Morgunblaðið - 05.01.2009, Blaðsíða 14

Kaflar sem samið er um þegar ríki óskar eftir aðild að ESB
Hluti af EES eða Schengen
(að öllu eða mestu leyti)
Ekki hluti af EES
*Matvælalöggjöfin verður að mestu tekin upp með frumvarpi til laga sem nú liggur fyrir Alþingi.
**Með Schengen-samningnum og fleiri samningum hefur komist á víðtækt samstarf milli Íslands og ESB.
***Tvíhliða samstarf
Í samantekt Eftirlitsstofnunar EFTA höfðu98,8% þeirra tilskipana ESB sem snúa
að innri markaðnum verið tekin upp í
EES-samninginn í nóvember 2006. Halldór
Ásgrímsson sagði í ræðu sem hann hélt
árið 2002 að hann teldi að Ísland hefði
tekið yfir um 80% af löggjöf ESB á grund-
velli samningsins um EES og Schengen.
Í svari Davíðs Oddssonar við fyrirspurn á
Alþingi árið 2005 kom fram að ef miðað
væri við allar tilskipanir, reglugerðir
og ákvarðanir ESB hefðu um 6,5% af
heildarfjölda ESB-gerða (tilskipanir,
reglugerðir, ákvarðanir, tilmæli, álit) verið
teknar inn í EES-samninginn á tímabilinu
frá 1994-2004. Í svarinu er bent á að um
sé að ræða heildarfjölda gerða, þ.m.t.
gerðir sem hafa verið felldar brott eða
eingöngu haft tímabundið gildi. Jafnframt
var áréttað í svarinu að langstærstur hluti
þeirra gerða sem samþykktar eru í ESB
varði framkvæmd sameiginlegu sjávarút-
vegs- og landbúnaðarstefnanna, en þær
eru ekki hluti af EES.
Í skýrslu Evrópunefndar forsætis-ráðuneytisins frá 2007 kemur fram að
að mati sérfræðinga utanríkisráðuneytis-
ins skili umræða um tölfræði litlu.
Mikilvægara sé að skoða innihald og
mikilvægi viðkomandi gerða, því í þessum
tölfræðilega samanburði hafi tilskipun á
fjármálamarkaði, sem varði rekstur banka
miklu, jafnmikið vægi og t.d. reglugerð
um afnám aðgerða gegn svínapest. Einnig
verði að hafa í huga að að nýjar ESB-
gerðir sem teknar séu upp í samninginn
geti endurspeglað gildandi löggjöf hér-
lendis, þær séu því þegar í gildi og krefjist
ekki sérstakrar innleiðingar. Loks verði
að hafa í huga að íslensk stjórnvöld hafi,
bæði fyrir og eftir gildistöku EES-
samningsins haft náið samráð um laga-
setningu við önnur Norðurlönd og ríki ESB.
Í skýrslu Evrópunefndarinnar kom einnigfram að 21,6% af þeim lögum sem
Alþingi samþykkti á árunum 1992-2006
hefðu átt beinan eða óbeinan uppruna í
EES-aðild Íslands. Alls var um að ræða 333
lög. Á sama tíma voru alls um 2.500 gerðir
teknar inn í EES-samninginn og því er ljóst
að meginþorri þeirra gerða sem innleiddar
hafa verið í íslenskan rétt er gerður með
reglugerðum eða krefst ekki sérstakrar
innleiðingar þar sem ákvæði þeirra eru
þegar til staðar í íslenskum rétti.
1. Frjálst vöruflæði
2. Frjáls för vinnuafls
3. Frelsi til þjónustuviðskipta
4. Frjáls flutningur fjármagns
5. Opinber útboð
6. Félagaréttur
7. Hugverkaréttur
8. Samkeppnismál
9. Fjármálaþjónusta
10. Upplýsingatækni og fjölmiðlun
11. Landbúnaðar- og byggðastefna
12. Matvæla- og hreinlætismál*
13. Fiskveiðar
14. Samgöngur
15. Orkumál
16. Skattamál
17. Gjaldmiðilssamstarf
18. Hagtölur
19. Félagsmála- og atvinnustefna
20. Iðnstefna
21. Evrópskt samgöngunet
22. Uppbyggingarstyrkir
23. Réttarvarsla og grundvallarmannréttindi
24. Dóms- og innanríkismál**
25. Vísindi og rannsóknir
26. Menntun og menning
27. Umhverfismál
28. Neytenda- og heilsuvernd
29. Tollabandalag
30. Utanríkistengsl
31. Utanríkis-, öryggis- og varnarmál***
32. Fjárhagslegt eftirlit
33. Framlagsmál (fjárframlög til ESB)
34. Stofnanir ESB
35. Annað (Fjallar um sérstöðu nýrra ríkja
sem tengjast ESB. Ekki hluti af
eiginlegu regluverki)
V
egna aðildarinnar að Evr-
ópska efnahagssvæðinu
(EES) hefur Ísland á undan-
förnum 15 árum tekið upp
töluverðan hluta af löggjöf Evrópu-
sambandsins en um leið látið aðra
hluta regluverks ESB algjörlega
eiga sig.
Að grunni til snýst EES-
samningurinn um þátttöku í hinum
innri markaði ESB og um hið svo-
kallaða fjórfrelsi, þ.e. frelsi til við-
skipta með vörur, frelsi launamanna
til flutninga milli landa, frelsi til að
bjóða upp á þjónustu og frelsi til
fjármagnsflutninga (sem Íslend-
ingar kannast kannski fullvel við).
En samstarf Íslands við ESB eftir
öðrum leiðum er viðameira og snýst
um margt fleira en fjórfrelsið. Ísland
hefur nefnilega í gegnum tíðina tekið
upp löggjöf á mun fleiri sviðum, ekki
endilega vegna þess að það hefur
verið talið nauðsynlegt til að uppfylla
samninginn um EES, heldur líka
vegna þess að íslensk stjórnvöld hafa
talið það landi og lýð til hagsbóta.
Mikið inni en margt úti
Þegar ríki sækir um aðild að ESB
er samningaviðræðunum skipt í 35
kafla. Í skýrslu utanríkisráðherra
um Ísland á innri markaði Evrópu
sem lögð var fyrir Alþingi í fyrravet-
ur, er yfirlit yfir þessa 35 kafla þar
sem leitast er við að finna þeim stað í
samningum Íslands við ESB eftir því
sem unnt er. Í þessu yfirliti felst þó
ekki að hver einstakur málaflokkur
sem er tilgreindur falli að fullu undir
EES-samninginn eða aðra samn-
inga. Sitthvað getur staðið út af.
Fulltrúi umhverfisráðuneytisins í
sendiráði Íslands í Brussel hefur
t.a.m. sagt að um 75% af löggjöf
ESB í umhverfismálum hafi verið
tekin upp í íslenskan rétt. Frá því yf-
irlitið var gert hefur einnig sitthvað
breyst, t.a.m. er Ísland við það að
taka upp stærstan hluta matvælalög-
gjafar ESB. Í sumum flokkum, s.s.
þeim sem lúta að þjónustu, fjárfest-
ingum og fjármálamarkaði, hefur
ESB-regluverkið hins vegar verið
tekið upp að fullu.
Um flesta þá málaflokka sem út af
standa er fjallað í sérstökum grein-
um sem munu birtast í Morg-
unblaðinu næstu daga
Mikið af regluverki ESB komið
en margt myndi bætast við
 Á þeim 15 árum sem Ísland hefur verið hluti af EES hefur landið tekið upp mikið af löggjöf ESB
 Mikilvægir málaflokkar myndu bætast við ef Ísland gengi í sambandið en annað breytist lítið
Aðrir málaflokkar fá minni at-
hygli, í sumum tilvikum vegna þess
að breytingar á þeim yrðu ekki eins
miklar eða um þá er óbeint fjallað í
öðrum greinum. Hér verður stutt-
lega vikið að nokkrum málaflokkum
sem ekki fá þann heiðurssess sem
felst í sérstökum greinum.
ESB er tollabandalag
Fyrst skal nefna tollamálin. ESB
er tollabandalag en EFTA-ríkin í
EES, þ.m.t. Ísland, eru ekki hluti af
því bandalagi. Með inngöngu Íslands
í ESB myndu tollar á milli Íslands og
annarra ESB-ríkja falla niður en
tollar á vörur frá öðrum ríkjum yrðu
þeir sömu og eru innan ESB. Um
leið myndu viðskiptasamningar sem
Ísland hefur gert tvíhliða eða með
aðild að EFTA falla niður og við-
skiptasamningar ESB við ríki utan
sambandsins taka gildi í staðinn.
Tollar ESB og Íslands eru að með-
altali nokkuð svipaðir en innganga í
bandalagið myndi þó leiða til ýmissa
breytinga. Tollar á bandarískum og
japönskum bílum myndu t.d. hækka.
Mest myndi þó muna um að tollar
féllu niður af varningi frá aðild-
arríkjum ESB, þ.m.t. af landbún-
aðarafurðum.
EFTA-ríkin í EES taka ekki þátt í
sameiginlegri stefnumótun um við-
skipti gagnvart ríkjum utan ESB og
þróunaraðstoð við þróunarríki en
myndu gera það eftir inngöngu.
Ræður ESB sköttum?
Skattlagning er einn þeirra flokka
sem nefndir eru hér til hliðar – en
ræður ESB sköttunum? Svarið er
nei, ESB ræður ekki skattlagningu í
aðildarríkjunum heldur er skatt-
lagning á valdi ríkjanna, hvort sem
er varðandi skatt á einstaklinga eða
fyrirtæki. Innganga í ESB hefur því
ekki áhrif á hversu hár tekjuskatt-
urinn er, útsvarið, fjármagns-
tekjuskattur, fyrirtækjaskattur eða
virðisaukaskatturinn svo nokkur
dæmi séu nefnd. Skattamál, að því
marki sem ESB blandar sér í þau,
eru háð einróma samþykki aðild-
arríkjanna.
ESB hefur þó ákveðnu hlutverki
að gegna í þessum málaflokki, m.a.
leitast sambandið við að koma í veg
fyrir skaðlega skattasamkeppni.
14
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 5. JANÚAR 2009
Munurinn á ESB og EES
Evrópusambandið er langmikilvægasti markaður Íslands en um 75% af útflutningsverðmætum frá Íslandi fara
til aðildarríkja sambandsins. Góð tengsl við ESB eru því feikilega mikilvæg. Nú eru þessi tengsl tryggð með að-
ild Íslands að Evrópska efnahagssvæðinu. Með aðildinni að EES tekur Ísland upp stóran hluta af þeirri löggjöf
sem ESB setur en hefur um leið takmörkuð áhrif á þá reglusetningu enda er Ísland ekki aðili að sambandinu og hefur ekki aðgang að
tveimur af þremur mikilvægustu stofnunum þess. En hvað myndi breytast við aðild að ESB? Í fyrsta lagi er ljóst að ESB tekur til fleiri
málaflokka en EES og þar á meðal til sjávarútvegs- og landbúnaðarmála sem eru í senn mikilvæg og viðkvæm í allri pólitískri umræðu. Í
öðru lagi fengi Ísland aukin áhrif á ákvarðanir og stefnumótun ESB. Síðast en ekki síst er réttarkerfi ESB yfirþjóðlegt en réttarkerfi sam-
kvæmt samningnum um EES er það ekki, að minnsta kosti ekki formlega. Í þessari grein leitast Rúnar Pálmason við að útskýra hvaða
málaflokka Ísland hefur tekið upp í gegnum EES-samninginn og hvað stendur út af.
Evrópusambandið | EES-samningurinn