Morgunblaðið - 24.08.2009, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 24. ÁGÚST 2009
Óskar Magnússon.
Ólafur Þ. Stephensen.
Útgefandi:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Grein Kol-brúnarHalldórs-
dóttur, fyrrver-
andi umhverf-
isráðherra, sem
birtist hér í blaðinu á
laugardag, hlýtur að vekja
marga til umhugsunar. Kol-
brún fjallaði þar um
„stjórnlausa vegagerð á há-
lendinu“; stöðuga fjölgun
jeppaslóða (og fjórhjóla- og
mótorhjólaslóða) þar sem
áður var óspillt náttúra.
Lýsing Kolbrúnar á ferð
í friðlandið í Þjórsárverum
er með miklum ólíkindum.
Þar sem jeppaslóði, merkt-
ur inn á kort frá Landmæl-
ingum, endaði, sýndi tölvu-
stýrður kortagrunnur
fjallabílsins, frá fyrirtæk-
inu R. Sigmundssyni, slóða
sem lá „áfram yfir uppta-
kakvíslir Þjórsár inn í frið-
land Þjórsárvera og gegn-
um það endilangt“. Kolbrún
bendir á að í auglýsingu um
friðlandið segi að umferð
ökutækja sé óheimil utan
merktra ökuslóða. „Einu
merktu slóðarnir þegar
stofnað var til friðlandsins
voru fornar reiðleiðir, sem
enn eru farnar af hesta-
mönnum, en ökufærir slóð-
ar voru þar engir,“ segir
hún.
Kolbrún segir svo frá því
þegar gönguhópur hennar
var á fjórða degi minntur
óþyrmilega á slóðann á
kortagrunninum. „Þegar
við óðum Miklukvísl við
Nautöldu gengum við fram
á djúp hjólför eftir jeppa á
árbakkanum, ekki bara
einn jeppa heldur marga.
Það var satt að segja kom-
inn skýrt afmarkaður slóði
í landið milli Miklukvíslar
og Blautukvíslar, slóði sem
ekki var þarna 1981, þegar
friðlandið var stofnað og
ekki heldur 1987 þegar nú-
gildandi auglýsing um frið-
lýsinguna var birt.“
Kolbrún telur að vandann
megi rekja til þess að
einkaleyfi Landmælinga á
kortaútgáfu var afnumið.
„...eftir að grunnþjónusta á
borð við kortagerð var
markaðsvædd skolaðist
merking þessara orða
„merktir ökuslóðar“ til svo
um munaði og nú virðist
sem hver sem er geti í
nafni viðskiptafrelsis selt
hvaða kortaupplýsingar
sem er. Í krafti þessa frels-
is fara sjálfskipaðir slóða-
gerðarmenn um landið og
merkja inn á sína eigin
kortagrunna slóða þar sem
einhver hjólför
er að finna, og
jafnvel þar sem
ekkert ökutæki
hefur enn farið
um, setja á netið
og selja hverjum sem hafa
vill aðgang að upplýsing-
unum. Fyrst fer einn, svo
annar og fyrr en varir er
kominn merktur slóði og
lögbrot hættir að vera lög-
brot. Eða hvað...?“ spyr
umhverfisráðherrann fyrr-
verandi.
Svör Ríkharðs Sigmunds-
sonar, sem hefur umboð
fyrir téðan kortagrunn, í
Morgunblaðinu í dag geta
varla talizt boðleg. Hann
útskýrir ekki hvers vegna
fyrirtækið merkir inn á
kort sín jeppaslóða um
land, sem er friðlýst og má
alls ekki skemma.
Hins vegar er ekki þar
með sagt að markaðs-
væðing kortagerðar sé rót
vandans. Kolbrún fjallar í
grein sinni um hinn eilífa
skilgreiningarvanda, sem
menn lenda í þegar reyna á
að stemma stigu við utan-
vegaakstri á hálendinu;
hvað er vegur eða slóði og
hvað ekki. Þann vanda
leysa menn ekki með því að
endurreisa ríkiseinokun á
kortagerð.
Eins og Kolbrún nefnir
sjálf, er nú starfandi starfs-
hópur á vegum umhverfis-
ráðuneytisins, sem á að
gera tillögur um hvaða veg-
ir og slóðar á hálendinu
skuli teljast til vega og
hverjum eigi að loka. Þetta
er flókið verk og umfangs-
mikið, en bráðnauðsynlegt,
eigi að vera hægt að
stemma stigu við utan-
vegaakstrinum. Síðan þurfa
að koma til skýrar reglur
um akstur á hálendinu og
hvaða slóða kortagerðarfyr-
irtæki megi merkja inn á
kort sín. Síðast en ekki sízt
þarf svo miklu meira og
skilvirkara eftirlit með um-
ferð á hálendinu og skýrari
viðurlög við utanvegaakstri
en nú eru í gildi.
Aðgerðir af þessu tagi
eru þáttur í þeirri vinnu,
sem fjallað var um í
Reykjavíkurbréfi Morgun-
blaðsins í gær, að undirbúa
regluverk og innviði lands-
ins fyrir stóraukinn fjölda
ferðamanna og fjármagna
nauðsynlegar aðgerðir og
eftirlit. Í þessu tilviki þarf
reyndar frekar að vernda
náttúru landsins fyrir
ágangi Íslendinga sjálfra
en erlendra ferðamanna.
Setja þarf skýrar
reglur um akstur á
hálendinu}
Út úr kortinu
M
ikilvægasta einkennið á sér-
staklega árangursríkum
áróðri er að ekkert sé undan
skilið og engu bætt við sem
ekki er nauðsynlegt því við-
fangsefni sem glímt er við,“ skrifar Joseph
Goebbels í bókina Adolf Hitler, sem kom út í
Þýskalandi árið 1936.
„Það þarf að lyfta sérkennum aðstæðna eða
persónuleika með skýrum, kraftmiklum, ein-
földum og eðlilegum hætti úr glundroða þjóð-
félagsumræðunnar, þannig að þau séu skiljan-
leg og augljós manngrúanum sem á að hreyfa
við og sannfæra.“
Bókin var „afar aðgengileg“ almenningi í
Þýskalandi og „á afar viðráðanlegum kjör-
um“. Í upphafi gerði Goebbels grein fyrir því
að nasistar hefðu meðal annars komist til
valda vegna yfirburða í beitingu áróðurs.
Það kemur heim og saman við það sem tékkneski kvik-
myndaleikstjórinn Milos Forman sagði við mig í viðtali í
Morgunblaðinu á sunnudag að tjáningarfrelsið væri mik-
ilvægasta frelsið. Hann missti báða foreldra sína í út-
rýmingarbúðum nasista og flúði ritskoðun og harðstjórn
kommúnismans eftir innrás Sovétmanna í Prag árið
1968. Þetta er lærdómurinn sem hann hefur dregið af
sárri reynslu.
„Það fyrsta sem nasistar og kommúnistar gerðu þegar
þeir komust til valda var að hindra frjálsan fréttaflutn-
ing,“ sagði hann. „Ég er sannfærður um að ef Hitler
hefði ekki tekist að múlbinda fjölmiðlana
strax í upphafi, þá hefði fólk um allan heim
frétt um ódæðisverkin í Þýskalandi og seinni
heimsstyrjöldin hefði aldrei þurft að brjótast
út. Frjálsir fjölmiðlar og tjáningarfrelsi er
mikilvægasta uppfinning lýðræðisins.“
Steingrímur J. Sigfússon talaði um það í
Hólaræðu nýverið hvernig fjölmiðlar hér á
landi „einnig brugðust okkur, spiluðu með og
sinntu ekki sinni gagnrýnis- og aðhalds-
skyldu.“ Hann velti þeirri spurningu upp
hvernig hefði farið ef umræðan hefði verið
gagnrýnni.
Eflaust hefur marga rekið í rogastans sem
lásu viðtal við Hallgrím Helgason í DV, þar
sem rithöfundurinn sem fann upp hugtakið
„bláu höndina“ sagði að eftir á að hyggja
hefði Davíð Oddsson haft rétt fyrir sér með
að Fréttablaðið og 365 hafi verið það sem hann kallaði
Baugsmiðla:
„Fyrir um það bil ári hitti ég háttsettan Baugsmann
sem gumaði af því að hann gæti notað sína miðla eins og
hann vildi. Það var sorgleg uppgötvun og ég hugsaði með
mér: Fjandinn hafi það, Davíð Oddsson hafði rétt fyrir
sér. Þetta voru og eru Baugsmiðlar.“
Auðvitað er það gífurlegt vald sem fjölmiðlar hafa að
geta talað við og túlkað veruleikann fyrir meginþorra al-
mennings – hvar í landi sem það er. Og mikið ríður á að
það vald sé ekki misnotað. Upplýst og gagnsæ umræða
er hornsteinn lýðræðisins. pebl@mbl.is
Pétur
Blöndal
Pistill
Mikilvægasta uppfinningin
FRÉTTASKÝRING
Eftir Sigtrygg Sigtryggsson
sisi@mbl.is
A
lþingi, 137. löggjafar-
þingið, var sett föstu-
daginn 15. maí s.l. og
hefur því staðið í rúma
þrjá mánuði. Mörg brýn
mál hafa þar verið til umfjöllunar
vegna bankahrunsins síðastliðið
haust og ber hæst umfjöllunin um
Icesave-samninginn. 31. löggjafar-
þingið var sett 1. júlí 1919 og því var
slitið 27. september um haustið.
Alþingi, þjóðþing Íslendinga, hefur
algera sérstöðu í heiminum eins og
allir vita. Þingið var háð á Þingvöllum
við Öxará frá stofnun, um 930, til árs-
ins 1798. Þingið var haldið í Reykja-
vík 1799-1800, er það var lagt niður.
Það var svo endurreist í Reykjavík
1845 og þá sem ráðgjafarþing. Með
stjórnarskrá 5. janúar 1874 fékk Al-
þingi löggjafarvald í íslenskum sér-
málum.
Árin 930-1271 var Alþingi allsherj-
arþing, sem hafði óskorað löggjafar-
og dómsvald um allt Ísland til ársins
1262. Í bók Einars Laxness, Íslands-
saga A-Ö, segir að Alþingi á Þingvöll-
um hafi staðið í tvær vikur en sam-
komutími hafi verið óviss fyrstu
áratugina. Að sögn Ara fróða hófst
þinghaldið fimmtudag í tíundu viku
sumars til ársins 999. Eftir það hófst
þinghaldið á fimmtudegi þegar tíu
vikur voru liðnar af sumri (18. til 24.
júní) og hélst sú tímasetning til árins
1271. Alþingi var á þjóðveldisöld (930-
1262) helsti samkomustaður þjóðar-
innar og þangað kom oft fjölmenni.
Goðum og lögsögumanni var skylt að
sækja Alþingi. Goðar söfnuðu stund-
um saman miklu liði, ef til átaka dró,
eins og fram kemur í fornsögum.
Alþingi var lögþing 1271-1662.
Löggjafavald var í höndum Nor-
egskonungs (síðar Danakonungs) og
Alþingis sameiginlega. Það hófst á
Pétursmessu og Páls (29. júní) og
stóð í þrjá til fjóra daga en stundum
lengur. Árin 1662-1800 var Alþingi
dómstóll og fór þinghaldið fram í júlí.
Stóð þingið gjarna í hálfan mánuð.
Þegar Alþingi var endurreist kom
þingið saman í Reykjavík 1. júlí 1845.
Það var skipað 26 þingmönnum, 20
þjóðkjörnum en Danakonungur skip-
aði 6 þingmenn. Alþingi skyldi koma
saman í byrjun júlí, annað hvert ár,
og sitja í fjórar vikur
Endurreisn Alþingis 1845 var
merkur áfangi á braut Íslendinga til
aukins frelsis, segir Einar Laxness.
Þingið var mikilvægur vettvangur
umræðna um þjóðmál, aðhald fyrir
stjórnvöld og gat komið fram ýmsum
umbótum á löggæslu á landsstjórn.
Jón Sigurðsson, frelsishetja Íslend-
inga, varð þegar í stað forystumaður í
stjórnskipunarmálinu og öðrum
framfaramálum.
Sama skipan hélst þegar Alþingi
varð löggjafarþing 1875. Þing skyldi
haldið annað hvert ár. Það var sett í
júlíbyrjun og stóð venjulega í tvo
mánuði.
Árin 1909 og 1911 var þing sett um
miðjan febrúar og sami háttur var
hafður á frá 1921 fram yfir seinni
heimsstyrjöld. Síðan þá hefur þingið
jafnan verið sett í októberbyrjun og
það staðið fram á vor með löngu hléi
yfir jól og áramót. Þetta er það fyrir-
komulag sem við nútímamenn þekkj-
um en eins og sagan sýnir, hefur
þingið lengst af sinnar sögu starfað
að sumri til.
Senn lýkur lengsta
sumarþingi í 90 ár
Morgunblaðið/Kristinn
Alþingi Störfin á sumarþinginu hafa einkennst af endurreisn þjóðfélagsins
eftir bankahrunið. Umræður um Icesave-samninginn hefur borið þar hæst.
Þingið, sem senn lýkur störfum,
hefur algjöra sérstöðu á seinni
tímum. Leita þarf aftur til ársins
1919 til að finna sumarþing, sem
hefur staðið álíka lengi.
Hið langa sumarþing hefur sett
margt úr skorðum hjá þing-
mönnum og starfsfólki Alþing-
is, sem ekki hefur komist í
sumarleyfi eins og það hafði
áformað.
Ekki hefur tíðkast að ráða
sumarafleysingafólk á Alþingi.
Vegna aðhaldsaðgerða var það
ekki heldur gert í sumar þrátt
fyrir mikið álag, að sögn Helga
Bernódussonar skrifstofu-
stjóra. „Fólk gengur hér hvert í
annars störf,“ segir Helgi.
Nefnir hann sem dæmi að
forstöðumaður fasteigna hafi
unnið á þingsviði og launa-
fulltrúinn hafi unnið í mötu-
neytinu. Helgi segir að þeir sem
starfi við sjálft þinghaldið, t.d.
ritarar þingnefnda, hafi ekkert
frí tekið. „Hér hefur verið unnið
allar helga og suma daga langt
fram á nótt,“ segir Helgi.
Þegar þingið fer loks í frí get-
ur starfsfólkið tekið langþráð
sumarfrí. En hjá sumum verður
það ekki lengi því þing kemur
saman á nýjan leik 1. október.
Nýtt þing þarf að undirbúa
vel og ærinn starfi bíður því
starfsfólks Alþingis.
Ganga í öll störf