Fréttablaðið - 19.04.2011, Blaðsíða 17

ÞRIÐJUDAGUR 19. apríl 2011 17
Í Fréttablaðinu laugardaginn 16. apríl setur Þorsteinn Páls-
son fram þá fullyrðingu að forseti
Íslands hafi breytt stjórn skipun
Íslands. Umturnun hans hafi þó
ekki falist í breytingu á hinni
„skrifuðu stjórnarskrá“ heldur
í því að aftengja þau siðferðis-
gildi sem hún var reist á. Þessa
„aftengingu“ kennir Þorsteinn við
„ábyrgðarleysiskenningu“ forseta.
Inntak þessarar kenningar, sem
Þorsteinn rekur til „bæði stjórn-
skipunarfræðinga og stjórnmála-
manna“ virðist vera að það „hefði
afleiðingar“ að beita synjunar-
valdi forseta. Í raun sé forsetinn
hins vegar ábyrgðarlaus – þjóðar-
atkvæði sé „án afleiðinga“.
Í aðdraganda setningar
stjórnar skrárinnar var, eðli máls-
ins samkvæmt, mest fjallað um
stöðu og hlutverk forseta hins
fyrir hugaða lýðveldis. Í umræðum
á Alþingi kom skýrt fram að þing-
menn voru sér þess vel meðvit-
andi að synjunarvald forseta gæti
haft óþægilegar og ófyrirsjáan-
legar afleiðingar fyrir stjórnmála-
ástandið hverju sinni. Engu að
síður var raunverulegt synjun-
arvald forseta fest í stjórnarskrá
og því erfitt að átta sig á seinni
tíma efasemdum sumra stjórn-
mála- og fræðimanna um það
atriði. Í ummælum Þorsteins um
hina „rituðu stjórnarskrá“ kemur
fram (líklega óljúf) viðurkenn-
ing á þessari lagalegu staðreynd.
Í samræmi við þetta er skotmark
Þorsteins að þessu sinni ekki synj-
unarvaldið sjálft heldur pólitísk
meðferð forseta á synjunarvaldinu
í ljósi þeirrar siðferðilegu gilda
sem stjórnskipunin hvílir á.
Sú ákvörðun að hverfa frá upp-
haflegri hugmynd milliþinga-
nefndarinnar um að Alþingi kysi
forseta og fela þjóðinni þetta
vandasama val skipti auðvitað
sköpum fyrir ábyrgð og stöðu
forseta. Lýðveldisstjórnarskráin
var grundvölluð á því að forseti
Íslands leiddi umboð sitt milli-
liðalaust frá þjóðinni og bæri
beina ábyrgð gagnvart henni, rétt
eins og Alþingi á að gera sjálft.
Pólitískri ábyrgð forseta var og
er einfaldlega þannig fyrir komið
að hann verður að standa þjóðinni
reikningsskil í almennum kosn-
ingum á fjögurra ára fresti. Við
slíka ábyrgð ætti Þorsteinn að
kannast sem fyrrverandi alþingis-
maður.
Alþingi er reyndar veittur sá
möguleiki að knýja fram almenna
atkvæðagreiðslu um brottvikn-
ingu forseta ef svo ber undir (11.
gr. stjskr.). Ef Alþingi telur í dag
að forseti hafi brugðist hlutverki
sínu hefur það þann möguleika að
virkja þessa lýðræðislegu ábyrgð
forseta gagnvart þjóðinni tafar-
laust. Jafnframt tekur þingið þá
áhættu að þing verði rofið ef til-
laga þess er felld af kosningum.
Í þessari reglu kemur ágætlega
fram að pólitísk ábyrgð þessara
æðstu stofnana ríkisins er gagn-
vart þjóðinni. Í þessu sambandi
ber forseti Íslands hvorki meiri né
minni pólitíska ábyrgð en Alþingi
sjálft.
Grundvöllur íslenskrar stjórn-
skipunar liggur í lýðræðislegu
umboði, valddreifingu og gagn-
kvæmu aðhaldi helstu stofnana
ríkisins – ekki alræði og ábyrgðar-
leysi Alþingis. Það eru vonbrigði
að Þorsteinn Pálsson virðist ekki
hafa áttað sig á þessum grund-
velli íslenskrar stjórnskipunar
þrátt fyrir lagapróf svo og ára-
tuga reynslu úr stjórnmálum. Það
er svo annað álitamál hvort hægt
sé að styrkja þessi grunngildi,
þar á meðal lýðræðislega ábyrgð,
í þeirri endurskoðun stjórnar-
skrárinnar sem nú stendur yfir. Í
því sambandi er „ábyrgðarleysis-
kenning“ Þorsteins Pálssonar hins
vegar ekki hjálpleg.
Ábyrgðarleysiskenning úr lausu lofti
Stjórnskipan
Ágúst Þór
Árnason
aðjúnkt við lagadeild
Háskólans á Akureyri
Stjórnmálamenn eru með fjöl-miðla á heilanum og hafa nú
klambrað saman fjölmiðlafrum-
varpi og samþykkt á þingi. Þar
skín í gegn að þetta fólk virðist
ekki vita af tilvist netsins, sem
hefur umturnað öllum skilgrein-
ingum og hugmyndum um fjöl-
miðla. Ekki liggur einu sinni
fyrir grundvallarskilgreining
sem svarar spurningunni: Hvað
er fjölmiðill? Frétta- og blaða-
mennska skilgreinist ekki út frá
því hvort henni er miðlað með
pappamassa eða á ljósvaka í gegn-
um harðplast og gler. Enginn virð-
ist telja sig þurfa að svara grund-
vallarspurningunni sem er þessi:
Af hverju ætti að þurfa einhver
sérstök lög um fjölmiðla umfram
önnur fyrirtæki? Ef einhvern tíma
var hægt að rökstyðja slíkt var
það hugsanlega á þeim tíma þegar
ekki var á færi nema auðkýfinga
að eiga fjölmiðla og reka þá. Öldin
er önnur í dag.
Hér er ein óborganleg klásúla
úr þessum lögum en af nægu er
að taka þar sem glittir í forræðis-
hyggju bak við aðra hverja setn-
ingu.
„Til að fylgjast með framvindu
jafnréttismála getur fjölmiðla-
nefnd óskað eftir upplýsingum
frá fjölmiðlaþjónustuveitendum
um greiningu starfsfólks eftir
kyni og stöðu (starfsheitum). Þá
getur fjölmiðlanefnd óskað eftir
samstarfi við fjölmiðlaþjónustu-
veitendur um upplýsingar um
birtingar myndir kynjanna, þ.e.
hlutfall kvenna og karla í frétt-
um, bæði viðmælendur og frétta-
menn, hlutfall kynjanna í unnu
dagskrárefni o.fl. Hér getur einn-
ig verið um að ræða upplýsingar
um hvernig fjölmiðlaþjónustu-
veitendur vinna gegn staðal-
ímyndum kynjanna og efla stöðu
kvenna á og í fjölmiðlum.“
Algerlega burtséð frá því hvað
fólki finnst um femínisma í sinni
róttækustu mynd – í þessu krist-
allast grundvallarmisskilningur
á eðli fjölmiðla. Þarna er verið að
fara fram á að þeir séu einhvers
konar gerandi í þjóð félaginu; að
þeim beri að taka virkan þátt í
að betra þegnana í samræmi við
hugmyndir þingmanna. En ekki
bregða upp mynd af þjóðfélaginu
eins og það er: Sumsé að sinna
sinni frumskyldu, sem er að veita
upplýsingar. Óbeint er verið að
fara fram á að fjölmiðlar hagræði
sannleikanum. Það fer ekki saman
að vera í uppeldishlutverki og að
sinna frumskyldunni, sem er að
veita sem óbjagaðastar upplýs-
ingar svo menn geti brugðist við í
framhaldi ef þeim sýnist svo.
Af hverju í ósköpunum ætti
almenningur að sætta sig við að
fjölmiðlar, sem einkum eiga að
veita hinu opinbera aðhald, taki
við skipunum frá þeim hinum
sama um hvernig haga beri frétta-
flutningi? Á þingi sitja nú vel á
þriðja tug sem hafa starfað við
fjölmiðla eða verið viðloðandi þá.
Við hljótum að spyrja þá hvað í
ósköpunum þeim gangi til með
þessu hlálega bulli?
Fáránleg fjölmiðlalög
Fjölmiðlar
Jakob Bjarnar
Grétarsson
blaðamaður
Enginn virðist telja sig þurfa að svara
grundvallarspurningunni sem er þessi: Af
hverju ætti að þurfa einhver sérstök lög
um fjölmiðla umfram önnur fyrirtæki? Hefðbundin kaffivél verð frá kr. 31.965
Kaffivél með bollahitara verð frá kr. 39.900
Kaffivél með flóunarkönnu verð frá kr. 47.551
Páskatilboð
á kaffivélum
Magimix kaffivélar á frábæru
páskatilboði, á meðan birgðir endast
Suðurlandsbraut 20, Reykjavík | Sími 588 0200 | www.eirvik.is
Njótið páskana með rjúkandi kaffi, cappuccino eða caffe latte á
innan við mínútu heima í eldhúsi. Magimix kaffivélarnar nota
einungis Nespressó kaffi af bestu gerð.
Hringdu í síma
ef blaðið berst ekki