Fréttablaðið - 09.11.2010, Blaðsíða 16

16 9. nóvember 2010 ÞRIÐJUDAGUR
Íslendingar séu virkir
þátttakendur í um-
ræðunni um aðild að
Evrópusambandinu …
Ísland og Evrópusambandið aðhyllast sömu grundvallargildi,
lýðræði og mannréttindi, og vinna
nú þegar saman að því að breiða
þau út á alþjóðavettvangi. Sem
framkvæmdastjóri stækkunar- og
nágrannastefnu ESB fagna ég því
að aðildarviðræður við Ísland séu
formlega hafnar. Það hvernig Ísland
hefur tekist á við afleiðingar banka-
hrunsins, hvort heldur sem litið er
til efnahagsumbóta eða stjórnkerfis-
breytinga, sýnir hversu rótgróin og
sterk lýðræðishefðin á Íslandi er.
Ísland og Evrópusambandið auðga
hvort annað. Evrópusambandið reið-
ir sig nú þegar á sérfræðiþekkingu
Íslendinga í málefnum Norður-Atl-
antshafsins og norðurskautssvæð-
isins, ekki síst varðandi aðferðir til
að bregðast við loftslagsbreyting-
um. Í því efni metum við reynslu og
þekkingu Íslendinga á sviði endur-
nýjanlegrar orku. Íslendingar gætu,
með aðild að Evrópusambandinu,
styrkt verulega getu sína til að tak-
ast á við þær áskoranir sem fram-
undan eru og nýtt þau tækifæri
sem munu skapast vegna breytinga
á norðurslóðum. Þessu til viðbótar
getur aðild að Evrópusambandinu
– með markað 500 milljón neytenda
og sameiginlegan gjaldmiðil – lagt
grunninn að hagvexti og stöðug-
leika til langs tíma.
Ég veit vel að íslenskt samfélag
stendur frammi fyrir grundvallar-
ákvörðun hvað varðar aðild að Evr-
ópusambandinu. Sem tékknesk-
ur ríkisborgari hef ég reynslu af
stækkun ESB þegar land mitt gerð-
ist aðili að Evrópusambandinu. Það
ferli kallar á upplýsingamiðlun og
víðtæk skoðanaskipti sem byggjast
á staðreyndum og tölum fremur en
á ótta eða goðsögnum.
Fyrsta framvinduskýrsla fram-
kvæmdastjórnar ESB um Ísland
gefur mynd af núverandi stöðu í
undirbúningi hugsanlegrar aðildar
að Evrópusambandinu. Í skýrslunni
er að finna greinargott yfirlit við-
fangsefna sem taka þarf til athug-
unar í viðræðuferlinu, einkum þau
sem varða fiskveiðar, landbúnað og
fjármálaþjónustu.
Okkur ber skylda til að vinna með
opnum hug og jákvæðni að lausnum
sem báðir aðilar hafa ávinning af.
Í samningaviðræðunum framund-
an munum við taka tillit til sérstöðu
Íslands og væntinga og standa um
leið vörð um grundvallarreglur Evr-
ópusambandsins. Nú þegar komið er
að mikilvægum áfanga aðildarvið-
ræðnanna mun samstarf okkar auk-
ast enn frekar. Næstu vikur og mán-
uði koma sérfræðingar frá Íslandi
og framkvæmdastjórninni saman
og meta þann mun sem er á löggjöf
okkar. Því næst ræðum við hvernig
og hvenær við fjöllum um útistand-
andi atriði og hefjum að því loknu
eiginlegar samningaviðræður um
einstaka kafla.
Miklu skiptir að Íslendingar séu
virkir þátttakendur í umræðunni
um aðild að Evrópusambandinu svo
að þeir geti sjálfir tekið ákvörðun
varðandi framtíðarstefnu þjóðar
sinnar. Þróttmiklar og markviss-
ar umræður í aðdraganda þjóðar-
atkvæðagreiðslu eru fyrst og
fremst á ábyrgð íslenskra stjórn-
málamanna og Íslendinga sjálfra.
Ég er ætíð reiðubúinn að leggja mitt
af mörkum til umræðunnar. Ég er
sannfærður um að vel undirbúin
ákvörðun um aðild að Evrópusam-
bandinu, sem fengið hefur ítarlega
umræðu, er ávinningur fyrir báða
aðila. Þetta markmið er ofarlega á
dagskrá minni.
Ég er sannfærður um að Ísland og
Evrópusambandið eiga svo margt
sameiginlegt að þau komast betur
af saman en sitt í hvoru lagi.
Sterkari saman
Ísland og ESB
Stefan
Füle
framkvæmdastjóri
stækkunar- og
nágrannastefnu ESB
Um daginn birtist heilsíðuaug-lýsing í blaði þar sem ákveðin
tegund örbylgjupopps var auglýst
undir orðunum „Engin transfita“.
Auglýsingin gladdi mig mjög því
hún sýnir að markaðurinn bregst
við umræðunni um óhollustu trans-
fitusýra í matvælum. Nýlega birtist
einnig þessi áskorun:
„Aðalfundur Læknafélags Íslands
[...] skorar á Alþingi Íslendinga að
samþykkja nú þegar þá þingsálykt-
unartillögu sem lögð hefur verið
fram á Alþingi um takmörkun
á transfitusýrum í matvælum á
Íslandi. Neysla transfitusýra í mat-
vælum eykur tíðni hjarta- og æða-
sjúkdóma verulega.“
Auglýsingin og áskorunin sýna
að nú er lag fyrir stjórnvöld að taka
af skarið og setja reglur um trans-
fitusýrur í matvælum. Undirrituð
hefur ásamt meðflutningsmönn-
um lagt slíka tillögu fyrir Alþingi.
Kröfur um að efni hættuleg heils-
unni verði takmörkuð eða bönnuð
í matvælum fara vaxandi. Trans-
fitusýrur í matvælum eru dæmi
um þetta.
Nýlega kynnti danskur læknir,
Steen Stender, aðalfundi Lækna-
félags Íslands og fulltrúum í heil-
brigðisnefnd Alþings reynsluna
af takmörkun transfitusýra í mat-
vælum í Danmörku. Hann er leið-
andi á þessu sviði og dró vagn-
inn árið 2003, þegar Danir settu,
fyrstir allra, reglur um að mat-
vara mætti ekki innihalda meira
en 2 g af transfitusýrum í hverj-
um 100 g fitunnar. Sviss og Aust-
urríki hafa nú sett svipaðar reglur.
Reynsla Dana er mjög góð og sýnir
rannsókn að þeir innbyrða minnst
af transfitusýrum af þeim 24 þjóð-
um sem skoðaðar voru. Íslending-
ar skipuðu sér hins vegar í verstu
sætin ásamt Austur-Evrópuþjóðum
og Bandaríkjamönnum.
Transfitusýrur myndast þegar
olía er hert í harða fitu. Hörð fita
er notuð til að matvæli fái eftir-
sóknarverða eiginleika, s.s. aukið
geymsluþol. Transfitusýrur eru
einkum í matvörum þar sem bökun-
arsmjörlíki eða djúpsteikingarfeiti
sem inniheldur herta fitu er notuð
við framleiðslu. Vörur sem mögu-
lega innihalda transfitusýrur eru
t.d. smjörlíki, steikingarfeiti, kökur,
kex, franskar kartöflur, djúpsteikt-
ur skyndibitamatur, örbylgjupopp,
snakk og sælgæti. Þessar vörur eru
vinsælar meðal barna og unglinga.
Dæmi eru um að transfitusýrur
geti verið allt að 60% af heildarfitu-
magni í matvöru. Neysla á transfitu-
sýru eykur líkur á hjarta- og æða-
sjúkdómum mun meira en neysla á
mettaðri fitu, sem þó er vel þekktur
áhættuvaldur. Ef neytt er meira en
5 g af transfitusýrum á dag aukast
líkur á slíkum sjúkdómum um 25-
30%. Hér á landi er auðvelt að fá það
magn í einni máltíð. Neysla trans-
fitusýra eykur einnig hættu á offitu
og sykursýki. Hin seinni ár hefur
neysla transfitusýra hér minnkað
nokkuð, m.a. vegna minni neyslu og
breyttrar samsetningar smjörlíkis.
Meðaltalshlutfall er samt of hátt og
ljóst að fjöldi Íslendinga er að inn-
byrða allt of mikið magn transfitu-
sýra.
Alþjóðaheilbrigðismálastofnun-
in mælir með að neyslan fari ekki
yfir 2 g á dag. Meðan ekki er búið
að setja reglur um hámarksmagn
transfitusýra geta neytendur reynt
að verjast með því að rýna í merk-
ingar á matvörum. Matur sem
inniheldur transfitusýrur er oft-
ast merktur á ensku sem „parti-
ally hydrogenated oil“ og á dönsku
„delvist hærdet olie/fedt“. Neytend-
ur geta einnig valið olíur og mjúka
fitu í stað harðrar fitu og tekið lýsi.
Brýnt er að Alþingi taki af skarið
sem fyrst í þessu mikilvæga neyt-
endamáli og setji reglur um tak-
mörkun transfitusýra í matvælum.
Ávinningurinn er mikill.
Engin transfita
Heilbrigði
Siv Friðleifsdóttir
alþingismaður