Morgunblaðið - 06.04.2009, Qupperneq 16

Morgunblaðið - 06.04.2009, Qupperneq 16
16 Daglegt líf MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 6. APRÍL 2009 - Lifið heil www.lyfja.is Prófaðu 100% lífræna mýkt úr íslenskri náttúru Olían frá Móður Jörð er án allra aukaefna og framleidd í Vallanesi á Fljótsdalshéraði. Dreifing: Heilsa ehf. LÍFOLÍA er ilmandi og djúpvirk fyrir vöðva og liði. BIRKIOLÍA mýkir og græðir þurra húð og exem. BLÁGRESISOLÍA nærir viðkvæma slímhúð og eyðir bólgu. Eftir Helga Bjarnason helgi@mbl.is Kræklingurinn er gjörnýtt-ur í rannsóknum í Há-skólasetri Suðurnesja íSandgerði. Hann er not- aður við þróun aðferða við að mæla mengun. Í þeim tilgangi mæla vís- indamenn krækling úr Reykjavík- urhöfn, bæði líffræðilega virkni og eiturefnainnihald, og bera saman við krækling úr mengunarlausu umhverfi. Þá eru sýni send til Ítal- íu til samanburðar við rannsóknir á umhverfisáhrifum þar. Sex meistaranemar og einn dokt- orsnemi hafa nú rannsóknaraðstöðu við Háskólasetur Suðurnesja. Flestir eru í sjávarlíffræði og með- al leiðbeinenda þeirra eru Jörundur Svavarsson prófessor og Halldór Pálmar Halldórsson, forstöðumaður setursins. Hreinn sjór til viðmiðunar Halldór segir að áhugi sé á Ís- landi um þessar mundir. Aðstæður á norðurslóðum henti vel sem við- mið við rannsóknir á mengun. Ver- ið sé að vinna úr nokkrum fyrir- spurnum og bindur hann vonir við að ný verkefni komi út úr þeim. Rannsóknarstöðin nýtur þeirrar sérstöðu að hafa hreinan sjó úr borholu við húsvegginn til að nota við rannsóknir. Vegna hans hafa fjölmargir erlendir vísindamenn kosið að vinna þar að rannsóknum sínum. Áætlað er að um fimmtán doktorsritgerðir hafi verið skrif- aðar eftir rannsóknir í þessari að- stöðu. „Við rannsóknir á mengun í lífverum er mikilvægt að hafa til viðmiðunar lífverur úr sjó sem er alveg laus við mengun, eins og við höfum. Hugmyndin er að búa til banka með nokkrum tegundum líf- vera og sýna hvernig þær eiga að vera í raun og veru,“ segir Halldór. Safnar í sig eitri Aline Andrey, umhverfisverk- fræðingur frá EPFL-tækniskól- anum í Lausanne í Sviss, vinnur að meistaraverkefni sínu í háskóla- setrinu. Hún notar krækling til að mæla mengun og er tilgangurinn að þróa áfram þær aðferðir sem notaðar hafa verið við þessar rann- sóknir. Halldór er leiðbeinandi hennar ásamt Jörundi Svavarssyni en Halldór rannsakaði þessi mál í meistara- og doktorsnámi sínu. Eit- urefnamælingar eru unnar í sam- vinnu við Kristínu Ólafsdóttur, dós- ent í eiturefnafræði við Háskóla Íslands. Rannsóknirnar hafa ekki verið stundaðar á þessum tíma árs og eru vísindamennirnir spenntir að sjá hvort þær verða aðrar í kuldanum í vetur en hlýindum á sumrin. Kræklingurinn er hafður í Reykjavíkurhöfn þar sem mikil mengun er og til samanburðar í til- tölulega hreinu umhverfi í Hval- firði. Tekin eru sýni á tímabilinu til að meta hversu hratt breytingar verða en kræklingurinn er lengst tvo mánuði í sjónum. Mengunin hefur áhrif á vöxt kræklingsins og hegðun og svo sitja þar eftir eiturefni sem hann safnar í sig úr olíumengaðri höfn- inni. Sem dæmi má geta þess að þótt fyrir löngu sé búið að banna hættulegustu tegundir botnmáln- ingar skipa er enn að mælast TBT- eiturefni í kræklingi. Halldór segir að eiturefnin liggi í botnsetinu í mörg ár og alltaf gruggist eitthvað upp. Verkefni Aline nýtist einnig í verkefni sem unnið er í samstarfi við tvo hópa ítalskra vísindamanna. Þar er fyrst og fremst verið að at- huga áhrif aðstæðna í umhverfinu á lífverur, ekki síst frumuskemmdir. Gernýta kræklinginn í Sandgerði Morgunblaðið/Reynir Sveinsson Vísindi Aline Andrey og Halldór Pálmar Halldórsson rannsaka í Sandgerði áhrif mengunar á krækling. Sjö meistaranemar starfa í Háskólasetri Suðurnesja í Sand- gerði, en þar er úrvals- aðstaða til rannsókna í sjávarlíffræði. „ÞEGAR maður lendir í slysi, vill maður gera margt, læra sem mest og kynnast nýjum stöðum og fólki. Þess vegna kom ég til Íslands,“ segir Aline Andrey, sem nemur umhverfisverkfræði við tækniskól- ann í Lausanne í Sviss. Hún slas- aðist lífshættulega fyrir rúmum tveimur árum í svifvængjaflugi í fjalli á heimaslóðum sínum í Sviss en er aftur komin á flug. Aline hafði áhuga á að ljúka meistaranámi sínu með rannsókn í eiturefnavistfræði. „Mér fannst Ís- land áhugavert. Ég hef aldrei ver- ið við rannsóknir við sjó og það var því gott að fá tækifæri til að koma hingað,“ segir hún. Það kom forstöðumanni Háskólaseturs Suð- urnesja á óvart þegar hann fékk fyrirspurn frá nema í þessu land- lukta ríki um möguleika á rann- sóknum í sjávarlíffræði. „Ég þarf að vera búin að fá nið- urstöður fyrir 15. maí því þá fer ég aftur heim,“ segir Aline. Hún segir að rannsóknirnar hafi gengið vel og vonast til að niðurstöðurnar verði eftir því. Örugg íþrótt, venjulega Aline hefur mikinn áhuga á úti- vist, ekki síst fjallamennsku, og það dró hana í og með til Íslands. Hún hefur meðal annars stundað svifvængjaflug (e. paragliding), þar sem stokkið er fram af klett- um og svifið til jarðar með litlum svifvængjum. Einnig notar hún slíka vængi þegar hún rennir sér á skíðum. Hún tekur það fram að þetta sé örugg íþrótt yfirleitt, og í Sviss þurfi sérstaka þjálfun og leyfi til að stunda hana. Sjálf er hún í hópi hinna óheppnu. Lenti í einhverjum vandræðum í loftinu svo svifvæng- urinn fór að hringsnúast í 100 metra hæð og snerist með hana til jarðar. Hún margbrotnaði við fall- ið, báðir lærleggir brotnuðu, rif og hryggjarliðir, svo nokkuð sé nefnt, en alvarlegast var að lungun sködduðust. Hún telur að það hafi bjargað lífi sínu að sjúkralið kom með björgunarþyrlu nokkrum mínútum síðar og flutti hana á spítala. En sjúkraliðarnir voru ekki bjartsýnir. Þegar móður hennar var tilkynnt um slysið, á meðan Aline var í þyrlunni á leið á sjúkrahúsið, var henni sagt að út- litið væri svart og hún þyrfti ekki að flýta sér. Aline var nokkra mánuði á sjúkrahúsi þar sem gerðar voru á henni margar aðgerðir, þá tók við endurhæfing og loks þurfti að hreinsa járnaruslið úr líkamanum. Þetta tafði hana um ár í náminu og það tók tíma að komast á ról en ellefu mánuðum eftir slysið fór hún aftur á svif, í það skipti með væng sem kærasti hennar stjórn- aði. Sjálf segist hún hafa verið kvíðin en ekki nærri því eins og kærastinn. En þetta var tilfinn- ingaþrungin stund. Þegar kærastinn heimsótti Al- ine hingað til lands á dögunum fóru þau norður í Eyjafjörð og svifu við fjöllin þar. helgi@mbl.is Vildi gera sem mest eftir slysið Á lofti Aline Andrey svífur um loft- in blá í frítíma sínum. Loftfarið gengur fyrir vindi, er stýrt með höndunum og nefnist svifvængur. STARFSFÓLKIÐ í botndýrarann- sóknarstöðinni í Sandgerði er þessa dagana að flokka botndýr úr Barentshafi. Einstæð aðstaða er til flokkunar og greiningar á botndýrum í rann- sóknarstöðinni og þjálfað starfs- fólk. Stjórnandi botndýraverkefnis í Norður-Noregi þekkti stóru botn- dýrarannsóknina sem unnin var í Sandgerði og ákvað að senda eitt tonn af sýnum úr Barentshafi þang- að til flokkunar. Guðmundur Víðir Helgason, forstöðumaður stöðv- arinnar, segir að botndýrin verði flokkuð í helstu hópa, alls um 45 talsins, og svo verði ef til vill mar- flær og fleiri dýr flokkuð í und- irflokka. Þannig fara botndýrin út til Noregs þar sem sérfræðingar greina þau. Þetta er verkefni í þrjá mánuði fyrir níu starfsmenn. Verið er að undirbúa nýtt botn- dýraverkefni hér við land, þar sem grunnsævið verður tekið fyrir. „Við þekkjum ekki botndýralífið á grunnsævinu of vel. Verið er að kortleggja það víða um heim,“ segir Guðmundur Víðir. helgi@mbl.is Flokka botndýr úr Barentshafi GRJÓTKRABBI, einn af nýju land- nemunum í lífríki Íslands, er til rann- sóknar í Háskólasetri Suðurnesja í Sandgerði. Hann er efniviður í meistaraverkefni tveggja nema í líf- fræði við Háskóla Íslands. Grjótkrabbinn fannst fyrst hér við land 2006, var í fyrstu talinn tösku- krabbi. Segir Halldór Halldórsson, forstöðumaður háskólasetursins, að hann hafi að öllum líkindum verið hér lengur, eða í að minnsta kosti sex til tíu ár, miðað við hversu stórir krabbar hafi veiðst. Grjótkrabbi er stærri og öflugri en íslenskir krabb- ar á grunnsævi. Talsvert er af grjótkrabba í Hval- firði og hann hefur fundist víðar í Faxaflóa, í Breiðafirði og lirfur hafa fundist við Vestfirði. Í sumar verður reynt að meta útbreiðslu krabbans og stofnstærð. Óskar Sindri Gísla- son kannar tímgun, lirfuþroskun og uppruna grjótkrabbans og Marinó F. Pálsson athugar þéttleika, vöxt og áhrif hans á botnsamfélagið. Halldór hefur unnið með þeim að veiðum og aðstoðar við rannsóknirnar. Grjótkrabbi er amerísk krabba- tegund, heldur sig mest við norður- hluta austurstrandar Norður-Ameríku. Þar er hann veiddur til matar. Þessi krabbategund hef- ur ekki áður sést í Evr- ópu, svo vitað sé, og ekki liggur fyrir hvernig hún hefur borist hingað. Helst er talið að lirfur hafi borist með kjölvatni skipa sem dælt hefur verið í sjóinn. Íslenskir vísindamenn hafa sýnt þessum nýja landnema áhuga enda sjaldgæft tækifæri að fylgjast með landnámi nánast frá upphafi. Ef grjót- krabbinn breiðist út með sama hraða og hingað til er ekki ólíklegt að hægt verði að nýta hann. Þetta er góður matur, eins og starfsfólk Fræðasetursins í Sandgerði hefur sjálft sannreynt. helgi@mbl.is Ný krabbategund Grjótkrabbinn er góður til matar. Það veit rannsóknarfólkið. Morgunblaðið/Reynir Sveinsson Bragðgóður nýr landnemi

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.