Fréttablaðið - 09.06.2010, Blaðsíða 16
16 9. júní 2010 MIÐVIKUDAGUR
Í Kastljósi Sjónvarps þann 1. júní síðastliðinn, ræddu tveir þing-
menn viðbrögð vegna árása Ísra-
ela á skipaflota á leið til Gasa með
hjálpargögn á alþjóðlegu hafsvæði.
Annars vegar var Ögmundur Jón-
asson, fulltrúi Vinstri grænna og
starfandi formaður utanríkismála-
nefndar, hins vegar, Ragnheiður
Eín Ármannsdóttir, fulltrúi Sjálf-
stæðisflokks og þingmaður utan-
ríkismálanefndar.
Ragnheiður Elín var því miður í
allt of kunnuglegu fari Sjálfstæð-
ismanna þegar málefni Ísraels og
Palestínu ber á góma. Að kalla
Ísrael og Palestínumenn deiluað-
ila, eins og hún gerði, líkt og um
jafningja væri að ræða, er móðg-
un við hugtakið frelsi og mann-
réttindi. Palestínumenn beita
andófi með afskaplega vanþróuð-
um vopnum. Þeir eiga rétt á slíku
samkvæmt alþjóðalögum, því þeir
eru í sjálfsvörn. Ísraelar, með
einna öflugasta og tæknilegasta
her sem um getur, eru hins vegar
árásaraðilinn og brjóta á rétti Pal-
estínumanna, samkvæmt alþjóða-
lögum. Leggja Sjálfstæðismenn
þetta að jöfnu?
Þrátt fyrir vísbendingar um
vissa hugarfarsbreytingu hjá
einstaka þingmanni Sjálfstæðis-
flokks, er flokkurinn í fjötrum
kjarkleysis og þýlyndis gagnvart
nánu sambandi Bandaríkjanna
og Ísraels. Flokkurinn þorir ekki
að ganga lengra en stjórn Banda-
ríkjanna gerir í gagnrýni á Ísra-
el, hvað þá lengra en Sameinuðu
þjóðirnar gera. Þetta er því nötur-
legra vegna sögulegrar fordæm-
ingar Sjálfstæðismanna á meintri
þjónkun vinstri manna við Sovét-
ríkin á tímum kalda stríðsins. Sú
þjónkun er hátíð borin saman við
hundingjahátt hinna fyrrnefndu
gagnvart Bandaríkjunum, land-
vinningaríki sem varð til með
útþenslu, grundvöllur sem því er
í blóð borið.
Ég fæ ekki betur séð en visst
geðveikisástand ríki við stjórn
Ísraels, sem veldur áhyggjum því
landið ræður yfir kjarnorkuvopn-
um. Vissulega er það huggun harmi
gegn, að andófs- og friðarstarf
eykst í Ísrael og meðal gyðinga úti
um allan heim. Engu að síður er
staðan mjög alvarleg. Það verður
að beita Ísrael viðlíka aðgerðum og
gegn S-Afríku á sínum tíma. Ísra-
el er ríki, grundvallað á kynþátta-
hyggju. Svo sjúkt er það í sjálfbirg-
ingshætti sínum, að á því verður að
taka líkt og gert er gagnvart ger-
spilltu og ofdekruðu barni. Foreldr-
arnir, Evrópa og Bandarkíkin, hafa
misst öll tök á uppeldinu.
Íslendingar! Sýnum kjark og þor,
slítum stjórnmálasambandi við
Ísrael. Bíðum ekki eftir öðrum Evr-
ópuríkjum. Bak stóru orða þeirra
er lítil innistæða, einungis veik
réttlætiskennd þvæld í samvisku-
og hagsmunaflækju.
Slítum sambandi
Í ljósi þeirra breyttu þjóðfélags-aðstæðna sem við lifum við í
dag í kjölfar efnahagshrunsins og
í ljósi nýafstaðinna sveitarstjórn-
arkosninga finnst mér ástæða
til að vekja athygli á aðstæðum
ákveðins hóps ungra einstaklinga
á Íslandi.
Barnaverndaryfirvöld þurfa á
hverjum tíma að hafa afskipti af
ákveðnum hópi ungmenna sem
eiga erfitt með að fóta sig í lífinu
vegna afleiðinga vímuefnaneyslu
og/eða ófullnægjandi uppeldis-
aðstæðna. Ákvæði barnavernd-
arlaga og lögræðislaga gera það
að verkum að yfirvöldum er ekki
skylt eftir 18 ára aldur að veita
þeim sérstaka vernd eða stuðn-
ing. Einu úrræði barnavernd-
aryfirvalda samkvæmt barna-
verndarlögum til áframhaldandi
vistunar eða meðferðar er háð
samþykki ungmennanna sjálfra
og í reynd er mjög erfitt að bjóða
fram áframhaldandi aðstoð til
einstaklinga annarra en þeirra
sem eru í virkri meðferð eða vist-
un þegar þau verða 18 ára. Það
skiptir þá litlu hvort þau eru á
götunni vegna neyslu eða slæmra
fjölskylduaðstæðna.
Hinn félagfræðilegi og sál-
fræðilegi þáttur löggjafarinn-
ar virðist standa nokkuð höllum
fæti og mætti til dæmi leggja
meiri áherslu á afleiðingar vímu-
efnaneyslu á þroska unglinganna
í stað lífaldurs við mat á hvenær
ljúka skuli barnaverndarafskipt-
um, þar sem um flókið samspil
vandamála er að ræða. Þessir
einstaklingar þurfa margir hverj-
ir meiri stuðning og hjálp en kerf-
ið býður upp á í dag. Í flestum til-
fellum eru þau ekki tilbúin vegna
bakgrunn sins, til að takast á við
hlutverk fullorðins einstaklings
eins og lögin ætlast til af þeim.
Á sama tíma er vandi sumra
ungra vímuefnaneytenda í dag
það alvarlegur og djúpstæður
með tilkomu aukins HIV-smits,
lifrarbólgu og aukinnar notkunar
samskiptaforrita á Netinu, að
þau úrræði sem standa til boða
eru ekki lengur fullnægjandi.
Úrræðin fyrir þennan hóp þurfa
að vera mun fjölbreyttari en þau
eru í dag auk þess sem í barn-
arverndarlögum væri hægt að
sjá fyrir sér sérkafla sem fjall-
aði um úrræði fyrir unga vímu-
efnaneytendur sem náð hafa
18 ára aldri. Áhugavert er að
líta til Bretlands hvað varðar
áframhaldandi stuðning barna-
verndaryfirvalda þar sem sett
hefur verið inn í barnaverndar-
löggjöf að barnaverndarstarfs-
mönnum sé skylt að fylgja eftir
Þeim börnum sem þeir hafa haft
afskipti af allt til 21 árs aldur.
Í dag er aðeins boðið upp á
tvö meðferðarúrræði sem kall-
ast langtímameðferðir en eru
þó í raun aðeins eitt ár. Skortur
virðist einnig vera bæði á að fag-
aðilar standi að og vinni á með-
ferðarheimilunum hér á landi.
Áhugavert væri að sjá saman-
burðarannsóknir á hvernig ung-
mennum vegnar sem fara í lang-
tímameðferðir hér á landi annars
vegar og á Norðurlöndum hins
vegar þar sem langtímameðferð-
ir eru tvö ár eða lengri. Þannig
mætti skoða hvort það er með-
ferðarform sem við þyrftum
að taka upp hér til að vernda og
styðja unglingana okkar betur.
Það virðist einnig vera fáar eða
jafnvel engar rannsóknir hér á
landi sem skoða hvernig Þeim
börnum sem barnavernd hefur
haft afskipti af reiði af almennt
í lífinu.
Af ofantöldu má sjá að sveitar-
félögum er vandi á höndum við
að uppfylla skyldur sínar sam-
kvæmt barnaverndarlögunum
þegar úrræðin eru bæði fá og
lítil þekking er á hver hinn raun-
verulegi árangur er. Mikilvægt
er þess vegna nú að nýjar sveitar-
stjórnir sem taka til starfa vandi
til verka þegar kemur að þessum
málaflokki og marki sér stefnu
og framkvæmdaáætlun í barna-
verndarmálum sem raunveru-
lega hjálpar ungu fólki í vanda
bæði fyrir og eftir 18 ára aldur.
Á sama tíma verður að hvetja til
framsýnnar hugsunar við þá end-
urskoðun á barnarverndarlögum
sem nú stendur yfir á Alþingi.
Barnavernd og unglingar
Stjórnmálasamband við
Ísrael
Ari Tryggvason
stuðningsfulltrúi
Bætur úr sjúkratryggingum
eiga að vera skattfrjálsar
Frá árinu 1996 hafa tugþús-undir Íslendinga keypt svo-
kallaðar sjúkdómatryggingar
hjá íslenskum og erlendum
tryggingafélögum. Eiga þær
að tryggja fjárhagslega stöðu
fólks þegar það greinist með
alvarlega sjúkdóma á borð við
krabbamein, MS, Alzheimer,
hjartasjúkdóma o.fl. Hafa þess-
ar tryggingar m.a. verið hugsað-
ar til þess að mæta tekjumissi,
kostnaði sem fellur til vegna
ferðalaga tengdum læknismeð-
ferð og öðrum þeim útgjöldum
sem fylgja langvinnum
veikindum.
Eru bæturnar skattskyldar?
Þegar alvarlegra veikinda verð-
ur vart og einstaklingur öðlast
rétt til bóta á grundvelli sjúk-
dómatryggingar, hefur sá hátt-
ur verið hafður á að umsamin
tryggingarupphæð hefur verið
greidd út í formi eingreiðslu.
Hefur sá skilningur einnig
verið almennur að tryggingar-
fjárhæðin sé undanþegin lögum
um tekjuskatt, rétt eins og
greiðslur líftryggingarfjár,
miskabætur, dánarbætur og
bætur þær sem fólk hlýtur á
grundvelli varanlegrar örorku.
Nú hefur yfirskattanefnd hins
vegar komist að þeirri nið-
urstöðu (úrskurður nr. 93 frá
2009) að bætur á grundvelli
sjúkdómatrygginga, falli ekki í
flokk fyrrnefndra bóta af þeim
sökum að þær séu ekki sérstak-
lega tilgreindar í 2. tl. 28. gr.
tekjuskattslaganna nr. 90 frá
2003. Hefur málinu verið vísað
til dómstóla og innan skamms
mun Hæstiréttur kveða upp
úrskurð sinn í þessum efnum.
Hér skal ekki fullyrt hvort
yfirskattanefnd hafi komist að
lögfræðilega réttri niðurstöðu
í málinu eða ekki. Sannarlega
eru sjúkdómatryggingar ekki
sérstaklega tilgreindar í fyrr-
nefndu lagaákvæði og af þeim
sökum kann að vera að nefndin
hafi á réttu að standa í úrskurði
sínum. Það breytir ekki því að
sá grunur læðist óhjákvæmi-
lega að manni að þar hafi nefnd-
in fremur komið auga á galla í
lögum um tekjuskatt, fremur en
að hún hafi hent reiður á vilja
löggjafans í þessum efnum.
Réttlætissjónarmið
Alþingi Íslendinga hefur mótað
og sett lög um það hvaða tekjur
skuli falla undir lög um tekju-
skatt. Það hefur verið talið rétt-
lætismál að dánarbætur, bætur
vegna varanlegrar örorku og
miskabætur, séu undanþegn-
ar tekjuskatti þegar um ein-
greiðslu á þeim er að ræða.
Vísar það fyrst og fremst til
þeirrar staðreyndar að bætur af
þessu tagi koma til þegar fólk
hefur orðið fyrir alvarlegum
áföllum eða þungbærum missi.
Bætur sem koma til vegna
slíkra auðnubrigða eru að
öllum líkindum ekki tekjur sem
ríkis valdinu ætti að hugnast
að gera sér mat úr. Eðlilegast
er að bætur af því tagi gangi
óskertar til þeirra sem fyrir
áfallinu hafa orðið, til þess að
létta undir og gera lífið bæri-
legra en ella hefði orðið. Oft er
haft á orði að þeir skuli skatt-
inn greiða sem aflögu eru færir
en það væru sönn öfugmæli að
halda því fram að mikið veikt
fólk fylli þann flokk. Sjúkdóma-
tryggingum er í raun aðeins
ætlað að tryggja að líkamlegt
áfall fólks verði því ekki einnig
fjárhagslegt.
Sé það almennur skilningur
fólksins í landinu að bætur
vegna miska, slysa eða dauðs-
falla skuli undanþegnar tekju-
skatti, er ekki óeðlilegt að sami
mælikvarði gildi um sjúkdóma-
tryggingar og útgreiðslur
þeirra. Af þeim sökum er mikil-
vægt að löggjafinn bregðist hið
snarasta við og bæti hugtakinu
„sjúkdómatrygging“ við fyrr-
greint lagaákvæði. Aðeins með
því getur Alþingi staðið vörð
um hagsmuni þeirra einstakl-
inga sem því miður horfast í
augu við að sú trygging sem
þeir vonuðust til að aldrei kæmi
til með að nýtast þeim, geti
orðið þeim haldreipi í erfiðum
aðstæðum.
Tryggingar
Stefán Einar
Stefánsson
viðskiptasiðfræðingur
Barnavernd
Ingibjörg
Gunnlaugsdóttir
lögfræðingur félags-
þjónustu Kópavogs
NÝTT FRÁ ORA
www.ora.is
GRILLUM SAMAN Í SUMAR
GRILLUM
AF ÁSTRÍÐU