Faxi - 01.12.1957, Blaðsíða 39

F A X I
147
Þjóðhátíðardagurinn í sumar
Flutt á útihátíð í Keflavík 17. júní síðast liðinn.
G(Sði áheyrandi.
Tíminn líður, þjóðhátíðardagurinn er
upprunninn. Þó aðeins sá 14. í sögu lýð-
veldisins. Að vera 14 ára er ekki hár aldur
í lífi einstaklings, hvað þá í lífi heillar
þjóðar.
Unglingurinn er ómótaður. Hann hefur
ekki slitið bernskuskónum. Hugsun hans
og skoðanir eru ómótaðar. Hann fylhist
gleði yfir hverjum degi sem líður og í
birtu hinna björtu nátta finnst honum svo
gaman að lifa að hann getur ómögulega
farið að sofa .Lífið blasir við fullt af ævin-
týrum og lokkandi athurðum, sem eru að
ske og eiga að ske. Engan tima má missa.
Hvers vegna eigum við þá að sofa,imeðan
birta er enn á lofti og lífið svona dásamlegt,
en einhver mamma kallar:i
Við höfum öll upplifað þessar stundir,
hver og einn á bernskuskeiðinu. Hver og
einn þekkir þessa tilfinningu.
Við getum ekki umbreitt tímatalii ein-
staklings yfir í tímatal þjóðarinnar, og ætt-
jarðar sem slíkrar. Til þess erum við
ekki nógir reikningsmenn. En hugsum
okkur hve, lýðveldið okkar er eiginlega
ungt. Við sjáum ljóslega hvað við erum
komnir skammt á leið sem sjálfstætt lýð-
veldi. Æskuárin eru að byrja, varla ein
sekúnta í lífi lýðveldisins' er liðin.
En við, sem lifum í dag, við finnum
einnig æskuáhrifin í lífi þjóðarinnar. Allt
er svo ungt. Allt er svo ónotað. Við erum
nývaknaðir til starfa og viljum ekki sofa.
Athafnaþráin brennur okkur í brjósti og
við kunnum okkur ekki hóf 1 harnslegum
æskulátum. Okkur vantar þetta og hitt og
þá er að fá það.
Og þetta er einmitt það skemmtilegasta
við tilveru ísl. þjóðarinnar í dag. Hin
ótölulegu verkefni sem blasa við. Hugsum
okkur andstæðurnar yfir hyggð lönd, þar
sem liver skiki er ræktaður, húið að gera
svo að segja allt. Einu hjargráð vaxandi
fólksfjölda er að svo og svo margar þús-
undir flykkist úr landi, til fjarlægra staða
í öðrum heimsálfum. Þar verða menn að
rífa sig upp með rótum, frá kærri ættjörð,
og koma í gjörólíkt umhverfi. Festa síðan
rætur að nýju. En hvert sem við horfum
hér á landi, eru óleyst verkefni. Vatnsaflið
er svo að segja ónotað. Gufuhverirnir einn-
ig. Aðeins lítill hluti landsins er í rækt. Þar
híða geysileg verefni. Fiskimiðin um hverf-
is landið bjóða upp á.ótæmandi möguleika,
svo mikla, að við getum ekki gert okkur
þá í hugalund.
Efni jarðar eru órannsökuð og þannig
mætti lengi telja.
Lýðveldið er ennþá ungt, en þetta verður
verkefni framtíðarinnar, að beizla vatns-
aflið og heitu hverina. Nýta fiskimiðin
hetur en við gerum í dag. Yrkja jörðina,
koma meiri hluta hennar í rækt og þar
megum við ekki gleyma ísl. skógunum.
Forfeður okkar tóku við okkar ástkæra
landi skógivöxnu milli fjalls og fjöru.
Hvaða kynslóð verður það, er skilar því
þannig aftur til framtíðarinnar. Vonandi
tökum við það eins föstum tökum og önn-
ur framfaramál. Þar liggur mikið við.
Núlifandi kynslóð hefur gert stórvirki
og varla ætlað sér af. Hún hefur ef til vill
ekki lagt nóga rækt við undirbygginguna,
grunninn, sem þarf að vera sterkur. Það er
ekki nóg að telja sig vera sjálfstæða þjóð
ef við þurfum svo fjárhagslega að vera upp
á aðra komnir. Þess vegna er viðhorfum
í dag snúið við. Við vorum áður ragir og
þorðum ekki, og það var okkur fjötur um
fót. I dag er spurningin: Hvað á ég að
gera, og livað að láta ógert af því, sem mig
langar til, vegna þess að gjaldþol atvinnu-
veganna er takmarkað. Það er1 mestur
vandi að halda við gæðinginn. Undir-
staðan að frjálsu lýðveldi þarf að vera sterk.
Ekki einungis andlega heldur einnig fjár-
hagslega. Þetta vill okkar unga lýðveldi
oft gleyma í sínum unggæðingshætti.
Okkur hættir til að lifa um efni fram
og framkvæma of mikið á of stuttum tíma,
svo tjón hlýzt af. Við verðum að kunna að
fara hinn gullna meðalveg, sem er svo
vandrataður.
Við heyrum getið um menn sem eru að
yfirgefa landið, og leita sér atvinnu og
möguleika annarsstaðar. Hvað hugsa þeir
menn, eru þeir hlindir á síns eigins lands
möguleika og tækifæri sem allstaðar blasa
við? Getum við ekki gefið þeim sýn? Sem
betur fer eru þessir menn ekki margir, en
þeir eru samt of margir meðan einhver
einn er til. Því að við þurfum á öllum ís-
lendingum að halda við uppbyggingu
landsins.
Við minnumst í dag fullveldis Islands.
Við fögnum endurheimtu sjálfstæði og
minnumst með þakklæti og virðingu þeirra
Islendinga sem barist hafa harðri og
strangri baráttu í frelsisharáttu þjóðarinn-
ar. Við minnumst hárra og lágra í hreysi
og í höll, hvar sem þeir liafa staðið, við orf-
ið eða við fiskilínuna. Eða með penna í
hönd skapandi á listrænan hátt ekki aðeins
sögu sinnar eigin þjóðar heldur einnig
sögu annara þjóða.
Hungur og drepsóttir herjuðu, verzl-
unarólag og eldgos gengu yfir, en ekkert
megnaði að drepa hinn óslökkvandi neista
íslenzks þjóðernir og íslenzkrar tungu, eins
og skáldið sagði:
Andinn lifir æ hinn sami
þótt afl og þroska nauðin lami.
Við minnumst þó fyrst og fremst
frelsishetju þjóðarinnar, Jóns Sigurðssonar.
Það er enginn þjóðhátíðardagur án þess að
hans sé minnzt, og þeirra manna, sem
stóðu í fararbroddi með honum og studdu
hann af ráð og dáð. Við þökkum góðskáld-
um sem kváðu kjark og lífsþrótt í þjóðina
í hinni löngu baráttu: Hvað kvað Jónas
um Alþingi hið nýja 1840?
Sofið hafa lengi
dróttir og dvalið
draumþingum á.
Vakni vaskir menn,
til vinnu hvetur
giftusamur konungur
góða þegna.
Og Hannes Hafstein, segir:
Eg elska þig stormur, sem geisar um grund
og gleðiþyt vekur í hlaðstyrkum lund,
en gráfeysknu kvistina bugar og brýtur
og bjarkirnar treystir um leið og þú þýtur.