Fréttablaðið - 19.08.2010, Blaðsíða 12

12 19. ágúst 2010 FIMMTUDAGUR
Endurskoðun sveitarstjórn-
arlaga er verkefni tveggja
nefnda á vegum ríkisins.
Fjármál sveitarfélaga eru
í forgrunni. Hugmyndir
eru uppi um að takmarka
heimildir til skuldsetn-
ingar. Sveitarstjórnarfólk
segir að ný lög verði að vera
sveigjanleg og taka tillit til
aðstæðna á hverjum stað.
Fjármál sveitarfélaga hafa verið
mikið í umræðunni allt síðan í hrun-
inu. Fréttablaðið greindi frá því í
gær að nefnd ríkisins sem fer í gegn-
um fjármál sveitarfélaga hallist að
því að nauðsynlegt sé að setja þak á
skuldsetningu sveitarfélaga og slík-
ar takmarkanir verði hluti af frum-
varpi til ráðherra sveitarstjórnar-
mála sem lagt verður fram í haust.
Samkvæmt heimildum Fréttablaðs-
ins yrði skuldaþakið nærri 150 pró-
sentum af árstekjum sveitarfélaga.
En hvernig snýr þetta að sveitar-
félögunum?
Umdeildar útfærslur
Ýmsar útfærslur hafa verið nefnd-
ar um hvernig skuldir sveitarfé-
laganna skuli metnar og í raun er
það umdeilt hvernig það skuli gert.
Rekstri sveitarfélaga er skipt í A-
og B-hluta. A-hluti í rekstri sveit-
arfélaga eru þau verkefni sem fjár-
mögnuð eru að mestu leyti með
skatttekjum. Það eru fræðslumál,
félagsþjónusta, umhverfismál,
æskulýðs- og íþróttastarfsemi og
skipulagsmál svo dæmi séu nefnd.
Undir B-hlutann fellur sú starfsemi
sem yfirleitt er að mestu leyti fjár-
mögnuð með þjónustugjöldum. Þar
er fyrst og fremst um að ræða rekst-
ur hafna, veitustarfsemi og rekstur
félagslegs húsnæðis. Hugmyndir
þeirra sem vinna að frumvarpinu er
að skilgreina skuldir sveitarfélag-
anna vítt, og hafa þar undir skuldir
A- og B-hluta. Þetta er á skjön við
skilning allmargra innan sveitar-
félaganna sem vilja halda þessum
tveimur hlutum aðskildum. Hins
vegar ræða aðrir sveitarstjórnar-
menn ætíð um allar skuldir saman.
Koma þá lífeyrisskuldbindingar og
skuldbindingar utan efnahagsreikn-
ings einnig inn í þá mynd. Skuld-
ir utan efnahagsreiknings eru til
dæmis fjármögnunarleigusamning-
ar um sérhæfðar byggingar, eins og
skóla sem fasteignafélag byggir og
leigir sveitarfélaginu samkvæmt
sérstöku samkomulagi.
Snýst um aga
Hvaða leið sem verður farin við mat
á skuldum er eitt; hitt er að kjarni
vinnunnar er að koma á meiri aga
í fjármálum. Skal þar hafa hugfast
að sveitarfélögin sjálf hafa lengi
kallað eftir þessari vinnu og er
skemmst að minnast þess að Hall-
dór Halldórsson, formaður Sam-
bands sveitarfélaga, og þáverandi
fjármálaráðherra Árni M. Mathie-
sen, undirrituðu yfirlýsingu árið
2007 um að unnið yrði að sérstök-
um fjármálareglum fyrir sveitar-
félögin. Vart þarf að minna á að þá
var þenslan í samfélaginu sem mest.
Frumkvæðið er því komið frá sveit-
arfélögunum sjálfum þó að mórall-
inn í umræðunni sé oft sá að ríkið
sé að koma böndum á eyðslubrjál-
æðið sem viðgengst á sveitarstjórn-
arstiginu.
Sveitarstjórnarfólk hefur bent á
að skuldamat þar sem bæði A- og B-
hluti eru undir geti verið mjög snúið.
B-hlutinn er víða mjög skuldsettur
og þar hefur skuldsetning orkufyr-
irtækja, eins og hjá Reykjavíkur-
borg, verið nefnd. Er þar bara eitt
talið. Sveitarfélög, sem hafa verið
að missa frá sér fólk, hafa skuld-
sett sig vegna félagslegs húsnæðis;
hafnarsjóðirnir eru skuldsettir og
svo framvegis. B-hluti minni sveit-
arfélaga er því víða skuldsettur rétt
eins og hjá þeim stærri.
Sveigjanleiki nauðsyn
Halldór Halldórsson segir að ný lög
verði að vera sveigjanleg. Skipti þá
ekki meginmáli hvernig skuldir
verða vegnar og metnar. Engin þörf
sé á því að setja einstök sveitarfélög
í þumalskrúfu. Það þurfi einfaldlega
ekki þar sem innan sveitarfélaganna
allra séu kjörnir fulltrúar sem vilja
hafa fjármálin í lagi. Hitt er að ný
lög þurfa að gera ráð fyrir góðum
aðlögunartíma fyrir sveitarfélögin.
„Það er ekki hægt að setja harðar
reglur sem taka gildi á sama augna-
bliki,“ segir Halldór. „Í praxís þyrfti
þetta jafnvel að virka þannig að eitt
prósentuhlutfall þyrfti að vera í
gildi fyrir A-hlutann og annað fyrir
B-hlutann í fyrstu, sem síðan í fram-
tíðinni myndi renna saman.“
Starfhæf sveitarfélög
Halldór spyr hvort ekki þurfi sveigj-
anleika fyrir sveitarfélög eins og
Fjarðabyggð og Fljótsdalshérað þar
sem byggt var álver og virkjun og
fjárfest var í öllum innviðum sam-
félaganna þess vegna? „Það er ekki
hægt að draga eina línu yfir allt
landið. Það þarf vissulega að auka
formfestu og aga og draga úr skuld-
setningu eftir bestu getu. En samt
að hafa þá skynsemi í forgrunni við
að skrifa ný lög að sveitarfélögin séu
starfhæf við þær aðstæður sem þau
þurfa að takast á við í framtíðinni.“
Sveitarfélögin þurfa tíma til aðlögunar
UPPBYGGING Á ÁLFTANESI Með réttu eða röngu er sveitarfélagið Álftanes holdgervingur skuldsetningar sveitarfélaga á undan-
förnum árum. Myndin er tekin þegar framkvæmdir stóðu yfir vegna byggingar glæsilegrar sundlaugar á Álftanesi. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
Opið virka daga
frá 10 til 18.
Laugardaga frá
11 til 14.
Lumex
Skipholti 37
Sími 568 8388
www.lumex.is
N
ú
er
t
æ
ki
fæ
ri
t
il
að
k
au
p
a
þ
að

se
m
þ
ig
h
ef
ur
a
llt
af
la
ng
að
í
FRÉTTASKÝRING: Hvaða þýðingu hefur skuldaþak fyrir sveitarfélögin?
Svavar
Hávarðsson
svavar@frettabladid.is
Sveitarfélag Skuldir A- og B-hluta Tekjur Skuldahlutfall
Reykjavík 296.267 93.067 218,34%
Akureyri 22.377 15.024 48,94%
Ísafjörður 2.464 2.753 -10,50%
Kópavogur 38.466 17.765 116,53%
Reykjanesbær 26.011 9.580 171,51%
Fjarðabyggð 10.380 4.081 154,35%
Fljótsdalshérað 6.355 2.436 160,88%
Hafnarfjörður 36.444 14.161 157,35%
Vestmannaeyjar 2.730 3.246 -15,90%
Árborg 7.826 4.379 78,72%
Skuldir og tekjur A- og B-hluti
Hér eru tekin 10 dæmi úr ársreikningum sveitarfélaga og kannað hversu hátt hlutfall skuldirn-
ar eru miðað við tekjur. Lífeyrisskuldbindingar og skuldir utan efnahagsreiknings eru ekki inni
í þessum tölum.
„Án þess að ég sé að kommentera á prósentur í þessu
samhengi núna þá sýnist mér þetta vera í mjög góðum
farvegi hjá nefndinni. Það er erfitt að smella fingrum og
nefna prósentutölur. Það má vera að aðlögun þurfi að
koma til hjá hverju og einu sveitarfélagi,“ segir Kristján L.
Möller, samgöngu- og sveitarstjórnarráðherra, um hug-
myndir nefndar um að takmarka skuldir við 150 prósent
af árstekjum sveitarfélaga.
Kristján sagði í viðtali við Fréttablaðið í mars að virða
þyrfti sjálfsákvörðunarrétt sveitarfélaga, en það mætti
ekki þýða að hægt væri að setja þau á höfuðið. Spyrja
megi einnig hversu mikið sveitarfélög megi skuldsetja
sig; það geti verið tvöfaldar eða 1,5-faldar skatttekjur.
Það gæti verið regla sem þyrfti undantekningu til að víkja
frá. Eins væri hægt að setja reglur um að sveitarfélög
verði að skila hallalausum rekstri nema þau fái heimild
til annars.
„Þessar hugmyndir mínar standa,“ segir Kristján sem
er ekki þeirrar skoðunar að reglur um skuldaþak séu
erfiðar í framkvæmd. „Það sem við þurfum að gera
Íslendingar, eftir hrunið 2008, er að endurskipuleggja
allt okkar kerfi. Sjálfstæði sveitarfélaga er mikið en það
má ekki vera það mikið að við lendum í hremmingum
líkt og dæmi eru um nú þegar,“ segir Kristján og vísar til
skuldavanda Álftaness. „Þar er reynsla sem við verðum
að nýta til að þetta gerist ekki aftur. Ef það þarf að
þrengja lög og reglur til þess, þá þarf einfaldlega að
ganga í það.“
Skuldaþak ekki erfitt í framkvæmd
KRISTJÁN MÖLLER