðsla
Færeyinga á svipuðum slóðum og
hjá fyrrnefndum þjóðum, en þá
kom hrunið. Botninum var náð
fimm til sex árum síðar, en land-
ið hefur þó aldrei náð framleiðslu
Danmerkur og Íslands aftur.
Þetta má að hluta skýra með því
að í færeyska hruninu og fylgj-
andi atvinnuleysi fór stór hluti
unga fólksins af landi brott og sú
kynslóð hefur í litlum mæli skil-
að sér aftur. Þannig má einnig
skýra viðbrögð landsstjórnarinn-
ar við núverandi kreppu. Pólitísk
ákvörðun var tekin um að breyta
rekstri landssjóðsins í hallarekst-
ur til að verjast samdrætti eins og
hægt var.
Lax, lax, lax og aftur lax
Rúmlega einn af hverjum tíu Fær-
eyingum starfar við frumvinnslu,
svo sem við fiskveiðar, miðað við
4,3 prósent á Íslandi og 1,4 prósent
í Danmörku. Nær allur útflutning-
ur Færeyja er fiskur.
Veiðarnar eru svo stór hluti
efnahagslífsins að dágóður hluti
kynningarefnis Landsbanka Fær-
eyja um efnahagsástand og -horf-
ur þjóðarinnar fjallar að miklu
leyti um þær og hvaða áhrif end-
urskipulagning flotans (les: fækk-
un skipa og vinnslustöðva) getur
haft á framtíðarhorfur.
„Áður var rekin hér samfélags-
leg fiskveiðistefna sem hafði það
að markmiði að veita sem flest-
um vinnu og sem víðast um eyj-
arnar. Núna erum við komnir
yfir í fiskveiðistefnu sem miðast
við arðsemi. Við bíðum bara eftir
því að pólitíkusarnir stígi skref-
ið til fulls,“ segir Sigurd Poulsen,
forstjóri Landsbankans. Sam-
félagslega stefnan hafi komið
landsstjórninni í koll á tíunda ára-
tugnum og orsakað kreppuna.
En í stuttu máli telur Lands-
bankinn að efnahagshorfur séu
góðar í Færeyjum, um tveggja
prósenta árlegur raunvöxtur á
milli 2011 til 2015. Skuldir lands-
stjórnarinnar eru ekki miklar og
alræmd matsfyrirtæki fara mild-
ari höndum um hana en um Ísland;
Moody’s gaf Færeyjum einkunn-
ina Aa2 í fyrra.
Eftir kreppu hefur raunvöxtur
þjóðarframleiðslu verið um eitt
prósent árlega síðustu 25 ár, eða
frá botni kreppunnar. Eitthvað er
vöxturinn minni þessi misserin,
enda hefur lítið fiskast og heimilin
spara frekar en að spenna, í ljósi
kreppunnar. Fram til 2015 er búist
við verðbólga verði tvö prósent.
Framtíð sjávarútvegs
Sjávarútvegsráðuneytisstjóri Fær-
eyja, Rógvi Reinert, telur að Fær-
eyingar, Íslendingar, og Norðmenn
eigi að vinna saman að útflutningi
fisks. Koma á fót einskonar sam-
eiginlegum fiskmarkaði í Evrópu.
Honum er ljúft að benda á að „þótt
Íslendingar séu með helstu fisk-
veiðiþjóðum, veiða Færeyingar
tvöfalt á við þá, miðað við höfða-
tölu“.
Þá má búast má við að efnahags-
lífið hressist eitthvað við þegar og
ef farið verður í Skálafjarðargöng-
in. Þetta eru rúmlega ellefu kíló-
metra löng jarðgöng með þrem-
ur opum. Hringtorg er í miðju
þeirra.
Skilyrði til laxeldis eru góð í
Færeyjum þar sem hitastig sjáv-
ar er nokkuð stöðugt. Í einu slátur-
húsi Bakkafrosts, stærsta laxeldis-
fyrirtæki Færeyja, fara um áttatíu
tonn af laxi í gegn á degi hverjum.
Afar blóðugt og skilvirkt.
Færeysku dyrnar enn opnar
Erlendar fjárfestingar eru að mestu bannaðar á Íslandi, nema í færeyskum fyrirtækjum. Daginn sem rannsóknarskýrslan kom
út fór Klemens Ólafur Þrastarson í útrásarferð til Þórshafnar. Þar kynntist hann nokkrum fyrirtækjum og fékk fyrirlestur um
færeyskan efnahag. Færeyingarnir nudduðu salti í sárin og kynntu fyrirtæki sín með áherslu á ráðdeild, ábyrgð og varkárni.
ÞÓRSHÖFN Á GÓÐUM DEGI Hvergi líður Íslendingi minna sem útlendingi en í Færeyjum, sagði skáldið. Í færeyskum dagblöðum
má enn sjá daglegt bandstrik þar sem gengi íslensku krónunnar var áður skráð. Dálknum er ekki breytt sisona. FRÉTTABLAÐIÐ/FRÍÐA
SKÁLAFJARÐARGÖNG Jarðgöng eru víða í Færeyjum, en metnaðarfyllstu göngin eru
væntanlega þessi, sem verið er að undirbúa. Ellefu kílómetrar, þrjú op og hringtorg.
Undarlegt að vera boðið í útrásar-
ferð til Færeyja daginn sem skýrsla
rannsóknarnefndar kemur út.
Að setjast inn í flugvél á Reykja-
víkurflugvelli með hátt í fjörutíu
íslenskum fjárfestum, bankastrák-
um, yfirmönnum lífeyrissjóða og
fjölmiðlafólki. Blaðamannafundi
rannsóknarnefndar er nýlokið.
Miðað við farþegalista eru einir
sex hér í skýrslunni góðu, segir far-
tölvan. Í sætinu fyrir framan mig er
einn af greiningardrengjum gömlu
bankanna og blaðar í skýrslunni,
kannski að lesa um sjálfan sig. Og
þarna er einn sem skuldar milljarð,
samkvæmt skýrslunni. Eða fékk
hann skuldina fellda niður?
Við snæðum síðar í boði banka.
Þríréttað og vel, gott ákavíti, ægilega
fínt rauðvín. Þjónar úti um allt.
Ómægod, sagði Íslendingurinn við
hliðina á mér, það er bara eins og
2007 sé komið aftur!
Hvað eru lífeyrssjóðsmennirnir
að gera hér? Standa þeir svo vel að
þeir geti ráðist í nýjar fjárfestingar
erlendis? Væri ekki nær að leggja
jarðgöng heima? spyr ég einn þeirra,
en þá höfðum við verið í kynningu á
væntanlegum Skálafjarðargöngum.
Hann brosti og sagði að sjóðirnir
væru nú ekki að fara að senda
peninga til Færeyja að svo stöddu.
En það væri gott að geta fylgst með
frændum sínum, upp á framtíðina
að gera.
Það er sífellt talað um skýrsluna í
þessari ferð en ekki víst að allir hafi
litið í spegil. Bankastrákarnir sýna
a.m.k. litla hógværð. Manni finnst
að þeir ættu í það minnsta að þegja
undir ræðum hinna vingjarnlegu
Færeyinga. En þeir voru að segja
brandara.
Þeir fá samt senda sneiðina í
færeysku fyrirtækjunum og við öll.
Á annan tug Færeyinga heldur tölu
um ágæti fjárfestingatækifæranna.
Í minningunni leggur hver einasti
þeirra áherslu á ábyrgð og ráðdeild
og varkárni. Sjálfbæran vöxt og hófs-
emi. Þeir eru að reyna að sannfæra
okkur um að fjárfesta í ævintýrum
eins og olíuleit eða ellefu kílómetra
löngum þriggja akreina neðansjávar-
jarðgöngum. Með hringtorgi. Samt
geta þeir skotið á okkur.
Lesa má meira um Færeyjar,
kreppuna þar og fleira í fréttaskýr-
ingum Fréttablaðsins, frá 15. til 19.
október 2009 á Vísi.is:
http://vefmidlar.visir.is/VefBlod/
Atlantic Airways var stofnað 1987 og setti fyrstu vélina á loft ári síðar. Sú
flaug milli Færeyja og Kaupmannahafnar. Þriðjungur félagsins er í eigu
einkafjárfesta en afgangurinn í eigu færeysku landstjórnarinnar. Það
skilaði fyrst hagnaði 1995.
Atlantic Airways rekur fjórar þotur og þrjár þyrlur, ein Airbus 319 bætist
í flotann 2012. Heimskreppan hefur farið illa með félagið og hefur það
síðan reynt að fækka þyrlunum. Fyrir utan farþegaflug til og frá Færeyjum er það einnig í
leiguflugi í Evrópu. Þetta er þáttur í útrás félagsins, til að brjótast út úr takmörkunum færeyska
markaðarins. Einnig sinnir flugfélagið þyrluflugi í Færeyjum og í Norðursjó.
Farþegar voru 317.000 talsins 2009, sem var slæmt ár í sögu félagsins. Þá tapaði það um 6,6
milljónum danskra. Nú hefur verið samþykkt að stækka völlinn í Vogum þannig að félagið getur
verið þar með stærri og hagkvæmari vélar. Forsvarsmenn félagsins búast við betri tíð í ár.
FLUGFÉLAG Í MEIRIHLUTAEIGU RÍKISINS
Færeyski bankinn Eik er stærsti netbanki Danmerkur og viðskipti
hans innan Færeyja nema um helmingi heildarviðskipta. Nor-
rænir netbankar hafa kannski ekki gott orð á sér þessa dagana í
ljósi Icesave og Edge-reikninganna, en Eik hefur á þeim fulla trú. Í netbanka Eikar er
níutíu prósentum tölvupósta viðskiptavina svarað innan klukkustundar. Kvörtunum er svo svarað
innan sólarhrings og „kvörtunarferli“ tekur aldrei lengri tíma en sjö daga; niðurstaða er fengin í
málið innan viku.
Bankinn glímir nú við afleiðingar offjárfestinga og er endurreisnin að vissu leyti háð því að
húsnæðisverð hækki í Danmörku. Eik tapaði 297 milljónum danskra króna í fyrra, sem er minna
tap en 2008, 403 milljónir. Færeysku bankarnir hafa báðir notið góðs af verndarhönd Dana, því
þeir hafa verið hluti af „bankapökkum“ dönsku stjórnarinnar, ríkislánum til fjármálastofnana
vegna kreppunnar. Eik veitir 331 vinnu og í stjórn Eikar situr fulltrúi starfsmanna.
STÆRSTI NETBANKI DANA ER FÆREYSKUR
Að morgni tók Janus Petersen, bankastjóri Færeyjabanka, á
móti hópnum. Hann fór yfir áherslur á síðasta ári og sagði að
dregið hefði verið úr áhættu bankans. Janus leynir því ekki að Færeyjar bjóða upp
á takmarkaða möguleika fyrir banka sem vill stækka. Í október í fyrra keypti bankinn íslenska
félagið Vörð og í febrúar á þessu ári keypti hann tólf útibú danska Sparbank í Danmörku og á
Grænlandi. Við þetta fjölgaði starfsmönnum um fjörutíu prósent. Nú er bankinn með um 81.000
viðskiptavini í fjórum löndum og virði bréfa í bankanum hefur hækkað um 35 prósent á tólf
mánuðum. Í ljósi aukinna umsvifa erlendis, þar sem margir geta ekki borið fram „Føroya banki“
hefur nafni bankans erlendis verið breytt í BankNordic. Hann gengst þó við gamla nafninu enn
um sinn í Færeyjum. Slagorð BankNordic er „Solid as a Rock“.
BANKI BREYTIR UM NAFN FYRIR ÚTRÁSINA
Atlantic Petroleum var fyrsta erlenda fyrirtækið skráð á
íslenskan markað árið 2005. Það var stofnað 1998 og er
með tólf leyfi til olíuleitar. Átta starfsmenn eru hjá fyrir-
tækinu og virði þess er um 430 milljónir danskra króna.
Atlantic Petroleum er meðal annars með fimmtán prósenta
hlutdeild í Chestnut-svæðinu, sem framleiðir 1.275 tunnur af olíu á dag og með um
8,3 prósenta hlut í Ettrick-svæðinu, en þar verða til 1.650 tunnur daglega. Bæði svæðin eru á
bresku hafsvæði.
Atlantic Petroleum miðar við þrjú stig olíuvinnslu. Fyrsta er leitarstigið, annað er mats- og
þróunarstigið, en það þriðja er framleiðslustigið. Svæðin sem minnst er á hér að ofan eru á því
þriðja, en færeysku svæðin þrjú, sem fyrirtækið bindur vonir við, eru enn á fyrsta stiginu.
ATLANTIC PETROLIUM
ÚTRÁSARFERÐ Í
SKUGGA SKÝRSLU
Þau fyrirtæki sem skráð eru í
Kauphöll Íslands. Fjögur af níu eru
færeysk.
Atlantic Airways (F)
Atlantic Petrolium (F)
BankNordic/Færeyjabanki (F)
Eik Banki (F)
Icelandair
Marel
Nýherji
Sláturfélag Suðurlands
Össur
(Century Aluminium, Grandi og Hamp-
iðjan eru skráð á First North-markað-
inn). Fyrirtæki í Kauphöllinni voru 75
þegar mest var.
HLUTABRÉF TIL SÖLU