Sameiningin - 01.09.1925, Blaðsíða 14

268
líklega hafa veriö í hvers' manns munni. RökfræSi Aristóteles-
ar þekkir hann ekki, svo aS séS verSi; og hvergi verSur þess
vart, aÖ hann sæki hugsun eða orSalag til heims'pekinganna
grísku. Aftur á móti eru áhrif gySinglegrar mentunar sýnileg
í hverri málsgrein hjá Páli, svo aS segja. Hann er nákunnugur
gamla1 testamentinu, og vitnar ýmist í gríska textann eSa þann
hebreska; þangaÖ' sækir hann heimildir fyrir kenningum sínum;
og má sjá þaS á öllu, hugsun, orSalagi, sjónarmiÖi, að hann
hefir alist upp í gySinglegum hugarheimi frá barnæsku. Jafnvel
þegar hann gengur í .berhgg viS lögmáls-dýrkunina, þetta óska-
barn rabbína-guðfræSinnar, !þá byggir hann öll sín rök á hebr-
eskum grunni.
Satt er það, að sumir formfróSir tilgátusmi'ðir hafa reynt
aS rekja guSfræði Páls til grískra trúarhugmynda, meðal ann-
ars til launhelganna svo kölluðu, en þaS voru dultrúarkreddur
ýmsar og leynisiðir, sem þróuðust eins og afkvistir á megin-
átrúnaði Grikkja og annara fornþjóða. ÞangaS vilja slíkir
fræSimenn rekja ræturnar aS kenningum postulans. Sú tegund
nýfræðinnar, er þó alt annaS en sannfærandi.*) Að leiSa Pál til
arfs meS Grikkjum, andlega talað, það krefur álíka hugvits og
fræSimensku, eins og þegar Sæmundur fróSi “sannaði með lær-
dómi sínum”, að orðin fór' nú væri latína. Engiri ályktun, sem
bygð er á fornum sögurökum, getur verið ábyggilegri .heldur en
sú, að trúarhugsun Páls sé hebresk, en ekki grísk aS uppruna og
öllum einkennum.
Þó er þaS litlum vafa bundiS, að mentalífið í Tarsus hafi
haft djúp áhrif á Pál i uppvextinum. Borgin var víSfræg menta-
stöð, eins og áður var sagt, en mentunin náði ekki til fjöldans.
Átrúnaður almúgafólksins var iblendingur af grískum goðasögn-
um og aus'trænni hjátrú, þrungin megnustu siSspillingu. Jafn-
vel hjá mentalýSnum var siSmenningin mest öll á yfirborðinu.
Átrúnaðurinn gamli var því sem næst útdauður í þeim hópi.
Spekin, sem komin var í staðinn, hafði aS vísu margar fagrar
og háfleygar kenningar á boðstólum, en hana skorti frjómagniS,
eldheita sannfæring og betrunarkraft, þegar til reyndarinnar
kom. Ef trúa rná ummælum heiSins manns um ástand borgar-
innar á öndverðri fyrstu öld, þá var mentunin lítið annaS en
hjúpur, sem hu'ldi siðleysislifnað og óráSvendni, öfund, smá-
smuglegan flokkaríg og alls' konar ómensku. Eftir gömlum
*) Rétt til dæmis: Helztu heimi.ldirnar, sem tilgátur þessar
stySjast viS, eru áreiSanlega 100—300 árum yngri en Páisbréfin.