Faxi - 01.03.1989, Side 35

tessimy'ndersennilegasúelstasemtilerafskólabömum íKeflavtk. Sennilegavar og kennarar skólans árid 1904—1905. Kennaramir eru þau JúKus Petersen og
þaóStefán M. Bergmann sem myndina tók. Hún hefuráóurbirst íFaxa í3. tbl. 1977 Marfn Jónsdóttir.
ogþá með fttllum skýringum eftir Ragnar Gudleifsson. Á myndinni eru nemendur
ina í hana. En eitt er víst að þörf hef-
ur verið fyrir kennsluna. Þetta sést
á því að 1880, þegar böm í Útskála-
sókn voru fermd, þá kunna þau ein
að skrifa og reikna, sem gengið hafa
í skóla, að vísu með einni undan-
tekningu. Það er öruggt að mikill
hluti fullorðinna íbúa í Keflavík hef-
ur ekki gengið í skóla á sínum ungl-
ingsámm og fræðsla heimilanna
hefur í fæstum tilfellum verið upp á
marga fiska.
Það næsta sem fannst um kennslu
samhliða skólahaldi var í skýrslum
á Þjóðskjalasafninu um sveita-
kennslu, þar sem sveitakennarar
fóm fram á styrk úr landssjóði.
A fundi sýslunefndar Gullbringu-
sýslu 25. júní 1894 vom lagðar fram
umsóknir um meðmæli nefndar-
innar um styrkveitingu fyrir sveita-
kennslu sem farið hafði fram
1893-94. Það kom engin umsókn
frá Keflavík, en hins vegar komu
umsóknir frá Miðnesi og Höfhum.
Þessum umsóknum fýlgdu skýrsl-
ur um kennsluna.
Skýrsla frá Keflavík fannst ekki
fyrr en 1899. En þá um vorið er send
umsókn um styrk vegna sveita-
kennslu fýrir sicólaárið 1898-99.
Sá sem hafði þessa kennslu á hönd-
um var Júlíus Snæbjöm Petersen.
Astæðan fýrir því að sveitakennsla
er nauðsynleg í Keflavík kemur í
ljós í bréfi sem fylgir skýrslu sókn-
amefndarinnar.
,,Hér með viðurkennum við
undirritaðir sóknamefndar-
menn, að það var í samráði við
okkur að herra Júlíus S. Peter-
sen tókst á hendur að kenna
hinsvegar nefndum bömum
næstliðinn vetur. Af þeim ástæð-
um sem nú skal greina.
1. Að foreldrar nefndar bama
treystust ekki fátæktar vegna, til
að borga með þeim skólagjald í
hinum reglulega skóla, sem er
kr. 12.00 en herra Júlíus bauðst
til að kenna þeim fyrir mikið
lægra gjald.
2. Af því að sum af bömum þeim
sem hann kenndi, vom ekki svo
vel undirbúin frá heimilunum
að þau gætu samkvæmt reglu-
gjörð skólans fengið inntöku í
hann, en vom þó á þeim aldri að
nauðsyn þætti að þau fengju til-
sögn utan heimilis.
í sóknanefnd í Útskálasókn 22.
ap. 1899
Finnbogi G. Lárusson
Ámi Ámason
P.J. Petersen."
Reglugjörð sú sem minnst er á
finnst ekki og er því ekki ljóst hvers
krafist var af bömunum, sem tekin
vom inn í skólann.
Kennsla þessi fór fram í skólanum
í Keflavík og kennslan stóð frá
1. október til 30. mars. Bömin vom
14 talsins á aldrinum 6-13 ára, að-
eins eitt 6 ára og eitt 13 ára. Þeim
vom kenndar allar þær greinar sem
kenndar vom í reglulega skólanum.
Elstu krökkunum, 10-13 ára, fimm
talsins, var kennt lestur, kver,
biblíusögur, skrift, réttritun, reikn-
ingur, náttúrusaga og einnig var
bindindisfræðsla. Yngri bömin
lærðu ekki kverið, biblíusögur,
reikning og náttúrusögu. TVö læiðu
ekki skrift og þrjú tóku ekki þátt í
bindindisfræðslunni. Þau sem tóku
ekki þátt í skrift og bindindis-
fræðslunni vom 6 og 7 ára. Bömin
vom frá 10 heimilum og fór öllum
fram að sögn séra Sigurðar P. Sivert-
sens. Júlíus kenndi 30 kennslu-
stundir 6 daga vikunnar og skiptist
það þannig:
Lestur 6, kver 3, biblíusögur 3,
skrift 3, réttritun 3, reikningur 6,
bindindisfræði 3, náttúrusaga 3.
Meira fannst ekki um sveita-
kennslu í Keflavík, en næsta skóla-
ár var Júlíus við sveitakennslu í
Höfnum. Um kennslu þar er til
skýrsla á Þjóðskjalasafninu, í sömu
öskju og Keflavíkurskýrslan.
Um annað skólahald er mjög lítið
vitað. Þó er vitað að um aldamótin
hafði séra Friðrik Hallgrímsson á
Útskálum þriggja vikna skóla fyrir
böm sem áttu að fermast. Hann bjó
í eitt ár í Keflavík 1899—1900 hjá
héraðslækninum og virðist aðeins
hafa haft þessa kennslu á höndum
þann tíma sem hann dvaldi þar. Ár-
ið eftir settist hann að á Útskálum.
Þessi kennsla hefur ömgglega fyrst
og fremst verið kristindómsffæðsla.
Einnig er vitað um þijár konur
sem hafa haft einkakennslu. Á
þessum tíma er hannyrðakennsla
ekki komin í skólann í Keflavik
frekar en víðast hvar annarsstaðar í
skólum landsins. Til gamans má
geta þess að í skólanum í Vatns-
leysuströnd var hannyrðakennsla
fyrir aldamótin og var hann einn af
fýrstu bamaskólum landsins, sem
það tók upp, og hann varð fyrstur af
skólunum á Suðumesjum.
Ástæðan fyrir því að þetta er nefnt
er sú að allar þessar konur, kenndu
hannyrðir, auk þess sem þær
kenndu fleiri greinar.
Ein konan er móðir Mörtu Val-
gerðar Jónsdóttur sem ritar í Faxa
1. tbl. XVI árgangur í jan. 1956 bls.
2, og segir að móðir sín hafi komið
til Keflavíkur 1899 og kennt m.a.
lestur, skrift og hannyrðir. Móðir
Mörtu hét Guðrún Hannesdóttir,
fædd á Bjólu í Holtum 6. apríl 1848.
Önnur konan er frú Hildur Jóns-
dóttir Thorarensen, sem mun hafa
kennt eitthvað börnum í Keflavík og
m.a. hannyrðir. Þetta mun hafa ver-
ið um aldamótin.
Sú þriðja er Jóna Siguijónsdóttir,
sem mun hafa stofnað einkaskóla
fyrir stúlkur 1903 á heimili sínu,
Bakaríinu. Hún kenndi „allt það er
þeim mætti til heilla horfa á lífsleið-
inni“. Hún kenndi hannyrðir og
mun hafa verið mjög vel að sér í
þeirri grein .
Ekki hefur tekist að grafa fleira
upp um skólaþald eða kennslu
samhliða reglulega bamaskólan-
um.
FAXI 111