Fréttablaðið - 04.08.2011, Qupperneq 19

FIMMTUDAGUR 4. ágúst 2011
ÚR ERLENDUM LEIÐURUM
Böðullinn í Damaskus
Yfirvöld í Sýrlandi beita miskunnarlausu ofbeldi. Um
helgina voru yfir 100 drepnir. Umheimurinn má ekki
láta einræðisherrann Bashar al-Assad komast undan.
Um helgina herti sýrlenski herinn ofbeldisaðgerðir
sínar. Skotið var úr vélbyssum og brynvörðum bílum
á óvopnaða mótmælendur víðs vegar um landið. Það
var greinilega tilraun Bashar al-Assads forseta til þess
að brjóta mótmælin á bak aftur fyrir föstumánuðinn
sem hófst á mánudaginn. Mótmælin hafa hingað til
verið skipulögð í samræmi við föstudagsbænirnar. Í
föstumánuðinum safnast múslímar saman í mosk-
unum. Við þær aðstæður hefði krafturinn í upp-
reisninni getað orðið meiri. Það reynir Assad að koma
í veg fyrir.
www.dn.se/ledare
Úr leiðara Dagens Nyheter
–einfalt og ódýrt
COLON CLEANSER
OG B-12 VÍTAMÍNI!
TILBOÐ MÁNAÐARINS Í ÁGÚST
Spönginni • Hólagarði • Skeifunni • Setbergi • Akureyri • www.apotekid.is
20% AFSLÁTTUR AF
ÖRVAR
MELTINGU
NA
MEÐ
FÓLINSÝRU
OG B-6
VANILLU ÍSPINNAR MEÐ SÚKKULAÐI 120 ML
298 KR. 3 STK.
VANILLU ÍSPINNAR MEÐ SÚKKULAÐI 60 ML
398 KR. 12 STK.
VANILLU ÍSTOPPAR MEÐ SÚKKULAÐI 120 ML
498 KR. 8 STK.
SPARAÐU MEÐ
EURO SHOPPER
SPARAÐU Í
BÓNUS
Að veðsetja eigur annarra
Hugsum okkur mann, sem tekur bíl á leigu á mánu-
dagsmorgni. Hann fær bílinn
afhentan til leigu í fimm daga
og greiðir t.d. 100 þúsund krón-
ur fyrir fram fyrir leiguna til
föstudagskvölds, eða 20 þúsund
krónur á dag. Það, sem hann
hefur í reyndinni keypt, er
skírteini, sem veitir honum rétt
til að nota bílinn í fimm daga.
Skírteinið, það er leiguréttinn,
getur maðurinn með leyfi bíla-
leigunnar framselt til ann-
ars manns, sem tekur þá á sig
skuldbindingu hins fyrr nefnda,
það er skylduna til að skila
bílnum óskemmdum í viku-
lok. Skírteinið er 100 þúsund
króna virði á mánudagsmorgn-
inum og 80 þúsund króna virði
á þriðjudagsmorgni, því að þá
eru aðeins fjórir dagar eftir
af leigutímanum. Leigutakinn
gæti hugsanlega farið í bank-
ann sinn beint úr bílaleigunni
á mánudeginum og tekið lán
til fjögurra daga að upphæð 20
þúsund krónur og lagt skírtein-
ið frá bílaleigunni að veði með
leyfi bílaleigunnar. Standi lán-
þeginn ekki í skilum við bank-
ann á fimmtudeginum, yfir-
tekur bankinn skírteinið, sem
er þá 20 þúsund króna virði og
veitir bankanum afnot af bíln-
um á föstudeginum. Bankinn
vill ekki veita hærra lán en
20 þúsund krónur með veði í
leiguskírteininu vegna þess, að
andvirði þess er komið niður
í 20 þúsund krónur á fimmtu-
deginum. Aðeins óábyrgur eða
óheiðarlegur bankastjóri myndi
veita 100 þúsund króna lán með
veði í leiguskírteininu, því að
veðið myndi þá ekki bæta bank-
anum nema að 1/5 hluta vanskil
á láninu.
Hugsum okkur nú annan
mann í sömu sporum. Hann fer
beint í bankann sinn á bílnum,
sem er fimm milljóna króna
virði, og tekur lán til fjögurra
daga að upphæð fimm milljónir
króna og 20 þúsund. Hann
veðsetur þannig bílinn fyrir
fimm milljónir og leiguskír-
teinið fyrir 20 þúsund. Ef hann
stendur í skilum við bankann
á fimmtudeginum, hefur hann
fengið afnot af fimm millj-
ónum og 20 þúsundum betur
í fjóra daga og er að því leyti
betur settur en hefði hann
tekið aðeins 20 þúsund krónur
að láni með skírteinið eitt að
veði. Standi hann á hinn bóginn
ekki í skilum við bankann á
fimmtudeginum, getur bankinn
gengið að manninum og tekið af
honum leiguskírteinið, sem er
20 þúsund króna virði. Bankinn
getur ekki gengið að bílaleig-
unni, enda hefði hún aldrei veitt
leigu takanum heimild til að
veðsetja bílinn. Bankinn tapar
því fimm milljónum. Þannig
hefur leigutakanum tekizt að ná
fimm milljónum króna af bank-
anum í gegnum bílaleiguna.
Ekki bara það. Leigutakinn í
dæminu hefur berlega framið
umboðssvik í skilningi 249.
greinar hegningarlaga, en þar
segir: „Ef maður, sem fengið
hefur aðstöðu til þess að gera
eitthvað, sem annar maður
verður bundinn við, eða hefur
fjárreiður fyrir aðra á hendi,
misnotar þessa aðstöðu sína,
þá varðar það fangelsi allt að 2
árum, og má þyngja refsinguna,
ef mjög miklar sakir eru, allt
að 6 ára fangelsi.“ Í þessu fel-
ast þau augljósu sannindi, að
engum má haldast uppi að veð-
setja eigur annarra í leyfisleysi.
Þessi einfalda dæmisaga
lýsir hugsuninni á bak við
auðlindaákvæðið í frumvarpi
Stjórnlaga ráðs til nýrrar stjórn-
arskrár. Þar segir: „Auðlindir
í náttúru Íslands, sem ekki eru
í einkaeigu, eru sameiginleg
og ævarandi eign þjóðarinnar.
Enginn getur fengið þær, eða
réttindi tengd þeim, til eignar
eða varanlegra afnota og því
má aldrei selja þær eða veð-
setja.“ Í þessum orðum felst, að
skip með kvóta megi veðsetja
aðeins upp að því marki, sem
nemur verðmæti skipsins sjálfs
og veiðiréttarins með leyfi
eigandans, það er almanna-
valdsins í umboði þjóðarinnar.
Í frumvarpinu segir einnig:
„Stjórnvöld geta á grundvelli
laga veitt leyfi til afnota eða
hagnýtingar auðlinda eða ann-
arra takmarkaðra almanna-
gæða, gegn fullu gjaldi og til
tiltekins hóflegs tíma í senn.
Slík leyfi skal veita á jafnræðis-
grundvelli og þau leiða aldrei
til eignarréttar eða óafturkall-
anlegs forræðis yfir auðlind-
unum.“
Hugsum okkur loks útvegs-
mann, sem kaupir fiskiskip
með kvóta, það er réttinn til
að veiða 120 tonn af fiski á
einu ári eða tíu tonn á mánuði.
Hugsum okkur, að skipið sjálft
sé 20 milljóna króna virði og
aflinn 120 milljóna virði. Taki
útgerðarmaðurinn lán í banka
til eins árs með veði í skipi
og veiðirétti, myndi gætinn
bankastjóri ekki lána mann-
inum meira en 20 milljónir. Það
stafar af því, að standi lántak-
andinn ekki í skilum að ári,
getur bankinn aðeins tekið yfir
skipið, en ekki kvótann, því að
hann er uppveiddur eftir árið og
einskis virði. Banki, sem lánar
manninum 140 milljónir út á
skip og kvóta við upphaf árs,
getur að ári liðnu aðeins endur-
heimt 20 milljónir og tapar 120
milljónum. Í þessu dæmi hefur
útvegsmanninum tekizt að ná
120 milljónum króna af bank-
anum í gegnum kvótann. Svik-
ull bankastjóri gæti séð sér hag
í slíkum viðskiptum, einkum
ef ríkið tekur á sig tapið á end-
anum. Af þessu má ráða hætt-
una, sem fylgir langtímaleigu
aflaheimilda, sé ekki tekið fyrir
veðsetningu þjóðareignarinn-
ar. Sé kvóta úthlutað til margra
ára í senn, margfaldast tapið,
sem viðskipti af þessu tagi geta
lagt á bankann og aðra, þar á
meðal lánardrottna og hluthafa
bankans og skattgreiðendur.
Sjávarútvegsfyrirtæki þurfa að
lúta sömu lögum og önnur fyrir-
tæki og annað fólk. Engum má
haldast uppi að veðsetja eigur
annarra án leyfis.
Í DAG
Þorvaldur Gylfason
prófessor
Sé kvóta úthlutað til margra ára í senn,
margfaldast tapið, sem viðskipti af þessu
tagi geta lagt á bankann og aðra, þar á
meðal lánardrottna og hluthafa bankans og skatt-
greiðendur.