Morgunblaðið - 11.03.2009, Side 20

20
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 11. MARS 2009
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Þúsundirellilífeyris-þega þurfa
að endurgreiða
Tryggingastofnun
ríkisins ofgreiddan lífeyri
vegna fjármagnstekna, sem
þeir hafa haft. Þetta eru út af
fyrir sig ekki ný tíðindi; end-
urkröfur TR koma jafnilla við
margt gamalt fólk á hverju
ári.
Í fréttaskýringu Ágústs
Inga Jónssonar, fulltrúa rit-
stjóra, í Morgunblaðinu í gær,
kemur fram að ein ástæða
þess að fólk er krafið um end-
urgreiðslu lífeyris er að það
hefur haft fjármagnstekjur,
umfram frítekjumark sem er
tæplega 100.000 krónur.
Til fjármagnstekna teljast
ekki bara vextir, sem fólk hef-
ur af bankainnstæðum, heldur
líka verðbætur. Verðbætur
eru, eins og orðið sjálft gefur
til kynna, hugsaðar til þess að
fjárskuldbindingar, í þessu til-
viki bankainnstæður, haldi
verðgildi sínu þegar verðbólga
er í landinu.
Verðbæturnar, sem ellilíf-
eyrisþegar fá greiddar, eru
þess vegna ekki fjármagns-
tekjur eins og vaxtagreiðslur.
Þær eru ekki ávöxtun, heldur
aðeins hugsaðar til þess að
innstæður rýrni ekki.
Bætur almannatrygginga
eru hugsaðar til framfærslu.
Ef þær skerðast vegna þess að
fólk fær verðbætur, verður
fólk væntanlega að taka verð-
bæturnar til að framfleyta sér.
Þá rýrnar banka-
innstæðan.
Þorgerður
Ragnarsdóttir,
framkvæmdastjóri
þjónustu- og kynningarsviðs
Tryggingastofnunar, segir í
blaðinu í gær að þessi fram-
kvæmd byggist ekki á túlkun
TR á lögum; hún sé skýrt skil-
greind í lögunum.
En það eru þá, eins og
Landssamband eldri borgara
bendir á í ályktun, óskiljanleg
og óréttlát lög. Lands-
sambandið bendir réttilega á
að nú er verðbólga mikil. Þá
hækka auðvitað verðbætur,
sem fólk fær greiddar. Og fyr-
ir vikið munu lífeyrisgreiðslur
skerðast, eins og kaupmáttur
þeirra hafi ekki skerzt nóg
vegna hækkandi verðlags eins
og sér.
Þetta er fyrirkomulag, sem
er fundið upp til að spara pen-
inga skattgreiðenda og allra
góðra gjalda vert sem slíkt.
En hafa þeir, sem setja lögin,
velt fyrir sér hvað þarf marga
starfsmenn hjá TR til að svara
fyrir svona vitlausar reglur?
Hafa þeir velt fyrir sér hve
mikið af tíma og peningum
ellilífeyrisþeganna og ætt-
ingja þeirra fer í lögfræðinga,
endurskoðendur og ótal ferðir
til Tryggingastofnunar til að
reyna að skilja reglurnar,
svara kröfum stofnunarinnar
og finna út hvernig á að mæta
þeim? Ætli sparnaðurinn sé
áreiðanlega mikill þegar upp
er staðið?
Lögin eru óskilj-
anleg og óréttlát}Lifað á verðbótum?
Lækkun dag-peninga rík-
isstarfsmanna á
ferðalögum erlend-
is um 10% er eðli-
leg ráðstöfun eins og nú árar.
Af sama toga er sú ákvörðun
fjármálaráðherra að breyta
sérstökum ákvæðum um end-
urgreiddan ferðakostnað og
dagpeninga til ráðherra og
æðstu embættismanna.
Löngu tímabært var að af-
nema dagpeninga maka ráð-
herra, enda ástæðulaust að rík-
issjóður greiði slíkan
ferðakostnað. Allur ferða- og
gistikostnaður er greiddur að
fullu, svo dagpeningarnir hafa
ekki runnið til slíkra brýnustu
nauðsynja ferðalanga.
Þegar vart birtast fréttir án
þess að nefndir séu milljarðar,
tugir milljarða eða jafnvel
mörg hundruð milljarðar þykir
sumum kannski dropi í hafið að
dagpeningar ráðherra á ferða-
lagi í London lækki úr rúmum
19 þúsund krónum í tæpar 12
þúsund og að tæplega 10 þús-
und króna greiðsla til maka
falli niður. En
sparnaður upp á
rúmar 17 þúsund
krónur á dag fyrir
ráðherra og maka
er ekkert til að fúlsa við. Þegar
þar við bætist að aðstoð-
armaður og ráðuneytisstjóri fá
ekkert, en hefðu áður fengið
samtals rúmar 31 þúsund krón-
ur á dag, þá er ljóst að sparn-
aður við þriggja daga ferð
þessa hóps er hátt í 150 þúsund
krónur. Og munar marga um
minna.
Indriði H. Þorláksson ráðu-
neytisstjóri segir réttilega að
fjárhæðirnar sem sparist séu
óverulegar í samanburði við
heildina. „Þetta er meira
spurning um hvað er talið rétt
og eðlilegt,“ sagði hann.
Mest er um vert að með
þessum breytingum gefa
stjórnvöldum skýr skilaboð um
verulegt aðhald. Allur þorri al-
mennings finnur fyrir áhrifum
kreppunnar og hefði ekki sætt
sig við að ráðamenn héldu
áfram að þiggja óeðlilega háa
dagpeninga.
Stjórnvöld senda
skilaboð um aðhald}Rétt og eðlilegt
É
g veit að það sökkar allt á Íslandi.
Ef þér finnst það bót í máli get
ég sagt þér að hlutirnir sökka
líka í Bosníu.“ Þessa hughreyst-
andi kveðju, sem ég hef þýtt
lauslega, fékk ég nýlega í tölvuskeyti frá kró-
atískri vinkonu minni, sem búsett er í Saraj-
evo. Ég hafði skrifað henni og rakið í stuttu
máli nýjustu fregnir af landinu hrunda. Vin-
konan, sem er upplýst menntakona, þarf
reyndar engan tölvupóst frá mér til að fá upp-
lýsingar um sprungnu blöðruna Ísland. Til
þess nægir að kíkja í útbreiddustu fjölmiðla
heims. Ein nýjasta afurðin um þetta efni er
grein bandaríska blaðamannsins Michael
Lewis í Vanity Fair, sem réttilega hefur verið
nefnd ein versta landkynning sögunnar. Þar
lýsir hann með háðskum hætti hvernig
jakkafatastrákar í bankaleik settu Ísland á hausinn á
undraskömmum tíma.
Eitt í grein Lewis vakti sérstaka athygli mína. Hann
segir að þrátt fyrir að hrunið hafi breytt öllu þá fari ekki
mikið fyrir því á yfirborðinu. Ísland sé hins vegar eins og
tifandi tímasprengja – kveikiþráðurinn styttist stöðugt.
Mér fannst þessi orð blaðamannsins lýsa því vel hvern-
ig er að búa á Íslandi snemma árs 2009. Þótt hér hafi orð-
ið hrun og meira að segja einhvers konar bylting, er
margt enn eins og það var. Þegar gengið er um stapp-
fullar verslunarmiðstöðvar og þéttsetin kaffihús borg-
arinnar virðast hugtök á borð við kreppu og
þjóðargjaldþrot fjarri.
Hins vegar þarf sjaldan meira en að spjalla
við vini og kunningja til þess að muna að það
herðir að. Sumir hafa misst vinnuna, aðrir eru
hlaðnir þungum myntkörfubyrðum, nema
hvort tveggja eigi við. Flest eigum við það
sameiginlegt að búa við óvissu um hvað fram-
tíðin ber í skauti sér. Verð ég í vinnu eftir hálft
ár? Verður hér áfram boðlegt heilbrigðiskerfi
og menntakerfi? Þarf ég að fara að safna strax
í skólasjóð svo tryggt verði að börnin mín
komist í háskóla? Hefur hrunið varanleg
áhrif? Breytist hugsunin eða verður næsta
tækifæri til þess að stinga sér á kaf í peninga-
og gróðahyggju nýtt um leið og það gefst?
Meðan við bíðum eftir svörunum er ágætt
að reyna að sjá björtu hliðarnar. Á fréttavef
mbl.is las ég í gær um könnun tímaritsins Economist. Þar
kemur fram að Reykjavík teljist nú með ódýrustu borg-
um Vestur-Evrópu, þótt það gildi að vísu fyrir aðra en Ís-
lendinga. Þetta hlýtur að þýða að hingað streymi ferða-
menn, sem kíkja á hestbak og virða fyrir sér örþjóðina
sem dreymdi í nokkur augnablik drauminn um ríkasta
land í heimi, en hefur (blessunarlega) hrokkið upp af hon-
um. Ég sé líka fram á að vinkona mín frá Bosníu, sem
fram að hruni lét sig ekki dreyma um að kaupa svo mikið
sem einn flatan bjór á íslenskum bar, geti loks kíkt í heim-
sókn. Fátt er svo með öllu illt … elva@mbl.is
Elva Björk
Sverrisdóttir
Pistill
Óvissa í ódýrri borg
Þurfa að laga sig að
sumarlokun leikskóla
Eftir Sigtrygg Sigtryggsson
sisi@mbl.is
M
argir leikskólar í höf-
uðborginni verða
lokaðir í fjórar vikur
í sumar. Algengast
er að þeir séu lok-
aðir frá 13. júlí til 10. ágúst. Er til-
gangurinn sá meðal annars að ná
fram sparnaði með því að ráða færra
fólk í sumarafleysingar en venju-
lega. Engu að síður þarf að ráða
nokkurn fjölda sumarstarfsmanna,
því starfsmenn leikskólanna eiga
rétt á 5-6 vikna sumarleyfi.
Nokkurrar óánægju gætir meðal
foreldra vegna þessa, enda eru ekki
allir foreldrar svo heppnir að fá sum-
arfrí á sama tíma og leikskólar
barnanna eru lokaðir.
Í bréfi, sem foreldri skrifaði til
borgarinnar vegna sumarlokana,
segir að það að loka leikskóla barns-
ins í fjórar vikur samfleytt sé enn
eitt skrefið afturábak í þjónustu
leikskólanna, ekki síst á þeim tímum
sem nú eru í þjóðfélaginu.
Atvinnurekendur spara
„Fæst fyrirtæki í landinu geta
leyft sér að loka sisvona og skrúfa
þar með fyrir þjónustu sína í mánuð
af árinu. Má búast við því að fólki
verði nú settar þrengri skorður en
áður í því hvenær því gefst kostur á
að taka sumarleyfi sitt frá vinnustað
– því líkt og Leikskólar Reykjavíkur
leitast atvinnuveitendur við að spara
eins og kostur er í ráðningu sum-
arstarfsfólks. Munurinn er hins veg-
ar sá að Leikskólar Reykjavíkur eru
opinber þjónustustofnun, sem hefur
það hlutverk að þjónusta fjölskyldur
borgarinnar, og nýta til þess útsvar-
stekjur sem þessar sömu fjölskyldur
greiða í borgarsjóð,“ segir í bréfinu,
sem væntanlega endurspeglar skoð-
anir fleiri foreldra í borginni.
Ragnhildur Erla Bjarnadóttir,
sviðsstjóri leikskólasviðs, segir að
flestum leikskólum Reykjavík-
urborgar sé lokað ýmist í tvær eða
fjórar vikur vegna sumarleyfa. Engu
að síður verði lögð áhersla á að veita
börnum og foreldrum þeirra sem
besta þjónustu. Liður í því sé að
bjóða þeim foreldrum sem ekki geta
tekið sumarleyfi á sama tíma og
börn sín upp á þann möguleika að
vista börnin tímabundið í þeim leik-
skólum sem hafa opið í allt sumar.
Ragnhildur segir að starfsmenn
leikskólanna og ráðgjafar á að-
alskrifstofu muni leggja kapp á að sú
ráðstöfun gangi snurðulaust og
hvetur foreldra til að snúa sér til
þeirra ef vandamál koma upp.
Sumarlokun talin æskileg
Ragnhildur segir að það sé skoðun
langflestra leikskólastjóra að sum-
arlokun leikskóla sé æskileg. Með
því skapist m.a. skýr skil á milli leik-
skólaára, starfið verði markvissara
og alltaf séu reyndir starfsmenn á
staðnum. Þá séu vinir barnanna í
leikskólanum í fríi á sama tíma.
„Ekki þarf að fara mörgum orðum
um það hve mjög aðstæður í þjóð-
félaginu hafa breyst á undanförnum
mánuðum. Gæta þarf aðhalds í öllum
rekstri borgarinnar og eru leikskól-
arnir þar engin undantekning,“ seg-
ir Ragnhildur Erla.
Að sögn Vilhjálms Egilssonar,
framkvæmdastjóra Samtaka at-
vinnulífsins, hafa kvartanir vegna
lokana leikskóla ekki komið inn á
borð samtakanna, enn sem komið er
að minnsta kosti. Samtökin leggi
áherslu á að sveitarstjórnir bjóði
upp á úrræði fyrir foreldrana svo
lokanirnar þurfi ekki að hafa áhrif á
rekstur fyrirtækja í landinu.
Morgunblaðið/Kristinn
Leikskólinn Sumarið er skemmtilegur tími fyrir börnin í leikskólanum.
Gott veður er flesta daga og hægt að vera úti tímunum saman að leika sér.
ÞEGAR ákvörðun var tekin um að
loka leikskólum í Reykjavík vegna
sumarleyfa árið 2004 voru um það
nokkuð skiptar skoðanir.
Í ljósi þess lét Reykjavíkurborg
framkvæma rannsókn haustið 2004
á afstöðu foreldra til sumarlokana í
leikskólum borgarinnar og var hún
unnin af Gallup.
Niðurstöður rannsóknarinnar
sýndu meðal annars að 75,8% for-
eldra töldu að lokun leikskólans
hefði valdið litlum eða engum
óþægindum, 69% foreldra töldu að
mjög eða frekar auðvelt hefði verið
að fá sumarleyfi á sama tíma og
barnið. Um 94% barna dvöldu hjá
foreldrum eða forráðamönnum sín-
um þann tíma sem leikskólinn var
lokaður, að því er fram kom í könn-
uninni.
ÓÞÆGINDI
LÍTIL
››