Morgunblaðið - 18.08.2009, Blaðsíða 17

17
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. ÁGÚST 2009
Maraþonið undirbúið Það er víðar en í fjárlaganefnd Alþingis sem maraþon fer fram þessa dagana. Undirbúningur fyrir Reykjavíkurmaraþon er í fullum gangi. Hlaupið verður á laugardaginn.
Eggert
Í MIÐRI kreppunni er hér
ljót saga úr viðskiptalífinu sem
almenningur á rétt á að heyra
um. Að á þessum síðustu tímum
geti ríkisfyrirtæki og bæj-
arfélag níðst á litlu fyrirtæki á
samkeppnismarkaði með dæma-
lausri fyrirlitningu, er einfald-
lega ekki viðunandi. Fyrirtækið
Ávaxtabíllinn var með lægsta
verðið og fékk bestu einkunn í
nýlegu útboði á skólamat í
Garðabæ, sem Ríkiskaup sáu
um fyrir hönd bæjarins. Ávaxtabíllinn var
hins vegar dæmdur úr leik vegna neikvæðrar
eiginfjárstöðu í árslok 2008 og samið var við
hið nýstofnaða fyrirtæki Sælkeraveislur. Mál-
ið var kært til kærunefndar útboðsmála.
Nefndin tók ekki efnislega á kærunni heldur
hafnaði henni á þeim forsendum að fulltrúi
Ríkiskaupa hefði ekki séð hana í tæka tíð.
Ákvæðið um eigið fé
Talið er að um 80% íslenskra fyrirtækja séu
nú með neikvæða eiginfjárstöðu. Þess vegna
hafa Ríkiskaup tekið þetta ákvæði um eigið fé
úr sínum útboðsgögnum. Það er því hand-
vömm sem gerir það að verkum að þessi kafli
um eigið fé er inni í þessu útboði um skólamat
í grunnskólum Garðabæjar. Ákvæði sem átti
ekki að vera í útboðsgögnum, ræður úrslitum.
Ríkiskaup geta haldið því fram að bjóð-
endur hefðu getað gert athugasemdir við
ákvæðið um eigið fé. Því er til að svara að
þetta ákvæði er hluti af viðbótarupplýsingum
sem Ríkiskaupum er heimilt að afla til að
ganga úr skugga um hæfi tilboðsgjafa. Þeim
er þetta heimilt en ekki skylt og því engin
ástæða fyrir bjóðendur að ætla að útboðið
brjóti á þessu ákvæði. Mér var hins vegar allt-
af ljóst að ég þyrfti að geta sýnt fram á það
með óyggjandi hætti að fyrirtæki mitt væri
rekstrarhæft. Með aðstoð KPMG var lögð
fram vel ígrunduð rekstraráætlun, þar sem
sýnt var fram á greiðsluhæfi fyrirtækisins
með greiðsluflæðisstreymi út árið 2010. Áætl-
unin sýndi klárlega að engin ástæða væri til
að ætla að fyrirtækið stæði ekki undir skuld-
bindingum sínum gagnvart þessu verkefni eða
öðrum. Ávaxtabíllinn fékk tækifæri til að
koma rekstraráætlun þessari á framfæri eftir
að Ríkiskaupum var ljóst að eigið fé félagsins
væri neikvætt. Ríkiskaup gefa sem sagt færi á
að Ávaxtabíllinn leggi fram rekstraráætlun
þrátt fyrir að fyrir liggi að eigið fé sé nei-
kvætt. Ákvæðið er augljóslega
ekki heilagara en það.
Ég leyfi mér í þessu samhengi
að vitna til laga um útboð frá
2007. Þar virðist sá möguleiki gal-
opinn að bjóðandi geti sýnt fram
á fjárhagslega getu sína með öðr-
um hætti en hvað varðar eig-
infjárstöðu.
„Fjárhagsstaða bjóðanda skal
vera það trygg að hann geti stað-
ið við skuldb. sínar gagnvart
kaupanda sbr. 49. gr. laga um op-
inber innkaup nr. 84/2007 en þar
kemur m.a. fram að þegar bjóð-
andi er ófær um að leggja fram þau gögn sem
greinir í 1. mgr. laganna er honum heimilt að
sýna fram á fjárhagslega getu sína með öðr-
um gögnum sem kaupandi telur fullnægj-
andi.“
Í þessu samhengi þarf að hafa í huga að ef
aðila er hafnað vegna þess að ein rekstrartala
er ekki í lagi þá mætti ætla að sá sem fær við-
komandi verkefni verði að hafa þessa tölu í
lagi – ekki bara í plús til þess eins að uppfylla
úrelt ákvæði, heldur að vera það burðugur að
þar skilji rækilega á milli aðila. Því er spurt:
Fengu bæjarráðsmenn að sjá upplýsingar úr
rekstri Sælkeraveislna og sannreyna að þetta
nýstofnaða fyrirtæki (stofnað í okt. 2008) væri
með það jákvæða eiginfjárstöðu að hún nægði
til að dæma samkeppnisfyrirtækið úr leik?
Það virðist liggja í augum uppi að ég hefði
getað stofnað nýtt fyrirtæki og lagt því til eig-
ið fé skömmu fyrir útboðið og gert tilboð í
nafni þess. Hvort ætli það væri meira gamla
eða nýja Ísland?
Kæran
Með aðstoð lögmannsstofu var send inn
kæra til kærunefndar útboðsmála með form-
legu bréfi hinn 3. júlí. Þrátt fyrir kostnað og
fyrirhöfn tekur nefndin kæruna ekki efnislega
til meðferðar. Úrskurðurinn er á þá leið að
fyrst fulltrúi Ríkiskaupa segist ekki hafa séð
kæruna á lokadegi kærufrests, hinn 3. júlí,
hafi hún í góðri trú getað rifið sig upp morg-
uninn eftir og komið á bindandi samningi við
Sælkeraveislur. Þar með sé kominn á bind-
andi samningur og málinu lokið. Ég fékk
tölvupóst frá Ríkiskaupum kl. 8.24 laug-
ardagsmorguninn 4. júlí um hinn bindandi
samning, en netfangið sem pósturinn er send-
ur úr er það sama og kæran var send í daginn
áður. Samt getur starfsmaður Ríkiskaupa
sagst ekki hafa vitað hvort kæra hafi borist –
og komist upp með það. Ef sæmilega eðlileg-
um manni finnst samhengið tilviljunarkennt
þá lái honum það hver sem vill. Kærunefndin
hefur tekist á við Ríkiskaup um árabil og
þekkja báðir aðilar líklega flest trixin í bók-
inni. Samt sem áður gerir nefndin ekki at-
hugasemd við þennan gjörning sem lærðir
menn kjósa að kalla augljóst drullumix. Eins
og fyrr greinir fékk kærunefnd útboðsmála
kæruna boðsenda og kvittaða föstudaginn 3.
júlí sem var 10. og jafnframt síðasti dagur
kærufrests. Ríkiskaup og Garðabær fengu
hana samdægurs í tölvupósti. Tölvupóstur
hefur verið eina samskiptaleið Ríkiskaupa í
þessu útboði gagnvart tilboðsgjöfum og ávallt
gert ráð fyrir að viðtakandinn sjái samstundis
allt sem honum er sent með þessum hætti.
Verðið
Verðþátturinn vó 60 stig/prósentur í útboð-
inu og er hér vitnað beint í útboðsgögnin:
„Tilboðum bjóðenda verða gefin stig eða
einkunn fyrir hvern tilboðsþátt, að hámarki
sem stendur aftan við hvern þátt og stigin síð-
an lög saman.“
Hádegismáltíð gilti 65% af verðstigum, verð
fyrir morgunhressingu og aðrar vörur 15% og
verð fyrir síðdegishressingu gilti 20% af verð-
stigum. Samtals 100% og þannig mynduðu
þessir þrír þættir verðþáttinn í útboðinu.
Skyldi sá sem fékk lægstu samanlögðu útkom-
una fá fullt hús stiga eða 60 stig. Ávaxtabíllinn
bauð 90 kr. í morgunhressingu, 450 kr. í há-
degisverð og 130 kr. í síðdegishressingu. Sæl-
keraveislur buðu samsvarandi 150 kr. 469 kr.
og 250 kr.
Nú hefur komið í ljós að samið hefur verið
við Sælkeraveislur um að lækka verðið á
morgun- og síðdegishressingu í það sama og
Ávaxtabíllinn bauð. Þarna er á ferðinni afar
athyglisvert mál. Í fyrsta lagi þekkist ekki að
hægt sé að lækka verð í útboðum eftir á og er
slíkt freklegt brot á útboðsreglum. Þetta er
skýrt með því að morgun- og síðdegishressing
séu hliðarþættir og því ekki eins mikilvægir.
Eins og sást hér að framan er verðið sett sam-
an af mismunandi vægi þriggja þátta og ekk-
ert í útboðslýsingunni sem segir að hægt sé að
slíta þá í sundur. Þetta er svipað því að gera
tilboð í brú og kalla veginn að og frá henni
hliðarþætti.
Loks er athyglisvert að Sælkeraveislur
treysta sér til að lækka verð, annars vegar um
67% og og hins vegar um 92%. Ef viðvör-
unarbjöllur ættu að klingja af einhverju tilefni
þá ætti það að gerast þarna.
Niðurstaða
1. Besta og lægsta tilboðinu í þessu útboði
er hafnað. Höfnunin hefði átt að hafa í för með
sér umtalsvert hærri kostnað fyrir foreldra í
Garðabæ.
2. Ávaxtabílnum er hafnað á ákvæði sem
ekki er lengur notað í útboðum auk þess sem
hæglega hefði mátt meta fjárhagslegt hæfi
fyrirtækisins með öðrum hætti.
3. Ávaxtabíllinn sýndi fram á fjárhagslega
burði fyrirtækisins með ítarlegri rekstr-
aráætlun og sjóðstreymisáætlun. Þessar áætl-
anir voru gerðar í samvinnu við KPMG og
lagðar fyrir fulltrúa Ríkiskaupa og Garða-
bæjar.
4. Þrátt fyrir rökstuddan grun um að hið
nýstofnaða fyrirtæki Sælkeraveislur hafi ekki
fjárhagslega burði umfram Ávaxtabílinn hefur
ekki verið hægt að sýna fram á að staða
þeirra sé betri og réttlæti því að fyrirtækið fái
verkefnið.
5. Þrátt fyrir að kæra sé send inn með lög-
legum fyrirvara er ekki tekið tillit til hennar
af ástæðum sem eru beinlínis móðgandi og
niðurlægjandi.
6. Tilboðsverð er lækkað eftir á, sem hlýtur
að boða straumhvörf í íslensku útboðs- og
efnahagslífi.
Þetta mál hætti snemma að snúast um
skólamat í Garðabæ og hefur síðan einkennst
af vandræðalegum útúrsnúningi, sem for-
eldrar í Garðabæ botna ekkert í. Ráðamenn í
bænum skýla sér á bak við ríkisfyrirtækið
þótt bærinn sé að sjálfsögðu samningsaðilinn
en ekki ríkisfyrirtækið.
Ávaxtabíllinn er fyrirtæki í hjarta Garða-
bæjar og eigendur þess bæjarbúar. Fyr-
irtækið hefur ekki farið varhluta af efnahags-
ástandinu og berst fyrir sínu eins og svo mörg
önnur fyrirtæki. Það er þess vegna svo sárt að
fá ekki að nýta sér stórt tækifæri til rekstr-
arumskipta þegar sannanlega hefur verið til
þess unnið. Og mæta síðan þessari framkomu
ríkisfyrirtækisins og bæjarins þegar reynt er
að leita rétta síns eftir lögboðnum leiðum.
Eftir Hauk Magnússon » Þetta mál hætti snemma að
snúast um skólamat í
Garðabæ og hefur síðan ein-
kennst af vandræðalegum út-
úrsnúningi, sem foreldrar í
Garðabæ botna ekkert í.
Haukur Magnússon
Svona gerast kaupin á eyrinni í Garðabæ
Höfundur er eigandi Ávaxtabílsins.