Faxi - 01.01.1988, Blaðsíða 38

ÁFENGI OG HEILSA
Ölvunarakstur er heilbrigðismál
Sú staðreynd að lífslíkur fólks á
aldrinum 15—24 ára eru lægri en fyrir
20 árum í mörgum iðnríkjum ætti að
vekja eftirtekt þeirra sem vinna að
bættu heilbrigði. Astæða þessa er
einkum umferðarslys en aðgerðir í
umferðarmálum eru sjaldnast taldir í
verkahring heilbrigðisyfirvalda. í
mörgum löndum, m.a. Englandi og
Wales, eiga umferðarslys sök á dauða
helmings karla sem látast á aldrinum
15—19 ára og áhrifavaldurinn er
áfengi.
Ungum ökumönnum hefur fjölgað
mikið; áfengisneysla ungs fólks hefur
aukist, svo og dómum vegna drykkju-
láta og ölvunaraksturs. Helsta ástæð-
an fyrir því að ekki hefur tekjist að
spoma við umferðarslysum er sú að
aðgerðir gegn þeim hafa verið ein-
angraðar.
Stundum tekst þó vel til, t.d. þegar
aldursmörk til áfengiskaupa hafa ver-
iðhækkuð. Fjöldi umferðarslysa, sem
unglingar eiga aðild að, virðist tengd-
ur aldursmörkum til áferigiskaupa
þannig að slysum fjölgar við lækkun
þessara marka en fækkar séu þau
hækkuð. Augljósast var þetta í Banda-
ríkjunum en nokkur fylki lækkuðu
aldursmörkin árið 1970. Nær öll fylk-
in hafa nú hækkað mörkin í 21 ár á ný.
Tilraunir í þá vem í Bretlandi, en ald-
ursmörkin em þar 18 ár, vektu vafa-
laust upp ramakvein um skerðingu
persónufrelsis. Samskonar grátur og
braust út þegar rætt var um að lög-
binda notkun öryggisbelta í bifreið-
um. Nú nota 96% ökumanna og far-
þega í framsætum bílbelti og una því
glaðir.
Ekki þarf að vera jafnmikið áfengi í
blóði ungra ökumanna og þeirra sem
eldri em til að líkur aukist á að þeir
lendi í slysum. Því hafa nokkur lönd
lögfest lægri mörk fyrir nýliðana í um-
ferðinni og, eins og vænta mátti, dreg-
ið með því úr umferðarslysum. Þessar
aðgerðir skila góðum árangri sé þeim
fylgt eftir með skyndikönnunum á
götum úti og upplýsingastarfi.
(Úr forystugrein: British Medical
Journal, (Bretland) 27. sept.
1986.)
Smásagna-
^ samkeppni
Vegna fyrirhugaðrar Menningarvöku
á Suðurnesjum um páska 1988, efnir
Grágás hf. til smásagnasamkeppni.
Fyrirhugað er að gefa bestu sögurnar
út í bók. Veitt verða þrenn verðlaun:
1. verðlaun kr. 25.000
2. verðlaun kr. 15.000
3. verðlaun kr. 10.000
Sögurnar mega ekki hafa áður birst
opinberlega. Sögunum skal skilað til
Grágásar í lokuðu umslagi, merktar
dulnefni, fyrir 17. mars. Þá skal fylgja
annað umslag, merkt dulnefni, með
réttu nafni höfundar.
GRÁGÁS HF.
Áfengisneysla unglinga
bernskubrek?
Áfengisneysla drepur mun íleira
ungt fólk en sk. hörð fíkniefni (hard
drugs) og er meginástæða fyrir nær
helmingi umferðarslysa sem ungt fólk
lendir í, segir í skýrslu frá Royal Col-
lege of Psychiatrists. Þar er m.a. bent
á að áfengisneysla fólks undir lögaldri
sé algeng og jafnvel ýtt undir hana á
sumum krám. í nýlegri könnun kem-
ur fram að 21% 15 ára stúlkna kaupir
venjulega áfengi sitt á krám. meira en
fjórðungur 13 ára drengja sagðist hafa
neytt áfengis þrisvar eða oftar vikuna
áður en könnunin var gerð.
Gagnrýnt er að líta á áfengisneyslu
unglinga sem tímabundin bernsku-
brek. 'Iéngsl glæpa, hrottaatferlis
unglinga, oíbeldis á knattspyrnuvöll-
um, slysa og áfengisneyslu síðar á
ævinni sýna að vandinn er alvarlegri
en þetta.
„Síðustu 25 ár hefur áfengisneysla
aukist um meira en 50%, segir í
skýrslunni. „Ungt fólk, ekki síst ung-
ar konur, drekkur oftar en áður og
einnig meira í hvert sinn. Þegar saman
fer ungæðisháttur æskunnar og fíkni-
efnið áfengi getur æskuíjörið orðið að
harmleik.“
Fylgja þarf betur eftir lögum um
áfengisneyslu ófullveðja fólks og
áfengisauglýsingar sem beint er að
ungu fólki. Áfengisseljendur þurfa að
tryggja að farið sé eftir alddursmörk-
um og að í boði séu óáfengir drykkir
á vægu verði.
En umfram allt þarf, að mati
skýrsluhöfunda, að styrkja fjárhags-
lega forvarnarstarf meðal ungs fólks.
Áhyggjur af eyðni og notkun harðari
fíkniefna mega ekki verða til þess að
áfengisvarnir gleymist.
(Úr: Health Education News —
Newspciper of the Health Education
Authority (England). No. 65, júlí/
ágúst 1987.)
Áfengi og
önr.ur vímu-
efni eiga aldrei sam-
leið með akstri, hvorki á
ferðalagi né heima við.
Ekkert hálfkák gildir í
þeim efnum.
Suðumesjamenn á bókamarkaðn-
um eru nokkrir að vanda.
Fyrst er að nefna leikrit eftir Krist-
inn Reyr, sem heitir Auðnuspil og
fjallar um samskipti íslendinga og
Vemdaranna.
Þá er stórmerkileg bók eftir Guð-
mund B. Jónsson sem heitir Mann-
h'f og mannvirki í Vatnsleysustrand-
arhreppi. Gaf höfundur bókina út
sjálfur og er það ábyggilega hið erf-
iðasta verk. Bókin fjallar um eins og
títillinn gefur til kynna fólk og bygg-
ingar á Vatnsleysuströnd, og er stór-
merk.ilegt heimildarrit.
Síðara bindi æviminninga Tómas-
ar Þorvaldssonar í Grindavík, er
mest selda bókin af þeim sem Suð-
umesjamenn eiga hlut að máli.
Enda Tómas af góðu kunnur og hef-
ur góða sögu að segja. Gylfi Grönd-
al skráir.
Jón Dan sendi frá sér tvær bækur
á þessu ári, ljóðabókina „Ekki fjas-
arjörðin" og skáldsöguna „1919 ár-
ið eftir spönskuveikina". Fékk sú
bók lofsamlega umsögn gagnrýn-
enda. Til gamans þá em Jón og
Guðmundur bræður og báðir þessir
hæfileikamenn.
Guðbeigur Beigsson þýðir bókina
„Saga af sæháki“ eftir Gabríel
García Marquez.
Að öðm leyti var þetta nokkuð
hefðbundið bókaár þó svo að Halla
Linker hafi slegið öll met hvað upp-
lag snertir. Nokkrar áhyggjur hafa
menn af minnkandi sölu á bama- og
unglingabókum. Ekki veit ég hvort
ástæða sé til þess. Á síðasta ári var
óvenju gott úrval af íslenskum
hljómplötum og gæti það hafa tekið
einhveija sölu frá bókunum. Hvað
okkar búð varðar var mjög svipuð
sala á bamabókum og undanfarin
ár.
Ég vona að engum sé gleymt og
engu sleppt sem máli skiptir, og
engum misboðið þó hann sé enn tal-
inn Suðumesjamaður.
Með þökk og virðingu
Þorsteinn Marteinsson
Bókabúð Ke/lavfkur.
\
\
38 FAXI