Morgunblaðið - 04.12.2008, Page 35

35
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 4. DESEMBER 2008
Hugsi Þeir horfa báðir svolítið tregafullir á eftir góðærinu, fuglinn og maðurinn sem voru á rölti við Reykjavíkurtjörn í frostinu á dögunum.
Valdís Thor
Hlini Melsteð Jóngeirsson | 3. des.
RÚV ohf. voru mistök
Það er alveg ljóst að Þor-
gerður Katrín og Sjálf-
stæðisflokkurinn er búinn
að brjóta öll þau fallegu
loforð sem gefin voru
þegar RÚV var gert að op-
inberu hlutafélagi. Ég man að mikil fyr-
irheit voru gefin að staðinn yrði vörður
um sjálfstæði ríkisútvarpsins og hlutverk
þess. En ég hefði átt að geta sagt sjálf-
um mér það að aldrei yrði staðið við það.
Ég tel að nú eigi að leysa upp RÚV
ohf. og breyta til fyrra horfs. Ég stóre-
fast að Páll Magnússon muni leiða slíka
vinnu enda myndi hann ekki fá tvöföld
forsætisráðherralaun fyrir vikið. Það eitt
og sér ætti að segja okkur að þessi til-
raun hefur mistekist.
Í framhaldinu tel ég einnig að við ætt-
um að stokka upp í öllum ohf.-félögum
ríkisins og gera úttekt á hvar þetta
rekstrarform hefur skilað litlum eða eng-
um ávinningum. Sú tröllatrú sem menn
hafa haft á hlutafélögum er með mestu
ólíkindum því ríkið hefur nánast engar
reglur gegn þeirri sjálftöku sem virðist
tíðkast innan þessara félaga.
Meira: hlini.blog.is
Stefán Friðrik Stefánsson | 3. des.
Dönsk reiði verður
vinarhug yfirsterkari
Mér finnst eiginlega alveg
ömurlegt að finna þá reiði
og illhug gegn Íslend-
ingum sem kemur fram í
greinaskrifunum í Ekstra
Bladet. Hugsa Danir al-
mennt svona til Íslend-
inga, eða er þetta bara aumt hljóð úr
horni? Ég trúi því innst inni að norræna
samstaðan sé enn til staðar og við hugs-
um um Skandinavíu sem heild en ekki
fimm ólíkar þjóðir sem berjast allar á
eigin vegum. Sorgir og sigrar einnar
þjóðar verði sameiginleg og þær hjálpist
að þegar á reynir. Kannski er barnalegt
að telja að allir Danir hugsi hlýlega til Ís-
lendinga, en við verðum að vona það
samt innst inni.
Meira: stebbifr.blog.is
Sóley Tómasdóttir | 3. des.
Ályktun frá Femínista-
félagi Íslands
Þann 25. nóvember sl. var
ýtt úr vör alþjóðlegu 16
daga átaki gegn kyn-
bundnu ofbeldi í 18. sinn.
Markmiðið er að draga
kynbundið ofbeldi fram í
dagsljósið sem mannrétt-
indabrot og þrýsta á um breytingar á
löggjöf til að bæta réttarstöðu þolenda.
Tilgangurinn er að upplýsa samfélög og
ekki síst fólk í lykilstöðum um alvarleika
kynbundins ofbeldis og hversu lítinn fé-
lagslegan möguleika konur hafa til að
leita réttar síns.
Meira: soley.blog.is
MEGNIÐ af því sem fylgir hér á
eftir var áður hluti af annarri grein
sem skrifuð var gegn haftalausri
fleytingu krónunnar. Sú grein varð
úrelt áður en hún komst á prent. Ég
tel hins vegar að röksemdafærslan
eigi enn erindi í umræðuna, m.a. í
tengslum við núverandi gjaldeyr-
ishöft. Hér er rétt að benda á að eng-
inn veit fyrir víst hvað hefði gerst ef
krónan hefði verið sett á flot án allra
hafta. Í ljósi umræðunnar er hins
vegar rétt að reyna að átta sig á hver
niðurstaðan hefði getað orðið miðað við þær for-
sendur sem eru fyrir hendi. Það mun ég reyna að
gera hér. Eftirfarandi er ekki ætlað að vera fræði-
leg úttekt enda ekki byggt á fræðilegum rann-
sóknum á stöðu mála. Hér eru á ferðinni vanga-
veltur mínar, byggðar á grundvallarhugtökum úr
hagfræði og tilfinningu minni fyrir því ástandi sem
hér ríkir.
Að fleyta krónunni þýðir að viðskipti með hana
verða á e.k. frjálsum markaði og verð hennar
(gengi) ákvarðast af framboði og eftirspurn á þeim
markaði. Samkvæmt kenningum hagfræðinnar er,
undir eðlilegum kringumstæðum, ákveðið jafn-
vægisverð á frjálsum markaði þar sem framboð er
jafn mikið og eftirspurn. Það magn sem boðið er til
sölu er jafn mikið og það magn sem menn vilja
kaupa. Markaðsöflin leitast við að finna þetta jafn-
vægisverð. Ef verðið á markaðnum er hærra en
jafnvægisverðið þá er framboðið á vörunni meira
en eftirspurnin og verðið lækkar. Ef verðið á
markaðnum er lægra en jafnvægisverðið þá er eft-
irspurnin meiri en framboðið og verðið hækkar.
Hugmyndin er sú að framboð og eftirspurn muni
finna jafnvægisverð á krónunni og það verði gengi
hennar á markaði. Eðlilegur gjaldeyrismarkaður
virkar þannig að fjöldi aðila á viðskipti með gjald-
miðilinn af óteljandi ástæðum. Menn eru að lána
eða taka lán, fjárfesta, kaupa eða selja vörur,
ferðast o.s.frv.
Öllum ætti að vera ljóst að hér eru á engan hátt
eðlilegar aðstæður á markaði með gjaldmiðil. Inn-
lenda bankakerfið er hrunið. Það er lausa-
fjárkreppa í heiminum og öll fjármálastarfsemi í
lágmarki. Við höfum átt í harðvítugum deilum
vegna Icesave. Við eigum í mjög erfiðum samn-
ingaviðræðum við erlenda lánadrottna bankanna
sem margir telja sig svikna. Erlendir
birgjar neita að afhenda vörur nema
gegn staðgreiðslu. Allir þekkja þess-
ar sögur. Á gjaldeyrismarkaði gæti
þetta þýtt að framboð á krónum yrði
mun meira en eftirspurn. Það er ljóst
að margir vilja losa sig við krónur.
Erlendir fjárfestar (krónubréfin)
vilja fjármagn sitt til baka. Einhverjir
innlendir fjárfestar vilja tryggja fjár-
muni sína í erlendri mynt. Og ein-
hverjir treysta hreinlega ekki krón-
unni fyrir sparnaði sínum.
Innflutningsfyrirtæki þurfa að borga
fyrir vörur o.s.frv. Hins vegar er
vandséð hverjir vilja kaupa krónur.
Helsta von okkar væri að útflutningsfyrirtæki
flyttu gjaldeyri til landsins en fréttir benda til þess
að þau sjái fjármunum sínum betur borgið í er-
lendum gjaldmiðli erlendis. Þá eru stórir útflytj-
endur, eins og stóriðjufyrirtækin, einungis með
hluta af kostnaði sínum innanlands og hafa því
enga þörf á að flytja allt verðmæti útflutningsins
til landsins. Samkvæmt þessu er mjög líklegt að
framboð á krónum yrði meira en eftirspurn. Það
þýðir aftur að verðið á krónunni (gengi) myndi
lækka.
Hversu langt hefði krónan fallið? Samkvæmt
þeim hugmyndum hagfræðinnar sem ræddar eru
hér að ofan hefði krónan fallið þar til jafnvægi væri
komið á milli framboðs og eftirspurnar og jafn-
vægisverði væri náð. Þá komum við að hinu vanda-
málinu við þessa hugmyndafræði um fleytingu
krónunnar. Krónan er núna á engan hátt venjuleg
vara. Gjaldmiðlar eru alla jafna óvenjuleg vara að
því leiti að þeir hafa ekkert gildi í sjálfu sér. Ólíkt
öðrum vörum hafa gjaldmiðlar ekkert innbyggt
notagildi. Venjulegar vörur eins og skór eða ís-
skápar hafa notagildi í sjálfu sér. Þegar gjaldmiðill
er annars vegar þá er merkingarlaust hvað hann
er (skeljar, peningaseðlar, mynt) eða úr hverju
hann er gerður. Það sem skiptir máli er hvað hann
gerir. Samkvæmt hagfræðinni kaupir fólk eða
geymir gjaldmiðil af tveimur megin ástæðum. Í
fyrsta lagi til að nota hann í viðskiptum og í öðru
lagi til að geyma verðmæti. Þetta tvennt byggir á
einungis einu atriði, trausti. Allt gildi gjaldmiðils
snýst í kringum traust. Að allir aðilar treysti við-
komandi gjaldmiðli til að sinna hlutverki sínu, þ.e.
að geyma verðmæti og vera fullgildur í við-
skiptum. Það sem gerir krónuna núna að enn
óvenjulegri vöru en undir eðlilegum kring-
umstæðum er að traustið á krónunni er í það
minnsta mjög brothætt.
Mín skoðun er að við núverandi aðstæður sé
mikil hætta á því að eftirfarandi hefði gerst ef
krónunni hefði verið fleytt án hafta. Í upphafi yrði
framboð meira en eftirspurn og krónan félli. Undir
eðlilegum kringumstæðum ætti framboð að
minnka og eftirspurn að aukast. Hættan er hins
vegar sú að við fall krónunnar hefði traustið á
henni minnkað enn frekar, fleiri hefðu viljað losa
sig við hana og færri hefðu viljað kaupa hana. Við
það hefði hún fallið enn frekar, traustið minnkað,
hún fallið o.s.frv. Við þessar aðstæður snúast fram-
boð og eftirspurn upp í andhverfu sína. Lægra
verð þýðir aukið framboð og minnkandi eftirspurn.
Ekkert jafnvægisverð er þá fyrir hendi og krónan
fellur viðstöðulaust þar til utanaðkomandi aðilar
verða að grípa inn í og stöðva fallið. Slíkt er í meg-
in atriðum hægt að gera á tvennan hátt. Annars
vegar með því að stöðva viðskiptin og hins vegar
með því að Seðlabankinn noti gjaldeyrisforða sinn
til að auka eftirspurnina (kaupa krónur fyrir er-
lendan gjaldeyri). Hættan sem fylgir seinni kost-
inum er að gjaldeyrisforðinn, þ.e. gjaldeyrir feng-
inn að láni, gæti minnkað hratt.
Af framangreindu má ráða að fleyting krón-
unnar án hafta hefði verið mjög áhættusöm tilraun
sem vel hefði getað leitt til þess eins að krónan félli
mjög mikið og stórar fjárhæðir fengnar að láni er-
lendis gufuðu upp. Það er mín skoðun að við slíkar
aðstæður og slíka áhættu er betra heima setið en
af stað farið og réttara að reyna aðrar leiðir. Á sjó-
mannamáli væri hægt að líkja krónunni við laskað
fley sem undanfarið hefur verið í slipp. Ekki er
ráðlegt að athuga hvort skipið sé sjófært í miðjum
stormi. Slíkt kann ekki góðri lukku að stýra. Hvort
núverandi ráðstafanir séu skynsamlegar mun ég
ekki ræða hér. Það er efni í aðra grein. Hins vegar
tel ég það rétta ákvörðun að hverfa frá hug-
myndum um haftalausa fleytingu krónunnar.
Eftir Kristjón Frey
Sveinsson » Fleyting krónunnar án hafta
hefði verið mjög áhættusöm
tilraun sem vel hefði getað leitt
til þess eins að krónan félli mjög
mikið og stórar fjárhæðir fengn-
ar að láni erlendis gufuðu upp.
Kristjón Freyr
Sveinsson
Höfundur er hagfræðingur.
Hefði krónan sokkið?
BLOG.IS
Einar Sveinbjörnsson | 3. des.
Frostið í 24 stig í nótt
Á Möðrudal á Fjöllum fór
frostið í stillunni í nótt
niður í 24 stig. Á Nes-
landatanga við Mývatn
sýndi mælir -20°C í
stutta stund í nótt. Ann-
ars staðar fyrir norðan
og austan var frostið talsvert minna.
Þessir tveir staðir eru þekktir og al-
ræmdir fyrir miklar frosthörkur, séu að-
stæður hagfelldar. Í sjálfu sér er loftið
yfir landinu ekkert sérlega kalt, sem
sést m.a. á vægu frosti úti við sjáv-
arsíðuna. Aftur á móti nær snævi þakið
landið að kólna hreyfi vind lítt að ráði
og meginlandsáhrif kröftugrar útgeisl-
unar koma þá vel fram á stöðum langt
frá hafi þar sem jafnframt er flatlent og
kalda loftið rennur ekki í burtu í bók-
staflegri merkingu.
Nú er farið að anda af suðri norð-
austanlands og um leið minnkar frostið
til muna. Kuldi er nefnilega ekki alltaf
sama og kuldi! Kalt loft getur rutt sér
leið til okkar úr norðri eða þá að landið
sjálft hér úti í miðju Atlantshafinu kóln-
ar vegna eigin útgeislunar.
Meira: esv.blog.is