Morgunblaðið - 21.08.2009, Qupperneq 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 21. ÁGÚST 2009
Óskar Magnússon.
Ólafur Þ. Stephensen.
Útgefandi:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Lyft hefurveriðgrettistaki
í Borgarleikhúsinu
undir stjórn
Magnúsar Geirs Þórðarsonar
leikhússtjóra.
Ekki aðeins vegna þess að
sett var aðsóknarmet síðasta
leikár, þar sem 207.576 gestir
lögðu leið sína í leikhúsið.
Aldrei hafa fleiri lagt leið sína
í íslenskt leikhús og munar
þar miklu um að sýningarnar
skírskota til fólks á öllum
aldri, ekki síst ungs fólks.
Ekki aðeins vegna þess að
sýningarnar áttu það sam-
merkt að höfða til almennings
og fá lofsamleg viðbrögð gagn-
rýnenda – metnaðurinn vék
ekki þó að leiklistin færðist
nær almenningi.
Ekki aðeins vegna þess að
leikhússtjórinn hefur aug-
ljóslega skilning á því að til
þess að skapa góða sýningu eru
allir jafnmikilvægir innan leik-
hússins – samtakamátturinn
dregur fram töfra leikhússins.
Það sem er ekki síst mark-
vert við þann árangur sem
náðst hefur í Borgarleikhús-
inu er að fjárhagsáætlanir
stóðust og leikhúsið skilaði af-
gangi, þrátt fyrir óvæntan nið-
urskurð á framlögum Reykja-
víkurborgar um 50 milljónir á
miðju leikári. Slíkur rekstr-
arárangur er alltof fátíður í
rekstri opinberra stofnana,
sem sumar hverjar eru gjarn-
ar á að fara fram
úr fjárlögum,
nokkuð sem
stjórnvöld verða
að koma böndum á
til að árangur náist í ríkisfjár-
málum.
Í stað þess að hengja haus
eða bregðast ókvæða við
beiðni borgaryfirvalda um nið-
urskurð, þá sýndi Magnús
Geir ákvörðuninni skilning á
krepputímum og stólaði á bar-
áttuþrek starfsmanna leik-
hússins – sem brugðust ekki
þegar á reyndi.
Hann sagði í samtali við
Morgunblaðið að auðvitað
væri áfall fyrir leikhús að taka
á sig slíka skerðingu. „Hins
vegar lítum við svo á, að á
þessum erfiðu tímum, þegar
allir eru að taka á sig skelli –
sjúkrahús, menntastofnanir
og fleiri, þá getum við ekki
skorast undan.“
Magnús Geir hefur áður
sýnt hvers hann er megnugur,
þegar hann sneri við rekstri
Leikfélags Akureyrar og lyfti
aðsókn nær því sem tíðkast
hjá stærri leikhúsum sunnan
heiða.
Í þeim niðurskurði sem
framundan er verða viðbrögð
leikhússtjórans og starfsfólks
Borgarleikhússins vonandi
öðrum hvatning og fyrirmynd
að því hvernig hægt er að ná
árangri, og það framúrskar-
andi árangri, með naumara
veganesti en áður.
Mikill árangur með
naumara veganesti}Grettistak í leikhúsinu
Tilraun líf-tæknifyr-
irtækisins Orfs
með ræktun á
erfðabreyttu
byggi var eyði-
lögð fyrir nokkr-
um dögum, þegar bygg í reit
fyrirtækisins í Gunnarsholti
var rifið upp og traðkað nið-
ur. Einhver eða einhverjir,
sem kalla sig Illgresi, hafa
lýst því yfir að þeir hafi stað-
ið að verknaðinum og þannig
„afturkallað“ leyfi, sem Orf
hafði fengið samkvæmt lög-
um og reglum til að fram-
kvæma tilraunina.
Ræktun á erfðabreyttum
lífverum er umdeild. Ávinn-
ingurinn getur verið umtals-
verður, bæði fjárhagslegur
og samfélagslegur. Með því
að vinna úr bygginu prótín,
sem upprunnin eru í mönn-
um, hugðist Orf til dæmis
stuðla að framförum í fram-
leiðslu lyfja, sem nýtzt hefðu
í baráttu við ýmsa sjúkdóma.
Áhættan af ræktuninni er
ekki vísindalega sönnuð og
allir helztu sérfræðingar
landsins á sviði erfðatækni
telja hana raunar
hverfandi.
Skemmdar-
verkið á bygg-
reitnum ber vott
um þá tilhneig-
ingu, sem hefur
farið vaxandi hjá einhverjum
hópi öfgamanna hér á landi
og meðal annars var fjallað
um í Reykjavíkurbréfi um
síðustu helgi, að tjá skoðanir
sínar með spellvirkjum og of-
beldi. Fáir orða virðing-
arleysi sitt fyrir lögum og
reglum þó jafnskýrt og sá,
sem sendi fjölmiðlum tölvu-
póst um skemmdarverkið;
fyrst viðkomandi féll ekki
niðurstaðan úr löglegu ferli,
greip hann til sinna ráða til
að breyta henni. Gerðist
dómstóll götunnar í stað þess
að beita sér t.d. fyrir því með
lýðræðislegum hætti að lög-
unum yrði breytt.
Og nú verða þeir sem berj-
ast með friðsamlegum mál-
flutningi og rökum gegn
ræktun erfðabreyttra lífvera
að una því að einhver kjáni
hefur traðkað á málstað
þeirra austur í sveitum.
Fáir orða virðing-
arleysi sitt fyrir
lögum og reglum
jafnskýrt}
Traðkað á málstaðnum
H
ugsum hlutina í stóru sam-
hengi. Nú er efnahagskreppa
nánast um allan heim. Í flest-
um stærstu hagkerfum heims
hefur fólk minna á milli hand-
anna nú en um mitt ár 2007. Samt hefur eng-
in eiginleg efnisleg breyting orðið á heim-
inum. Kreppan er ekki orsökuð af
náttúrufyrirbrigðum eins og fellibyljum, loft-
steinahrapi, flóðbylgjum, innrás geimvera
eða vegna sprengingar í sólinni eða í iðrum
jarðar. Hún kom bara vegna þess að eitthvað
í huglægum ráðstöfunum okkar fékk okkur
til að líta svartari augum á heiminn nú en áð-
ur; eins og heimurinn sé rýrari en hann var.
En það er ekki rétt. Það er alveg jafn mikið
af olíu í jörðinni og skógum í Finnlandi og áður.
Mér finnst best að líkja þessu við kapal. Stundum
kemur upp sú staða þegar kapall er lagður að spilin sem
koma upp eru ekki hagstæð. Hagstæðu spilin komu upp
þegar þeirra var ekki þörf og nú eru þau einhverstaðar
falin í bunkanum. Ef við sækjum hagstæðu spilin erum
við búin að eyðileggja kapalinn og möguleikann á því að
hann gangi upp. Við getum samt alveg sótt spilin. Við
getum tekið spilabunkann upp og gert nákvæmlega það
sem við viljum við hann, dreift honum um allt borðið og
fundið upp nýja leiki. En þessi ákveðni kapall er tap-
aður ef við gerum það. Þannig finnst mér kreppan. Öll
gæði jarðar eru til staðar og við getum gefið skít í
kreppuna, en þá erum við búin að eyðileggja leikinn
sem við lögðum upp með. Við verðum þess í
stað að halda áfram í kaplinum með gremju í
brjósti yfir því að spilin sem við þurfum eru
inni í bunkanum sem við megum ekki snerta
á.
En hvers vegna hættum við þá ekki að
leggja þennan kapal og hunsum kreppuna og
byrjum á nýjum leik? Fyrir því geta verið
ýmsar ástæður. Í fyrsta lagi þyrftum við að
eyða tíma og orku í að finna upp á nýjum
leik. Í öðru lagi má færa rök fyrir því að leik-
ir verði fyrst skemmtilegir þegar þeir krefj-
ast þess að maður takist á við erfiðleika.
Bæði rökin finnst mér sannfærandi. Auk
þess vil ég benda á að refsingar leiksins eru
ekkert sérstaklega hrollvekjandi. Það deyr
enginn vegna kreppunnar. Þetta fullyrði ég þó að ég viti
vel að til séu þúsund aðferðir til að snúa út úr þeirri
fullyrðingu með vafasömum rökum. Margir aðrir leikir
krefjast þess að fólk deyi þegar réttu spilin hætta að
koma upp. Þá má segja á móti að leikir sem krefjast
meiri fórna séu vafalaust meira spennandi en kapallinn
okkar.
En svo er aftur enn annað mál að kapallinn okkar
mun aldrei ganga upp. Hann mun bara ganga misvel. Í
dag gengur ekkert. Seinna munum við sjá hagstæðari
spil, en aldrei nógu lengi til að hreinsa borðið. Ein-
hverntímann munum við því fá leið á þessum kapli og
finna upp á nýjum.
bergur.ebbi.benediktsson@gmail.com
Bergur Ebbi
Pistill
Kapallinn
FRÉTTASKÝRING
Eftir Boga Þór Arason
bogi@mbl.is
Á
ætlað er að hundruð
milljóna tonna af plast-
efnum hafi safnast fyrir
í heimshöfunum og
hættan sem stafar af
þeim er meiri en talið hefur verið til
þessa. Fyrsta rannsóknin á því hvað
verður um plastruslið í höfunum á
mörgum árum hefur leitt í ljós að
plastið brotnar miklu hraðar niður
en talið var og gefur frá sér eiturefni
sem geta verið hættuleg lífríkinu.
Skýrt var frá niðurstöðum rann-
sóknarinnar á landsfundi banda-
rískra efnafræðinga á dögunum.
Til þessa hefur verið talið að plast
eyðist mjög hægt í náttúrunni en
rannsóknin leiddi í ljós að plastið
brotnar tiltölulega hratt niður í
heimshöfunum. Þegar plastið eyðist
gefur það frá sér eiturefni, sem finn-
ast ekki í náttúrunni og geta haft
áhrif á vöxt og þróun sjávarlífvera.
Sum þessara efna geta verið hættu-
leg mönnum og dýrum komist þau í
fæðukeðjuna. Nokkur efnanna
trufla hormónastarfsemi dýra og
geta haft mjög slæm áhrif á æxl-
unargetu þeirra. Önnur eru talin
krabbameinsvaldandi.
Endurvinnsla möguleg?
Vísindamenn eru nú einnig að
rannsaka „Ruslahauginn mikla í
Kyrrahafi“ þar sem talið er að um
100 milljónir tonna af plastrusli hafi
safnast fyrir vegna hafstrauma.
Markmiðið er m.a. að kanna hvort
hægt sé að safna plastinu saman til
endurvinnslu en talið er að það verði
mjög dýrt og hugsanlega óraunhæft
verkefni.
Umhverfisstofnun Sameinuðu
þjóðanna áætlar að á ári hverju
drepist rúm milljón sjófugla og
100.000 sjávarspendýr af völdum
plastrusls sem dýrin éta.
Plastruslið hættu-
legra en talið var
Plast brotnar hraðar niður í
heimshöfunum en talið hefur
verið og getur gefið frá sér eitur-
efni sem eru talin hættuleg
mönnum og öllu lífríkinu komist
þau í fæðukeðjuna.
Heimild: Scripps-haffræðistofnunin
Kur
oshi
o-stra
umurinn
Norður-miðbaugsstraum
urinn
San Diego
Ferðin
hófst þar
Newport
Leiðangri lýkur
Kaliforníustraumurinn
FIRNASTÓR RUSLAHAUGUR
Vísindamenn rannsaka nú risastóran haug af plasti sem hefur safnast
fyrir á hafsvæði, sem kallað hefur verið „Ruslahaugurinn mikli í
Kyrrahafi”. Áætlað hefur verið að plasthaugurinn sé um það bil
100 milljónir tonna á þyngd
Rannsóknarskip með
um 30 vísindamenn,
tæknimenn og skipverja
er að ljúka þriggja vikna
rannsóknarferð á
hafsvæðinu á vegum
Scripps-haffræðistofnunar
Kaliforníuháskóla í San
Diego
R/V New Horizon
Megnið af ruslinu saman-
stendur af plastögnum undir
sjávarborðinu, þannig að
það sést ekki úr
flugvélum eða á
myndum frá
gervihnöttum
Smíðað 1978 Áhöfn 12
Hámarkshraði 12,3 hnútar
Eldsneytisbirgðir:
allt að 40 daga
Lengd 52 m
797 brúttó-
rúmlestir
Markmiðið með leiðangrinum er
að rannsaka hversu mikið rusl
safnast saman á hafsvæðinu,
hvernig efnið dreifist og hvaða
áhrif það hefur á sjávarlífverur
Ruslið safnast saman vegna hafstrauma á
ílöngu svæði, sem er hundruð kílómetra að
þvermáli, nálægt Hawaii, um það bil mitt á
milli Japans og vesturstrandar
Bandaríkjanna
Norður-Kyrra-
hafssveipurinn
Rusla-
haugurinn
mikli í
Kyrrahafi
Leið
rannsóknar-
skipsins
Kyrrahaf
Rusl
Hafstraumar
 Hundruð milljóna tonna af plastrusli í höfunum
 Milljón fugla drepst af völdum plastsins á ári