Fréttablaðið - 12.11.2010, Qupperneq 26

12. nóvember 2010 FÖSTUDAGUR
Öllum er ljóst að ráðamönnum er mikill vandi á höndum við
að ná utan um fjárhag ríkisins.
Það eru þó takmörk fyrir hvert er
hægt að seilast. Að skerða aðgang
nýfæddra barna að foreldrum
sínum er úrræði sem aldrei ætti
að koma til álita. Hvers vegna?
Engin nýfædd vera er jafn full-
komlega ósjálfbjarga og manns-
barnið. Án umönnunaraðila á
barnið sér enga lífsvon en þó er
ekki nóg að sinna líkamlegum
þörfum þess. Rannsóknir hafa
leitt í ljós að heilaþroski barna
er háður ánægjulegum tengslum
við aðra manneskju, sérstaklega
fyrsta árið. Þá er heilinn í mótun
en hvernig hann þroskast veltur
á aðstæðum og reynslu hvers og
eins. Jákvæð samskipti og vellíð-
an stuðla að tengingum á milli
taugafruma í þeim hluta heil-
ans sem sér um getu barnsins til
sjálfstjórnar og flókinna félags-
legra samskipta þegar fram líða
stundir. Aftur á móti getur skað-
leg streita, t.d. vegna ónærgæt-
innar umönnunar eða aðskilnaðar
frá þeirra nánustu, veikt tenging-
ar á milli taugabrauta, dregið úr
vexti heilans og veikt ónæmis-
kerfið.
Ungt barn getur ekki sjálft
stjórnað líðan sinni. Þess vegna
verða foreldrar eða aðrir sem
þekkja það vel að grípa inn í til að
draga úr vanlíðan þess. Við það
eitt að barn sé huggað er streitu
þess haldið innan viðráðanlegra
marka og stutt er við viðkvæmt
ónæmiskerfið. Á sama tíma er
vöxtur örvaður í þeim hluta heil-
ans sem hugsar um tilfinning-
ar, hefur taumhald á hvötum og
ræður færni í félagslegum sam-
skiptum. Ef þörfum barns er ekki
sinnt á þessum viðkvæma tíma
getur orðið röskun á líffræðileg-
um og sálrænum viðbrögðum sem
geta haft áhrif til lengri jafnt sem
skemmri tíma. Það er hætt við
að sjálfsmynd þeirra verði nei-
kvæð, þau læri ekki að þekkja til-
finningar sínar og bera sig eftir
björginni á heilbrigðan hátt. Þau
þróa síður með sér hæfileika til
að setja sig í spor annarra, sem
er forsenda þess að virða reglur
og mörk samfélagsins.
Foreldrarnir eru að öllu jöfnu
best til þess fallnir að sinna barni
sínu fyrstu mánuði og ár, einfald-
lega vegna þess að þeir þekkja
það betur en nokkur annar. Það
gerir þá hæfari en aðra til að
draga úr streitu barnsins og veita
því mesta ánægju- og öryggis-
kennd. Auk þess er væntumþykja
sterkasta aflið sem fær eina
manneskju til að bregðast við
annarri. Auðvitað þurfa fleiri að
koma að umönnun barna en þeir
sem beinlínis elska þau en þarna
skiptir tíminn máli. Því yngra
sem barnið er, því meiri þörf
hefur það fyrir manneskju sem er
tengd því, sem bókstaflega finn-
ur til með því og leggur sig fram
um að tempra líðan þess jafnt og
þétt. Þess vegna skiptir miklu
máli hvort barn er skilið frá for-
eldrum sínum nokkurra mánaða
eða nokkurra ára gamalt, í fjórar
klukkustundir á dag eða níu, þrjá
daga vikunnar eða fimm.
Við höfum alltof lengi ætlað
ungum börnum meira sjálfstæði
og þroska en forsendur eru til.
Þetta kemur ekki eingöngu niður
á börnum og foreldrum þeirra
heldur einnig samfélaginu, sem
ber þungan kostnað vegna heilsu-
og hegðunarvanda barna og ung-
menna. Ótímabært álag á ung
börn vegur að getu þeirra til að
tengjast, treysta, læra, skapa og
elska. Ráðamönnum er sannar-
lega vandi á höndum við niður-
skurð sem enginn kærir sig um
en það er alvarleg skammsýni að
skera umönnun ungra barna við
nögl. Nær væri að leita allra leiða
til að efla tengsl foreldra og ungra
barna og hlúa sérstaklega að ein-
stæðum foreldrum og þeim sem
glíma við geðheilsuvanda. Þannig
gætum við, til lengri tíma litið,
sparað umtalsverða fjármuni.
Þegar lífið veltur á nánd
Fæðingarorlof
Sæunn
Kjartansdóttir
sálgreinir
Ráðamönnum er sannarlega vandi á
höndum við niðurskurð sem enginn kær-
ir sig um en það er alvarleg skammsýni
að skera umönnun ungra barna við nögl.
Ég varð ekki lítið undrandi við lestur á grein Sverris Jakobs-
sonar sagnfræðings í Fréttablað-
inu 2. nóvember sl. undir fyrir-
sögninni Svik við málstaðinn?
Þar tekur greinarhöfundur sér
fyrir hendur að réttlæta uppgjöf
forystu Vinstrihreyfingarinn-
ar – græns framboðs gagnvart
Samfylkingunni við ríkisstjórn-
armyndun í maí 2009 þar sem
flokkurinn var dreginn inn á spor
umsóknar um aðild að Evrópu-
sambandinu þvert á grundvall-
arstefnu sína.
Í sjónvarpsumræðu 24. apríl
2009, kvöldið fyrir kosningar,
útilokaði formaður VG að undir-
búningur að umsókn um aðild að
ESB myndi hefjast með þátttöku
VG í kjölfar kosninganna. Samt
velur sagnfræðingurinn að setja
spurningarmerki aftan við fyrir-
sögn greinar sinnar og tekur sér
síðan fyrir hendur að snúa út úr
áskorun 100 félaga og stuðnings-
manna flokksins til forystunnar.
Hálfkveðnar vísur við stjórnar-
myndun
Samstarfsyfirlýsing ríkisstjórn-
arflokkanna um Evrópumál er
kynleg samsuða og til þess fall-
in að afvegaleiða þá sem afstöðu
áttu að taka til stjórnarmyndun-
ar. Þar er það gert að aðalatriði
„að þjóðin muni greiða atkvæði
um samning í þjóðaratkvæða-
greiðslu að loknum aðildarvið-
ræðum“. Með því orðalagi er látið
svo sem aðildarsamningur hljóti
að verða niðurstaðan.
Í framhaldi af þessu segir:
„Utanríkisráðherra mun leggja
fram á Alþingi tillögu um aðildar-
umsókn að Evrópusambandinu á
vorþingi. Stuðningur stjórnvalda
við samninginn þegar hann ligg-
ur fyrir er háður ýmsum fyrir-
vörum um niðurstöðuna út frá
hagsmunum Íslendinga ...“ Hér
er boðuð spánný samningatækni,
samningur skal það verða, þótt
stjórnvöld hafi við hann ýmsa
fyrirvara út frá meginhagsmun-
um landsmanna, rétt eins og ein-
hverjir aðrir en ríkisstjórnin eigi
að bera ábyrgð á niðurstöðunni.
En aðal tálbeitan gagnvart
flokksráði VG fólst í því að það
væri utanríkisráðherra, en ekki
ríkisstjórnin sem legði tillögu um
aðildarumsóknina fyrir Alþingi
og þingmenn flokksins væru því
með öllu óbundnir af stuðningi
við hana. Þegar tillagan kom svo
fram nokkrum vikum síðar birt-
ist hún ekki sem mál Össurar
Skarphéðinssonar utanríkisráð-
herra heldur sem ríkisstjórnartil-
laga með óbeinni skuldbindingu
um að tryggja yrði henni meiri-
hluta. Um slíkan flutning mála
gilda tvær ólíkar greinar í stjórn-
arskrá, þ.e. 55. grein um málefni
sem einstakir þingmenn eða ráð-
herrar leggja fram, en um stjórn-
artillögur á við 25. grein stjórn-
arskrárinnar þar sem áskilið er
samþykki forseta lýðveldisins
fyrir framlagningu. Hér var því
forsendum snúið á haus strax á
fyrstu vikum stjórnarsamstarfs-
ins, andstætt því sem Sverrir full-
yrðir í grein sinni.
Fullyrðingar sem ekki standast
Sverrir fullyrðir í grein sinni
að „aðlögunarferli“ sem fyrst
var kynnt utanríkismálanefnd
Alþingis með minnisblaði 25.
ágúst sl. sé ekki nýtt af nálinni
„heldur hefur það verið í gildi
síðan Ísland gekk í evrópska
efnahagssvæðið fyrir hartnær
tveimur áratugum“. Jafnframt
staðhæfir hann ranglega að Nor-
egur hafi tvívegis farið í gegnum
„slíka aðlögun“ án þess að ganga
í Evrópusambandið.
Hér er sagnfræðingurinn að
andmæla áskorun 100-menn-
inganna en í henni er bent á að
forsendur hafi breyst í grund-
vallaratriðum frá því aðildarum-
sókn var ákveðin. Orðrétt segir
í áskoruninni: „Umsóknin snýst
ekki lengur um að kanna hvað í
boði er af hálfu ESB, eins og áður
var látið í veðri vaka, heldur er
nú að hefjast flókið ferli aðlögun-
ar að regluverki og stofnanakerfi
ESB með milljarða fjáraustri frá
Brussel. Slíkar greiðslur frá Evr-
ópusambandinu gera að engu þær
vonir að hér fari fram lýðræðis-
leg og hlutlæg umræða um kosti
og galla aðildar.“
Gjörbreytt ferli
Skrif Sverris bera þess ekki vott
að hann hafi fylgst mikið með
þróun ESB og vinnubrögðum við
stækkun sambandsins síðustu
tvo áratugi. Þegar þrjú Norður-
lönd sóttu um aðild að ESB var
þess gætt að ESB blandaði sér
þar á engan hátt í umræðuna
innanlands í aðdraganda þjóð-
aratkvæðagreiðslu. Nú er öldin
önnur.
Ríki sem urðu aðilar að ESB
á árunum 2004 og 2007 fengu í
aðdraganda svonefnda sérfræði-
ráðgjöf og fjárhagsstyrki frá
Brussel og árið 2006 var þessi
íhlutun sameinuð undir einni
áætlun eða sjóði sem nefnist
Instrument of Pre-Accession Ass-
istance, skammstafað IPA. Á því
byggir sú aðlögun sem andmælt
er í áskoruninni og bæði fjár-
málaráðherra og sjávarútvegs-
og landbúnaðarráðherra segjast
hafna.
Væntanlega mun það sama ekki
aðeins gilda um öll ráðuneyti á
vegum VG heldur ríkisstjórnina
sem heild. Slíkt er prófsteinn á
hvort virða eigi lágmarks leik-
reglur í samskiptum Íslands og
ESB áður en lengra er haldið.
Sagnfræðingur á villigötum
Ísland og ESB
Hjörleifur
Guttormsson
fyrrv. þingmaður og
ráðherra
Hér var því for-
sendum snúið á
haus strax á fyrstu vikum
stjórnarsamstarfsins
Allt að
80 %
orkuspa
rnaður
Allt að
30 %
orkuspa
rnaður
Allt að
80 %
orkuspa
rnaður
0 %
orkuspa
rnaður