Morgunblaðið - 24.08.2009, Blaðsíða 8

8 FréttirINNLENT
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 24. ÁGÚST 2009
Eftir Helga Bjarnason
helgi@mbl.is
„ÞESSI dýr eru eins og hundar,
þau eru svo stór og öflug,“ segir
Birgir Hauksson refaskytta í Vala-
gerði í Skagafirði. Hann og Baldvin
Sveinsson á Tjörn á Skaga unnu
þrjú greni dýrbíta í Staðarfjöllum
og Þverfjalli, afréttum Skagfirð-
inga og Húnvetninga, í sumar.
Birgir áætlar að hræ af sjötíu
lömbum hafi verið við grenin.
Birgir og Baldvin voru við hefð-
bundna grenjaleit í Staðarfjöllum.
„Við sáum mikinn aðburð við fyrsta
grenið,“ segir Birgir. Þeir unnu
fjögur greni í Staðarfjöllum og
Þverfjalli og voru greinileg merki
um dýrbíta í þremur þeirra. Þeir
náðu öllum dýrunum, 29 talsins.
„Maður leggur sig sérstaklega
fram við að ná þeim þegar svona
er.“
Þegar þeir lágu á einu greninu
kom refurinn heim og þeim fannst
hann ekki bera neitt. Annað kom
þó í ljós þegar þeir höfðu skotið
dýrið. Refurinn var með hjarta og
lifur úr nýdrepnu lambi vafið inn í
ullarlagða. „Þetta var svo nýtt að
við lá að hjartað slægi ennþá.“
Mikill aðburður
Mikill aðburður af lambshræjum
var við öll grenin. Birgir segir erf-
itt að áætla fjöldann sem þessi dýr
hafa drepið vegna þess að hræin
séu öll sundurtætt. Hann áætlar að
leifarnar geti verið af um sjötíu
lömbum. Refaskyttur hafa mörg
dæmi um að dýrbítar hafi unnið
tugi kinda áður en þau hafa verið
skotin.
Fram kemur í bók Theodórs
Gunnlaugssonar frá Bjarmalandi,
Á refaslóðum, að meðfædd hneigð
valdi því oftast að refir gerast dýr-
bítar, eða bitvargar eins og oft er
sagt, þau komi úr grenjum bitdýrs,
þótt tilviljanir geti einnig orðið til
þess að þau komist á blóðbragðið.
Birgir telur að refirnir sem þeir fé-
lagarnir skutu í Staðarfjöllum og
Þverfjalli hafi alist upp í greni dýr-
bíts og telur vel geta verið að tveir
refirnir hafi verið bræður og jafn-
vel sá þriðji sem þeir unnu á svip-
uðum slóðum í fyrra. Þetta hafi
verið stór og öflug dýr.
Birgir vinnur fjölda grenja á
hverju ári með félögum sínum og
hefur oft komist í návígi við dýr-
bíta.
„Ég hef aldrei áður lent í því að
finna þrjú dýrbítagreni í sama
fjallgarðinum,“ segir hann.
Tófan bar hjarta og lifur
úr nýdrepnu lambinu
 Refaskyttur unnu þrjú greni dýrbíta í sama fjallgarðinum  Áætla að bitvarg-
arnir hafi drepið um sjötíu lömb og borið heim á grenin áður en þau voru skotin
Í HNOTSKURN
»Bitvargar eru oft áberandistórir og kröftugir. Þeir
eru kjarkmiklir og oft spakir í
hversdagslegri umgengni en
jafnframt svo slungnir að
furðu sætir.
»Langoftast eru það refirnirsem hafa orðið sannir að
sök að bíta fé, en læður miklu
sjaldnar.
Morgunblaðið/Helgi Bjarnason
Birgir Hauksson „Þessi dýr eru eins
og hundar, stór og öflug.“
Morgunblaðið/Rax
Eftir Guðna Einarsson
gudni@mbl.is
DÝRBÍTUM fjölgar eftir því sem
tófunni fjölgar, að sögn Snorra H.
Jóhannessonar, formanns Bjarma-
lands, félags atvinnuveiðimanna á
ref og mink. Snorri býr á Augastöð-
um í Borgarbyggð og hefur stundað
refaveiðar um áratugaskeið. Hann
segir að ákveðið hlutfall refastofns-
ins verði dýrbítar.
„Þegar tófum fjölgar þá gengur á
þá fæðu sem er auðveldast að ná í,
egg, unga, fugla og slíkt. Þá hættir
dýrunum til að fara í fé. Ég held því
fram að þar sem kemst upp yrðlinga-
hópur á greni þá er það eins og með
hunda og hvolpa, þeir fara að vinna
saman,“ sagði Snorri. Hann telur að
þannig kenni dýrbítar afkvæmum
sínum að leggjast á fé.
Taka síður stálpuð lömb
Snorri sagði alltaf einhver dæmi
um að refir bíti lömb. Í sumar hafi
t.d. fundist dýrbitið lamb í Reyk-
holtsdal í Borgarfirði. Oft komi fé
klórað eftir refi af fjalli. Í fyrra hafi
þurft að aflífa tvær kindur sem fund-
ust dýrbitnar á svæðinu fyrir ofan
Steindórsstaði í Reykholtsdal.
Meira bar á tjóni vegna refa þegar
fé bar almennt úti. Snorri segir að þá
hafi tófan átt stutt úr hildunum yfir í
lambið. Eins þegar ær var borin einu
lambi gat hún ekki varið það meðan
hún bar öðru. Nú bera ærnar yfir-
leitt heima og lömbum ekki sleppt
fyrr en þau eru orðin nokkuð stór.
Snorri sagði að á árum áður hafi
fundist leifar af 30-40 lömbum við
greni í svonefndum Valagilsdrögum í
Hálsasveit í Borgarfirði. Þar hafði
tófan farið eina fimm km og í gegn-
um fjárhjarðir frá tveimur bæjum
áður en hún drap lömb frá bænum
Sigmundarstöðum. Þetta sé dæmi
um stórtækan dýrbít. Hann sagði
ekki óalgengt að finna leifar af 3-4
lömbum við greni.
Framlög duga hvergi
Refa- og minkaeyðing er sam-
starfsverkefni ríkis og sveitarfélaga.
Snorri segir að fjárveitingar til mála-
flokksins hafi hvergi vaxið í sam-
ræmi við aukinn kostnað. Framlögin
séu oft það fyrsta sem skorið er nið-
ur þegar sveitarfélög þurfa að spara.
Það hafi t.d. gerst í Borgarfirði.
„Menn fengu ákveðinn kvóta og
sumir kláruðu hann í vetrarveiðum
og svo var ekkert leitað á grenin.
Það hlýtur að skila sér í fjölgun á
tófu,“ sagði Snorri. „Ég dró ekkert
af hjá mér á því svæði sem ég er
með. Ég fór yfir þetta eins og venju-
lega, með löngu kláraðan kvóta.
Restin var þá bara framlag mitt til
náttúrunnar. Ég ætla að halda því
áfram, allavega þar til ég verð stopp-
aður með valdi!“
Snorri sagði minka- og refaveiði-
menn og bændur almennt ekki vera
ánægða með þá þróun að framlög til
málaflokksins skuli vera afgangs-
stærð. Umhverfisstofnun hafi ein-
hliða minnkað sína hlutdeild. Fram-
lög hafi hvergi vaxið í takt við aukinn
kostnað.
„Þeir taxtar sem þeir miða við eru
ekki í neinu samræmi við það sem
gerist annars staðar í þjóðfélaginu,“
sagði Snorri. „Stór hluti af þeim sem
eru í þessum veiðum er dögum sam-
an frá heimili sínu, með nestisfæði
sem er dýrt. Þetta er mikil nætur-
vinna og oft helgarvinna. Þessi taxti
er hlægilegur. Sum sveitarfélög fóru
út í að yfirborga taxtann. Þau fá þó
aðeins endurgreitt miðað við uppgef-
inn taxta Umhverfisstofnunar. Það
minnkar alltaf hlutfall þess sem ríkið
skilar til baka af því sem sveitar-
félögin borga. Þetta er virðisauka-
skyld starfsemi og veiðimenn inn-
heimta hann en sveitarfélögin fá
hann ekki endurgreiddan. Ríkið fær
sitt framlag þannig að mestu til baka
í formi skattsins.“
Mikil fjölgun tófu á Mýrum
Mikil fjölgun varð á tófu í fyrra
vestur á Mýrum og þá sérstaklega í
kringum urðunarstaðinn í Fífl-
holtum, að sögn Snorra. „Þar var illa
frágengið og á 4-5 ferkílómetra
svæði í kring voru 7-8 greni. Fram
undir þetta var þar stundum eitt og
stundum ekkert greni. Þar var tófan
að bera svínaskanka og annað drasl
af ruslahaugunum heim á grenin,“
sagði Snorri. „Fyrir 20-25 árum var
kannski eitt greni á þessu svæði á
láglendi, í gömlu Miklaholts- og Kol-
beinsstaðahreppum, í dag eru þau
kannski 20 og sér ekki högg á vatni
þó að þau séu unnin.“
Dýrbítar ala upp aðra dýrbíta
Snorri H. Jóhannesson „Sér ekki
högg á vatni þótt grenin séu unnin.“
NÆST á eftir lömun telja Íslend-
ingar að sjónmissir eða alvarleg
sjónskerðing muni hafa neikvæðust
áhrif á lífsgæði þeirra. Þetta eru
niðurstöður könnunar sem Blindra-
félagið lét nýlega gera.
Á eftir lömun og sjónmissi þykir
heilablóðfall hafa neikvæðust áhrif,
þar á eftir nefna menn alnæmi og
krabbamein en umtalsvert færri
telja missi heyrnar hafa neikvæð
áhrif á lífsgæði sín.
Kristinn Halldór Einarsson, for-
maður Blindrafélagsins, segir 60%
telja að blindir og alvarlega sjón-
skertir eigi erfitt með að afla sér
upplýsinga og 85% telja að erfitt sé
fyrir þá að útvega sér vinnu. „Það
er spurning að hve miklu leyti þetta
endurspeglar hugmyndir fólks um
getu og færni sjónskertra. Meðal
þátttakenda í könnuninni eru vænt-
anlega atvinnurekendur. Færni og
hæfni blindra og sjónskertra er ein-
staklingsbundin og þeir geta fengið
mikinn stuðning.“
Úrtakið í könnuninni var 1.200
manns á öllu landinu, 16 til 75 ára,
sem voru valdir af handahófi úr við-
horfahópi Capacent Gallup. Svar-
hlutfallið var 60,5%. Af 1.500
manns á skrá hjá Sjónstöð Íslands
eru 92% sjónskert en 8% blind.
ingibjorg@mbl.is
Flestir telja
verra að missa
sjón en heyrn
LÖGREGLAN á
Selfossi stöðvaði
ökumann tvisvar
sinnum fyrir of
hraðan akstur
með 13 mínútna
millibili síðast-
liðið laugardags-
kvöld. Í fyrra
skiptið var öku-
maðurinn á leið upp Hellisheiðina á
112 km hraða en 122 km hraða í
seinna skiptið á leið niður heiðina.
Hámarkshraðinn er 90 km á báðum
stöðum.
80 þúsund króna sekt
Samanlögð sekt vegna hraðakst-
ursins er 80 þúsund krónur sam-
kvæmt upplýsingum frá lögregl-
unni á Selfossi. Stendur manninum
til boða að ljúka málinu þannig en
ef hann gengst ekki við brotinu
verður gefin út ákæra og málið fer
fyrir dóm. Í málum sem þessum
hefur lögreglan ekki úrræði til að
svipta ökumenn ökuskírteini nema
þeir hafi það marga punkta í öku-
ferilsskrá sinni að brot varði svipt-
ingu. Í einhverjum tilvikum er þó
tekin ákvörðun um ákæru ef málið
þykir alvarlegt og ef menn hafa oft
gerst brotlegir við umferðarlög. Í
slíkum tilvikum eru menn aðeins
sviptir ökuleyfi með dómi.
Málið á Selfossi þykir nokkuð
sérstakt enda stöðvar lögreglan
ekki oft ökumenn tvívegis fyrir eins
brot með jafn stuttu millibili. Þó er
ekki um einsdæmi að ræða. Jafn-
framt eru nokkur dæmi þess að
menn hafi verið teknir tvisvar fyrir
ölvunarakstur sama kvöld.
thorbjorn@mbl.is
Tekinn tvívegis á
þrettán mínútum
Björgunarsveitirnar Brimrún frá
Eskifirði og Ársól frá Reyðarfirði
voru kallaðar út í fyrrinótt vegna
manns sem hafði ekki skilað sér eft-
ir göngu á Hólmatind. Voru ætt-
ingjar farnir að óttast um manninn.
Björgunarsveitirnar fóru á stað-
inn og fundu manninn um hálftíma
síðar, um 300 metra uppi í hlíðinni.
Hann hafði snúið annan fótinn á
leið niður og sóttist ferðin því afar
hægt. Maðurinn var orðinn nokkuð
kaldur og þrekaður þegar hann
fannst og aðstoðuðu björgunar-
menn hann niður af fjallinu.
Slasaður maður
var sóttur upp í
hlíðar Hólmatinds