Morgunblaðið - 02.10.2009, Síða 19

19
ina, milliliðalaust,“ segir Njörður.
Tillögum Njarðar var sáð í frjóan
svörð en urðu aldrei fullvaxta og í
dag segist hann óttast að Íslend-
ingar séu fallnir aftur í sama farið.
Veturinn 2008-2009 hafi ekki verið
þau tímamót sem vonast hafi verið
til. Engu að síður eru breytingar á
stjórnskipanekki alveg úr sögunni;
Jóhanna Sigurðardóttir forsætis-
ráðherra lagði í júlí fyrir Alþingi
frumvarp til laga um ráðgefandi
stjórnlagaþing, en Njörður er efins.
„Nú þegar þessir blessuðu stjórn-
málamenn ætla að láta undan og
hafa stjórnlagaþing þá á það bara
að vera ráðgefandi. Til hvers er
það? Þeir sem ráða stjórn-
málaflokkum vilja ekki missa sín
völd. Í staðinn fyrir Sjálfstæðisflokk
og Samfylkingu, þá höfum við núna
Samfylkingu og Vinstri Græna. Og
hvað svo?
Það eru kannski svolítið breyttar
áherslur, en nýjar klíkur. Svo renn-
ur allt í sama farið aftur.“
Morgunblaðið/Kristinn
Sögulegt Mikill titringur var innan sem utan veggja Alþingis. Þúsundir mótmæltu meðan stjórnin liðaðist í sundur.
Á morgun verður fjallað um stöðu
mála í dag og hvað framundan er.
mbl.is/hrun
hönd Samfylkingarinnar í fjarveru Ingibjarg-
ar Sólrúnar þegar hún var glíma við veikindi.
Eftir að neyðarlögin höfðu verið samþykkt
og bankarnir hrundu einn af öðrum lögðu
stjórnvöld mikla áherslu á skilvirka upplýs-
ingagjöf með daglegum blaðamannafundum.
Allra augu voru á Geir H. Haarde og Björg-
vini G. Sigurðssyni á þeim. Þeir svöruðu þá
spurningum innlendra og erlendra frétta-
manna. Samkvæmt heimildum Morgunblaðs-
ins létu stjórnvöld mæla sérstaklega, með sér-
stökum könnunum, hvernig skilaboðum
Björgvins og Geirs var tekið. Voru niðurstöð-
urnar almennt góðar að mati stjórnvalda.
Innan Samfylkingarinnar var ekki einhugur
um það að Björgvin skyldi koma fram við hlið
Geirs. Töldu menn hann „skyggja á“ Ingi-
björgu Sólrúnu eins og einn heimildarmanna
komst að orði. Þar var helstu stuðningsmenn
Ingibjargar Sólrúnar fremstir í flokki, þ.á.m.
Skúli Helgason þingmaður, sem þá var fram-
kvæmdastjóri flokksins.
Davíð burt
Svo fór að lokum að daglegu blaðamanna-
fundirnir voru slegnir af, vegna ósættis um
skipulag þeirra. Andri Óttarsson, þáverandi
framkvæmdastjóri Sjálfstæðisflokksins, var
meðal þeirra sem lagðist gegn því að blaða-
mannafundirnir yrðu slegnir af samkvæmt
heimildum Morgunblaðsins.
Óttinn við að óstöðugleikinn meðal almenn-
ings myndi magnast enn frekar var farinn að
hafa veruleg áhrif á ákvörðunartökur stjórn-
valda á þessum tímapunkti.
Eftir því sem lengra leið frá hruni varð reiði
Samfylkingarinnar í garð Davíðs Oddssonar,
formanns bankastjórnar Seðlabankans, meiri
og meiri. Forystumenn flokksins vildu hann
burtu, allir sem einn.
Sérstaklega varð reiðin mikil eftir að Davíð
kom fram í viðtali í Kastljósþætti RÚV-
sjónvarps og sagði Íslendinga ekki ætla að
greiða skuldir óreiðumanna í útlöndum. Ingi-
björg Sólrún sendi Geir þá smáskilaboð og fór
fram á að Davíð yrði rekinn, eins og upplýst er
í bók Guðna Th. Jóhannessonar, Hruninu.
Sú krafa magnaðist eftir því sem frá hruni
bankanna leið. Í desember og janúar, þegar
mótmælin stóðu sem hæst, var ástandið á
suðupunkti. Innan Sjálfstæðisflokksins voru
einnig háværar kröfur um endurnýjun ekki
síst hjá Fjármálaeftirlitinu og Seðlabank-
anum, þar sem Jónas Fr. Jónsson og Davíð
voru við stýrið. Róttæk uppstokkun á ríkis-
stjórninni og eftirlitsstofnunum var skipulögð
eftir að krafan um endurnýjun gerðist hávær
innan beggja flokka.
Veikindi Ingibjargar Sólrúnar gerði stöðuna
hins vegar erfiða. Hún var löngum stundum
erlendis í læknismeðferð vegna heilaæxlis og á
meðan var Samfylkingin sem „höfuðlaus her“
eins og heimildarmenn innan Sjálfstæðisflokks
og Samfylkingarinnar komust að orði. Á með-
an mótmæli urðu sífellt stærri og fjölmennari
á Austuvelli var ríkisstjórnin völt í sessi. Eftir
mikil mótmæli, sem náðu hámarki 21. janúar,
var ljóst að ríkisstjórninni yrði ekki bjargað.
Samfylkingarfélag Reykjavíkur samþykkti
þar ályktun um stjórnarslit.
Ingibjörg Sólrún var ekki á fundinum þar
sem hún var erlendis í læknismeðferð. Ágúst
Ólafur Ágústsson, varaformaður Samfylking-
arinnar, var hins vegar á fundinum og sagði að
fundinum loknum að krafan væri skýr.
Ofan í mótmælin og reiðina í baklandi Sam-
fylkingarinnar birtist niðurstaða könnunar á
fylgi flokkanna sem sýndi algjört hrun hjá
Samfylkingunni niður í rúm 17 prósent. Sem
var um helmingur þess þegar það mældist
mest. Þetta hafði einnig áhrif á það að stjórnin
féll 26. janúar.
Veikindin tóku sinn toll
Þreifingar um myndun ríkisstjórna höfðu þá
staðið yfir í nokkurn tíma. Geir lagði áherslu
að þjóðstjórn yrði mynduð. Niðurstaðan varð
sú að Samfylking og Vinstri græn mynduðu
ríkisstjórn sem varin var falli af Framsókn-
arflokknum fram að kosningum 25. apríl. Einn
heimildarmanna orðaði það þannig að Ingi-
björg Sólrún hefði næstum „fórnað lífi sínu, í
bókstaflegri merkingu“ til að halda Samfylk-
ingunni á floti.
Ef hún hefði ekki tekið af skarið með stjórn-
arslit og síðar stjórnarmyndun við VG hefði
flokkurinn getað hæglega getað klofnað.
Mörgum var ljóst að hún var líkamlega næst-
um örmagna á síðustu dögum ríkisstjórn-
arinnar. Fundahöld á heimili Geirs voru síð-
ustu verk Ingibjargar Sólrúnar. Þá réðst það
endanlega að stjórnin gæti ekki haldið áfram.
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 2. OKTÓBER 2009
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir og Geir H.
Haarde hittust á fundum á heimili þess
síðarnefnda í janúar til að freista þess að
ná sáttum um áframhald samstarf flokk-
anna. Á þessum fundum komu fram kröf-
ur flokkanna um breytingar. Samfylkingin
krafðist þess meðal annars að fá forsæt-
isráðuneytið. Var meðal annars reifuð sú
hugmynd að ráðherrann kæmi utan að og
var nafn Dags B. Eggertssonar nefnt í því
sambandi. Einnig var uppi hávær krafa
hjá Samfylkingunni um að Evrópumálin
yrðu sett á oddinn. Sjálfstæðismenn voru
ekki tilbúnir til þess að fallast á þessi
skilyrði, allra síst það að láta frá sér for-
sætisráðuneytið. Tillögurnar sem ræddar
voru á fundunum voru flestar hverjar
undirbúnar í baklandi flokkanna, af nán-
ustu samstarfsmönnum Geirs og Ingi-
bjargar. Össur Skarphéðinsson var Ingi-
björgu til halds og trausts á fundunum,
en á þeim tíma sem fundirnir fóru fram
var hún þreytuleg að sjá eftir erfiðar
læknismeðferðir. Eftir að viðræðurnar
höfðu farið út um þúfur og Samfylkingin
myndað minnihlutastjórn sagði Geir á
fundi með sjálfstæðismönnum að aldrei
hefði komið til greina að gefa eftir for-
sætisráðuneytið.
Reyndu að ná saman
„ENGINN talar um nýtt lýðveldi
núna og ég hef ekki heyrt minnst á
stjórnlagaþing eða nýja stjórn-
arskrá mánuðum saman. Þetta eru
allt breytingar sem fólk talaði um
síðasta vetur en hefur ekki verið
minnst á síðan,“ segir Lára Hanna
Einarsdóttir, þýðandi, leið-
sögumaður og bloggari.
Lára Hanna er gott dæmi um
vægi einstaklingsframtaksins í um-
ræðunni. Hún hefur lagt mikla
áherslu á að safna og miðla áfram
upplýsingum um samfélagsmál á
blogginu þar sem hún hefur enn
daglega upp raust sína þrátt fyrir
að aðrar raddir hafi hljóðnað.
Aðspurð hvort byltingarandinn
hafi vikið að nýju fyrir doðanum
segir hún vissulega hætt við því.
„En það er kannski ósanngjarnt að
fella þann dóm alveg strax. Fólkið
er þarna ennþá og það eru margir
enn að gera góða hluti, t.d. Hags-
munasamtök heimilanna og fleiri
duglegir einstaklingar hér og þar.“
Kreppir verulega að núna
Þrátt fyrir allt hafa þó ekki orðið
þær framfarir sem vonast var til og
Lára Hanna segir það m.a. skýrast
á því að þjóðin standi enn í sömu
óvissusporum. „Kosningabaráttan í
vor gekk öll út á ESB og Icesave og
þessi tvö mál hafa haft kverkatak á
þjóðinni síðan og haldið okkur í
heljargreipum. Þetta hefur skyggt
á alla aðra umræðu og á meðan
miðar okkur ekkert áfram.“
Sjálf hefur Lára Hanna tekið að
beina kastljósinu að nýju að nátt-
úruvernd og stóriðjufram-
kvæmdum. „Nú er Bitruvirkjun
komin upp á borðið aftur. Sömu
hugmyndirnar sem valda sömu
þenslunni og áður, þetta er engin
lausn, fólk hugsar ekkert út fyrir
kassann.“
Hún segir þó
skiljanlegt þótt
fólk missi kraft-
inn og úthaldið
til að fylgjast
með og veita
stjórnvöldum að-
hald. „Í fyrravet-
ur var reiðin svo
sterk, fólk hugs-
aði „við verðum
að gera eitthvað,
við verðum að breyta þessu, það er
hægt,“ en það var náttúrlega vitað
að með haustinu myndi fyrst byrja
að kreppa verulega að hjá fólki og
þá er spurning hversu mikil orka er
eftir.“ Erfitt sé að spá fyrir um
hvernig stemningin verði í þjóð-
félaginu þennan vetur sem í vænd-
um er. „Það fer svolítið eftir því
hvað gerist núna á næstu vikum,
hvort okkur verður gert kleift að
lifa af því það ríkir enn svo mikil
óvissa um húsnæðismálin, bílalánin
og þetta blessaða Icesave.“
Lára Hanna er meðal þeirra sem
hrifust af hugmyndum um nýtt lýð-
veldi. Umræðan sem þá var hafi
opnað augu fólks fyrir nýjum
möguleikum um betra Ísland.
„Þessi möguleiki er að sjálfsögðu
enn fyrir hendi nú eins og þá og
jafnvel enn frekar kannski, en
hvort síðasti vetur hafi verið þær
krossgötur sem að fólk hélt þá, það
lítur ekki út fyrir það eins og stað-
an er núna, því miður.“ una@mbl.is
Orkan búin þegar
kreppir harðar að
ESB og Icesave skyggt á alla umræðu
Lára Hanna
Einarsdóttir
Mótmælin í kjölfar bankahrunsins
reyndust verða þau mestu á Ís-
landi frá árinu 1949 þegar inn-
göngu Íslands í Nató var mótmælt.
Þótt þau hafi að mestu verið á
friðsamlegum nótum fóru þau
stundum úr böndunum og nokkr-
um sinnum brutust út óeirðir sem
urðu m.a. til þess að lögreglan sá
sig knúna til að beita táragasi í
fyrsta skipti í hálfa öld.
Ein ljótasta birtingarmynd
óeirðanna var ofbeldi sem beint
var gegn lögregluþjónum. Aðfara-
nótt fimmtudagsins 22. janúar
slösuðust 7 lögreglumenn þegar
þeir urðu fyrir grjótkasti.
Beinn kostnaður lögreglunnar á
höfuðborgarsvæðinu vegna mót-
mælanna var um 42 milljónir kr. og
óbeinn um 5-8 milljónir.
Þá var heildarkostnaður vegna
viðgerða og þrifa á Alþingishúsinu
í kjölfar mótmælanna, launakostn-
aðar og uppsetningar á búnaði til
styrkingar vörnum hússins er
áætlaður um 19 milljónir kr. Má því
áætla að 6 mánaða mótmæli, frá
október fram í mars, hafi kostað
skattgreiðendur um 69 milljónir.
Mestu mótmæli í 50 ár og kostuðu sitt